I
i5 spectrum
Zaterdag 11 februari 2012
Celine de Vries en haar moeder
gegaan. Die duidelijkheid wilde ik verschaf
fen door alle 102 transporten te analyseren
en uit te zoeken welke kinderen op welk
transport werden gezet en wanneer en
waar ze zijn vermoord. Dat was nog inge
wikkeld, want op de transportlijsten naar
Bergen-Belsen komt de naam Anne Frank
niet voor. Dan kom je erachter dat ze is ge
deporteerd naar Auschwitz en later naar
Bergen Belsen op transport is gesteld. Zul
ke gegevens voegen iets toe. Van Anne
Frank weten we veel, maar al die andere
kinderen geef je iets terug. Een vervolma
king van hun geschiedenis. Je haalt ze uit
de anonimiteit. Nu zijn bijna 18.000 kinde
ren zichtbaar gemaakt. Ook door hun fo
to's, voor zover die waren te achterhalen.
„De foto's waren er natuurlijk altijd. Je
hebt de neiging snel de andere kant op te
kijken als je daarmee wordt geconfron
teerd. Het schokkende is de verpletterende
gewoonheid. Je ziet dat die kinderen be
staan hebben. Ze lachen. Ze spelen. Ze po
seren in hun mooiste kleren. Wat zou er
gebeuren als je die foto's zou isoleren?
Hoe lang zou het duren voor je denkt te
weten wat er aan de hand is? Voor je het
ook kunt interpreteren? Eén ding zal snel
duidelijk zijn, het zijn allemaal kinderen.
En maar heel af en toe zie je een gele Jo
denster. Het zijn doodgewone kinderen.
„Het wordt emotioneel door de context.
Dat maakt het zo verschrikkelijk beladen.
Dat je weet hoe het met al die kinderen is
afgelopen. Ik kon er niet aan ontkomen
me voor te stellen wat in de kampen met
die kinderen is gebeurd. Maar ik heb me in
dit boek niet op dat terrein begeven. Het is
echt te gruwelijk om daar over te praten.
„Silvia Basch. Haar vader had een antiqua
riaat in de Spiegelstraat. In februari 1942
ging hij voor de Joodse Raad in Wester-
bork werken. Zijn vrouw en dochter kwa
men in juni 1943 in Westerbork aan. Sil
via's moeder werd meteen op transport ge
steld naar Sobibor en daar meteen vergast.
Haar vader wist zijn dochter van die lijst te
krijgen. Maar in september stonden Silvia
en haar vader op een lijst. Ze kwamen op
16 september in Auschwitz aan. Op Silvia's
tiende verjaardag. Als je als kind met je
moeder in Auschwitz terechtkwam, werd
je meteen naar de gaskamer gestuurd.
Maar je was bij je moeder. Als je moeder
er niet meer was en je met je vader aan
kwam, werd je meteen van hem geschei
den. Mannen werden van de vrouwen en
kinderen gescheiden. En dit maakt het zo
afschuwelijk! Dat meisje in haar dooie een
tje. Dat kind dat al geen moeder meer had.
Bruut gescheiden van haar vader. Te mid
den van al het tumult, blaffende honden,
schreeuwende Duitsers, gillende vrouwen
en kinderen. Een meisje van 10, helemaal
alleen, op weg naar de gaskamer. Het is al
lemaal te verschrikkelijk voorwoorden. Je
kunt er niet aan denken, maar je ontkomt
er ook niet aan je daarin te verdiepen, als
je vier jaar met die kinderen bezig bent.
En het is allemaal nog veel erger dan we
denken. Al dat moorden. En als het om
kinderen gaat is het het aller-ergst.
„Ik betrap me er het laatste halfjaar op dat
mijn gedachten vaak afdwalen. Dan ben ik
bij de kleine David Müller, of bij Silvia
Basch, of bij Renée Landau. Dan denk ik
aan die kinderen die allemaal nu gewoon
hadden moeten leven. Die kinderen en
kleinkinderen hadden moeten hebben. Ze
zijn allemaal dood en weg. Als ze niet in
dit boek zouden staan, waar waren ze
dan? Nog in gedachten misschien, maar
een beetje onzichtbaar. Nu staan ze in een
boek. Een boek dat er móét zijn."
Q Guus Luijters en Aline Pennewaard (beeldredac
tie) - In Memoriam. De gedeporteerde en ver
moorde Joodse, Roma en Sinti kinderen 1942-
1945 (960 pag. en 2.500 foto's). Uitgeverij
Nieuw Amsterdam, 99,95 euro.
reageren?
spectrum@wegener.nl
Monument
Vier jaar werkte schrijver
Guus Luijters aan het deze
week verschenen In memo
riam - De gedeporteerde en
vermoorde Joodse, Roma- en
Sinti-kinderen 1942-1945.
In het boek zijn alle namen
van de 17.964 in de Tweede
Wereldoorlog uit Nederland
gedeporteerde en vermoor
de kinderen bijeengebracht.
Van ieder kind zijn de naam,
de geboortedatum en het
adres opgenomen, alsmede
de sterfdatum en -plaats.
Bovendien, en dat maakt dit
project ook zo bijzonder,
zijn van bijna 3.000 kinderen
foto's achterhaald en afge
beeld.
In het Amsterdamse Stadsar
chief aan de Vijzelstraat is
een tentoonstelling over het
project te zien.
fotos' Gemeente archief
Amsterdam en privé-archieven
