BuuunSt
Biutm
t/Mt fwurkld tof dcocotouie
RUujeoi met (deuce -mooseü
Het is rond 1900 als Lou
HMinderhoud uit Westka-
pelle de boer op gaat. Zijn
kist, gevuld met sieraden,
staat op de kruiwagen. Zo
bezoekt hij zijn klanten.
Later gaat de kist voor op zijn fiets en trekt de
juwelier langs boerderijen en dorpen op Wal
cheren. Hij deed ongetwijfeld goede zaken,
want Zeeuwse streekdrachten: daar horen
sieraden bij.
Nog steeds is Minderhoud een bekende als het
gaat om goud en zilver uit de streek. Winkels
zijn te vinden in Westkapelle en Arnemuiden.
Vraag naar de Zeeuwse knop is hier altijd ge
weest zegt verkoopster José Faasse. „Toeristen.
Ze nemen een ring, een hanger of oorbellen
mee naar huis als souvenir."
Vooral de laatste jaren neemt de verkoop een
vlucht wanneer ook veel Zeeuwen de winkels
bezoeken. „Steeds meer mensen vinden
nog oude Zeeuwse knoppen of andere oude
streeksieraden. Soms van een oma of opa. Daar
laten ze dan in ons atelier een trendy juweel
van maken. Het is mooi dat het oude goud en
zilver uit de laatjes tevoorschijn komt en een
nieuwe bestemming krijgt."
De herkomst van de knoop ligt in de tijd toen
het gebruik ervan nog puur functioneel was.
Al voor de 18e eeuw dragen mannen ze in het
hemdboord, onder hun kin. De keelknopen
zijn gemaakt van goud of zilver, al naar gelang
de inhoud van de portemonnee van de eige
naar. Later is dit gebruik uit de burgerdracht
overgenomen in de streekdrachten en wordt
een paar knopen een vast onderdeel van het
mannenkostuum. Hemdsknopen hebben er
niet altijd hetzelfde uitgezien. De 'doorwerkte'
of'doorluchtige' knopen zijn de oudste die
bekend zijn. Ze bestaan uit een frame van
draadwerk waarop 'spinnetjes' zijn gesoldeerd.
Een spinnetje is een spiraaltje dat rond is gezet
tot een krans. In het midden hiervan is een
klein rond bolletje vastgezet.
De achterzijde van de knop bestaat uit eenvou
dig draadwerk. Bij de latere knopen ligt de
nadruk meer en meer op de dopjes.
dinsdag 7 februari 2012
De Zeeuwse knop staat in volle bloei. Bij tal van juweliers
gaan ze verwerkt in ringen, halssieraden en oorbellen als
zoete broodjes over de toonbank. Veel creatievelingen geven
hun eigen draai aan de braamvormige knoop. Bakblikken, gas-
tenzeepjes, bonbons en kazen zijn enorm populair. Het van
oudsher functionele gebruiksvoorwerp is uitgegroeid tot een
trendy Zeeuws product.
Foto's Lex de Meester
Als de keelknopen in de 19e eeuw steeds groter
worden, bepalen de doppen het uiterlijk.
Steeds meer krijgen ze de vorm van een
braam. Rond 1870 krijgt de Zeeuwse knop
de vorm zoals wij die nu nog steeds kennen.
Langzamerhand wordt de benaming Zeeuwse
knop in bijna heel Nederland gebruikt, maar
vooral zilversmeden in Dordrecht en Schoon
hoven produceren deze sierwerkjes. En niet
exclusief voor de Zeeuwen. Ook in Urk,
Staphorst en op de Veluwe dragen mannen ze
om hun hemd te sluiten. Later raakt de knop
ook bij de Zeeuwse vrouwen als mutsspeld in
de mode.
Goudsmid Niek Clarijs in Heinkenszand koopt
de Zeeuwse knop nog steeds in Schoonhoven.
In zijn atelier laat hij ze in hun ruwe vorm
zien. Dozen vol. Van klein naar groot en alle
maten er tussenin bewaart hij in zijn werk
plaats. Onbewerkt zilver is dof en omdat de
knoppen uit een mal komen zit hier en daar
een oneffenheid. Pas als hij zijn eigen draai
aan het zilverwerk heeft gegeven wordt het
gepolijst en gaat het de vitrinekast in. „Het is
een hype. Zelf alle knoppen maken is onbe
taalbaar. Daar gaat enorm veel tijd in zitten."
Naast werk met de traditionele knop maakt
de goudsmid meer en meer sieraden met
een Zeeuws tintje. Hij wijst op een hanger
ter grootte van een ouderwets dubbeltje.
De afbeelding is duidelijk herkenbaar als de
Zeeuwse eilanden. „Het eerste exemplaar heb
ik zelf gemaakt. Het is behoorlijk priegelwerk.
Met een figuurzaag heb ik de eilanden uit het
zilver gezaagd. Pas toen ik helemaal tevreden
was, heb ik een malletje laten maken. Nu kan
ik ze bijbestellen. Zoveel ik maar wil."
www.juwelierminderhoud.nl
www.a telierclarijs.nl
Elian van 't Westeinde - Goudsmit Niek Clarijs in Heinkenszand
Niek Clarijs gebruikt niet alleen de Zeeuwse knop in zijn sieraden. Hij laat zich daarnaast vooral
inspireren door Zeeland. Zo maakt hij stoere ringen waarin hij zand van het strand verwerkt.
Haaientanden inspireren hem tot het maken van bijzonder gevormde ringen die eveneens
kunnen dienen als hanger. In de vitrinekasten liggen exclusieve juwelen die namen dragen als
blaaswier, basalt of eb en vloed. Voor de mosselliefhebber maakt hij ringen afgezet met een rij
mini-mosseltjes. Van deze mosseltjes maakt hij ook pandora bedels die je aan een armband rijgt.
Volgens de goudsmid zijn naast de Zeeuwse knop kralen ook de mossels een hit.
Lilian de Bruijn uit Vrouwenpolder wint in 2008 een wedstrijd met een Zeeuwse knop uit poly-
meerklei. Later volgen de gastenzeepjes en chocoladebonbons. Op www.origineelzeeuws.nl zijn
de verkoopadressen te vinden.
Beeldend kunstenaar Tinka Leene uit Sint Laurens bracht een bakvorm op de markt. Meer hier
over via www.zeeuwseknop.nl.
Informatie: De Zeeuwse streekdrachten 1800-2000, Waanders Uitgevers, Zwolle.
