'Muziek en tijd
zijn hetzelfde'
boeken119
De waanzin gaat goed gekleed
Laatste Taxi
maandag 30 januari 2012
Jennifer Egan.
veel beter zijn geweest met een hoofdstuk
in de vorm van verhalende poëzie. En dat
dan met powerpoint in één boek. Come on!
Maar ja, ik ben een waardeloze dichter. Dit
zal voor mij altijd het zwakke punt blijven
bij dit boek."
Maar die powerpoint brengt een glimlach
op haar lippen. „Ik had gedacht dat het tech
nisch meer zou voorstellen. Het is en blijft
een ordinaire diapresentatie. Het grote pro
bleem ermee is dat het zo koud is, zo zake
lijk. Niet echt een aantrekkelijke manier om
fictie te lezen."
Rest de vraag waarom in de boeken van Jen
nifer Egan zo veel personages rondlopen
met littekens, schrammen, brandvlekjes op
hun huid en andere verminkingen.
door Theo Hakkert
Ze dacht dat ze
eventjes een
verhaal tussen
door ging
schrijven. Een
tje. Uit nieuws
gierigheid. Jennifer Egan
(49) had al veel research ge
stoken in een roman over
Amerikaanse vrouwen die
tijdens de oorlog in de ha
ven van New York schepen
bouwden en repareerden. Maar toen kwam
haar moeder op bezoek. Samen koffie drin
ken'in hotelbar. Even naar het toilet, en
toen lag daar die portemonnee.
„Ik ben zelf zo vaak bestolen en beroofd. Ik
wilde wél eens voelen hoe het was aan de
andere kant van de vergelijking."
Haar gedachten gingen terug naar de bruta
le dievegge die haar portemonnee had ge
rold en haar toen doodleuk opbelde, zoge
naamd namens de bank. „We hebben sa
men nog zitten huilen aan de telefoon.
Maar het ging haar om mijn codes en toen
ik zo dom was die te geven, rende zij naar
de pinautomaat en nam al mijn geld op. Ik
kreeg die vrouw niet uit mijn hoofd. Wie
was dat?"
Je nnifer Egan gaf de portemonnee af bij de
hotelbalie en ging, toen moeder weer weg
was, een verhaal schrijven over een vrouw
die zo'n portemonnee wel achteroverdrukt.
„Op dat moment vond ik het leuker en inte
ressanter dan het andere boek dat ik zou
schrijven."
Nu wilde het geval dat in het verhaal over
de vrouw, die ze Sasha noemde, een interes
sante man opdook. Een patserige platenpro-
ducer die zo ver van het padje is, dat hij zijn
koffie niet drinkt met melk, maar met goud
korrels. Wie was dat nou weer en wat was
zijn achtergrond? Nou vooruit dan, nog één
verhaal tussendoor. Over hem, over Bennie
Salazar. „Daar beleefde ik nog meer plezier
aan."
Maar in dat verhaal zat ook Bennies ex.
Wat was het prikkelende van deze vrouw?
Nog eentje dan. „Toen had ik drie verhalen.
Ik wist: ik schrijf voorlopig het boek over de
scheepsbouwende vrouwen niet meer."
Nog altijd vindt Jennifer Egan niet dat ze
van al die verhalen - ze schreef er uiteinde
lijk dertien, waarvan één in powerpoint -
Bezoek van de knokploeg
is het meest succesvolle
boek dat Jennifer Egan
ooit schreef. Dertien
verhalen, samen gepresen
teerd, met als centrale
thema's tijd en muziek.
een roman heeft gemaakt. Al staat dat in
middels wel op het omslag. Aanvankelijk
stonden daar alleen de titel en haar naam.
Geen genre. Mede daardoor, denkt ze, heeft
het zo lang geduurd voordat haar boek, Be
zoek van de knokploeg, een succes werd. Het
boek verkocht in de VS eerst heel slecht.
Egan kreeg wel de beste recensies die ze
ooit had gehad. Maar verkopen, ho maar.
„Na drie maanden signeerde ik nog steeds
eerste drukken."
Toen pikte de muziekpers de roman op, van
uit zichzelf Niet zo gek, want de muziek-
scene van Californië ten tijde van de punk
golf van 1977 is het centrale decor van Be
zoek van de knokploeg. „Toch zagen de uitge
ver en ik het niet als een rock and roll-ro-
man." Interviews met alternatieve radiosta
tions en muziektijdschriften volgden. „Dat
hield mij bezig en het boek ook. Het boek
had de hulp nodig." Snel de paperback er
achteraan. En zie: alsnog een bestseller.
Dertien hoofdstukken, dertien songs. „Elk
verhaal een eigen aanpak, gevoel, toon. Dat
vind ik de belangrijkste karakterisering van
mijn boek. Elk hoofdstuk moest op zichzelf
kunnen staan." Een oude wens om te schrij
ven over de muziekindustrie ging in vervul
ling. „Maar mijn diepere wens was schrij
ven over tijd. De muziek liftte daar op mee.
Tijd, in antwoord op Proust. Maar ook in
Proust speelt muziek een belangrijke rol. Als
plotelement en als organiserend principe.
Muziek en tijd zijn nu eenmaal hetzelfde."
Een van de hoofdstukken schreef ze als een
powerpointpresentatie. „Ik had het boek al
aan de uitgever verkocht, maar ik moest
nog één hoofdstuk. Eerste persoon, tweede
persoon, alles had ik gedaan. Derde per
soon, een profiel. Alles. Ik heb zelfs epische
poëzie geprobeerd. Ik ben nog steeds boos
dat me dat niet is gelukt. Het boek zou zo
foto Marcel Israel
„Pardon?" Ze vraagt voorbeelden. Knikt
dan. En somt er vervolgens zelf nog een aan
tal op. „Ik ben mij daar niet van bewust. Ik
vind het wel een mooi beeld, want het laat
zien hoe onze levensgeschiedenis aan ons
lichaam hangt en ons markeert. Zeker in
een boek over tijd, zoals Bezoek van de knok
ploeg, is dat gepast."
„Begrijp jij trouwens waarom tattoo's zo po
pulair zijn? Een tattoo, roep ik altijd tegen
jongeren, je moeder heeft er een! Ik hoop
dat ze uit de mode raken voordat mijn kin
deren zo oud zijn."
Jennifer Egan - Bezoek van de knokploeg. Ver
taling Ton Heuvelmans. De Arbeiderspers,
19,95 euro, e-book: 15,95 euro.
(fragment)
Er heerst een
rookverbod maar
niemand kijkt nog fris.
Letterlijk niets houdt
onze weerzin in
bedwang.
In chatrooms straalt
een teder licht. Er is het
recht op geld. op seks,
op zwachtels voor de
hersenstam,
noem het ontdaan van
een Betekenis - en dan.
Menno Wigman
(geb. 1966)
door Mario Molegraaf
Zou het de eeuw van de waan
zin zijn? Als krantenlezer, tele
visiekijker en internetvolger
kun je je nauwelijks aan die indruk
onttrekken. Menno Wigman ver
wijst in de titel van zijn nieuwste
boek naar een bezetene uit de bijbel.
Hoe heet je, vroeg Jezus hem. 'Ik
heet Legioen, want we zijn met ve
len,' luidde het antwoord. Mijn
naam is Legioen zit vol gekken en gek-
tes. Maar het is vooral een bundel
waarin het 'tweeduizendzoveel' is,
met alles wat daarbij hoort.
Zo is er een gedicht over een kerk
waarin, .'Alziend Oog of niet', came
ra's zijn aangebracht tegen diefstal.
Dat gedicht staat precies in het mid
den. Geen toeval, want de bundel is
strikt symmetrisch opgebouwd met
afdelingen van één, zeven, zeven, ne
gen, zeven, zeven, één gedicht(en).
Met de poëzie is het net zo gesteld
als met de God van die kerk, alziend
maar machteloos.
Evenmin toevallig is dat Wigman
opent met een gedicht over impoten
tie. Als dichter heeft hij vergelijkbare
problemen. 'Enkele gedichten wer
den eerder gepubliceerd in De we
reld bij avond', meldt hij. In feite ke
ren op één na alle gedichten uit dat
in 2006 verschenen bundeltje terug.
De poëzie ontstaat dus moeizaam en
wordt bevochten. Er woedt een
strijd tussen grauwe visie en glanzen
de virtuositeit, tussen wilde werke
lijkheid en klassieke kunst.
De dichter bedwingt de grillige in
houd met een strakke vorm. Waar
mee hij zijn eigen woorden onder
streept: 'De waanzin zelf gaat goed
gekleed'. Formeel bedrijft hij geen
rijm, maar met zijn assonantie
(feest-speelt-heeft) komt hij daar hei
melijk dichtbij. En stiekem schrijft
hij sonnetten. Zo wordt dit poëzie
die ondergronds gaat. Poëzie die het
niet aandurft helemaal poëzie te
zijn. Daarvoor is de wereld die de
dichter ziet te lelijk.
Al in zijn debuut, vijftien jaar gele
den met s Zomers stinken alle steden,
was hij geen argeloze en achteloze
dichter. Maar in deze bundel is hij
zich wel zeer bewust van zijn posi
tie. Tk wil de hemel en de straat', be
kent Wigman. Op voorhand weet hij
evenwel dat hij met poëzie de hemel
en de straat nooit zal veroveren.
Maar desondanks of juist daarom is
dit waanzinnig spannende poëzie.
Zoals schrikdraad spannend is.
Menno Wigman - Mijn naam is Le
gioen. Promethues, 14,95 euro.
