ii spectrum
L.
'In deze stad is alleen
maar aandacht
voor de doden'
Zaterdag 7 januari 2012
ze ook geen geld voor de boeken meer
heeft, ligt alles stil. Eigenlijk wil ze schrijf
ster worden. En naar het buitenland. Maar
vorig jaar sloeg de liefde toe, vier maanden
later was ze getrouwd. Nu gaat ze gebukt
onder het juk van een traditionele schoon
moeder en een echtgenoot aan wie ze iede
re minuut van haar bestaan moet rapporte
ren. Als ze los is van dat beklemmende
'thuis', dartelt ze door Srebrenica. Iedereen
kent Hilda Hasanovic en zij kent iedereen.
Haar beste vriendinnen, vertelt ze, zijn Ser
visch. Maar zelfs zij, gevoelig en intelligent,
komt onverhoeds met ijselijkheden. Nooit,
meldt ze tussen neus en lippen, zou ze
met een Serviër getrouwd kunnen zijn.
Op de betonnen vlakte die als speelplein
voor de Petar Petrovic Njegos-school
dient, met uitzicht op de bergen waar de
Serviërs tijdens de oorlog hun stellingen
hadden, klinken kinderstemmen. Op deze
plek werd in 1993 het vuur geopend op
voetballertjes en toeschouwers. De kinder
moord waarbij 62 kinderen werden ge
dood, is tot op de dag van vandaag nauwe
lijks bespreekbaar. Gevels en stucwerk van
de school zijn gerestaureerd, in de gangen
hebben kinderen rode rozen geschilderd
op de felgele muren. Er is, met buitenland
se hulp, een muzieklokaal ingericht. Maar
de gymzaal is nog steeds buiten gebruik.
Mevrouw Zorica Nikolic, de directrice,
praat alleen met toestemming van Banja
Luka, het regeringscentrum van de Servi
sche Republiek binnen Bosnië waarin Sre
brenica ligt. Ze heeft 406 leerlingen, de ver
houdingen moslim/Serviër zijn ongeveer
50/50. „Wij houden er niet van opi te tel
len", zegt ze. „Wij maken alleen onder
scheid tussen goede en slechte leerlingen."
Er zijn allerhande verbroederingsactivitei
ten losgelaten op de kinderen, van sport
wedstrijden tussen leerlingen uit de nog
steeds scherp etnisch gescheiden dorpen
tot een inzameling voor de slachtoffers
van de tsunami in Japan. En altijd samen
met kerk én moskee. De oorlogsgeneratie,
wil mevrouw Nikolic maar zeggen, ligt ach
ter ons. Maar onderdirecteur Dragi Jovano-
vic maakt later tijdens zijn rondleiding
door de school het gebaar van een slot op
de mond. „Er zijn veel krokodillen in de
rivier", verklaart hij de netelige positie van
de schoolleiding.
Behalve dat etnische verschillen niet mo
gen worden benoemd, hebben de scholen
genoeg andere problemen. Nikolic wijst
op de grote afstanden die kinderen soms
moeten afleggen om de school te bereiken,
sommigen moeten van 45 kilometer ver
derop komen. Vaak is er geen geld voor
het vervoer. „Het probleem is dat de kinde
ren hun school niet afmaken en dat er
geen banen zijn, een hopeloze situatie."
Directeur Andelko Tanasijevic van het
naastgelegen middelbarescholencomplex
is niet bang voor 'krokodillen'. Van de
hulpgelden zijn wegen aangelegd en hui
zen gebouwd in dorpen waar niemand
woont, zegt hij onomwonden. Voor wat
de jeugd in Srebrenica nodig heeft, is geen
oog. Op de bovenverdieping van zijn
school is het 's winters niet warmer dan
10 graden, maar de gemeente doet niets
aan de stapels papier vol noden die hij in
diende, zegt hij. „De mensen die hier le
ven, krijgen niet genoeg aandacht. Er is al
leen aandacht voor de doden."
Toch heeft ook Srebrenica zijn idealisten
tegen alle klippen op. Iedere vrijdagavond
verzamelt Ahmo Begic zo'n veertig kinde
ren, moslim en Servisch, in het opgeknap
te Dom Kultura, het cultureel centrum. De
dertiger heeft zijn eigen slagerij. Maar hij is
ook choreograaf en heeft in Srebrenica een
volksdansgroep opgezet. „Jen dwa tri",
een-twee-drie, danst de gezette beer in het
leren jack verbluffend lichtvoetig voor. „Ik
doe dit omdat er in Srebrenica is gebeurd
wat er is gebeurd en ik dit nodig vind",
vertelt Begic. „Het is het enige wat ik kan
doen om de mensen samen te brengen.
Hier houden Serviërs en moslims elkaar
letterlijk bij de hand."
De Brit George Nickson werkt sinds twee
jaar voor de jongerenraad in het jongeren
centrum van Srebrenica. Er wordt van al
les georganiseerd. Liever kleine projecten
die niet veel kosten en daadwerkelijk hel
pen, dan de vaak veel te ambitieuze buiten
landse plannen die de plank volledig mis
slaan. „De jongeren hier hebben geen geld
en geen werk. Alleen hebben ze hier nog
een extra klap van de molen gekregen",
zegt Nickson. „De posttraumatische stress
van hun familieleden raakt ook hen."
De 9-jarige Aida Hasanovic uit Bratunac
laat trots haar taal- en Tekenschriften zien.
Volgens haar juf, Servische in een Servi
sche klas in een Servische school in een
Servisch dorp, valt zij als enig moslimmeis
je in de groep absoluut niet buiten de boot
„Ik zie bij deze generatie die na de oorlog
is geboren geen problemen", zegt Dragana
Nikolic. „Alleen hebben ze geen geld en
straks geen baan. Maar dat geldt voor bei
de zijden."
Uitgelaten rent de blonde Aida Hasanovic
naar buiten, met het zakje chips dat alle
kinderen bij wijze van lunch bij zich heb
ben. Haar vader scharrelt een bestaan bij
een en weigert weg te zakken in een
drank- en drugsbenevelde lethargie, zoals
veel van zijn generatiegenoten.
Op school wordt geprobeerd een nieuwe
vrede op te bouwen, zegt Hilda Hasanovic.
„Kijk ons eens allemaal samenwerken, dat
is wat ze willen laten zien." Maar thuis krij
gen de kinderen te horen dat ze niet met
die en die mogen spelen. Thuis is cfe oor-
log wél onderwerp van gesprek. „Het pro
bleem is dat ze door hun ouders of groot
ouders worden besmet. Die bouwen de
haat weer op. Ik denk dat het probleem
binnen in onszelf zit."
reageren?
spectrum@wegener.nl
Srebrenica's
