De kadewoningen zijn net
spectrum 12
Zaterdag 17 december 2011
Waterwijk
De kadewoningen van de Waterwijk, met rechts het appartementengebouw.
Zuidhoek
Wonen aan nieuw water bij Zierikzee.
OverNieuw is een tweewekelijkse serie over nieuwe
architectuur in Zeeland. Op meerdere fronten,
's Ochtends vindt u een reportage in de krant,
's avonds kunt u op Omroep Zeeland de nieuwe
architectuur ook in een filmversie zien.
Programmamaker Rebecca van Wittene en architect
Johan de Koning zijn in samenwerking met het
Centrum voor Beeldende Kunst de drijvende krachten
achter OverNieuw: zij maakten de filmdocumentaires.
In totaal verschijnen er tien afleveringen. Vandaag
aflevering 3: wonen aan het water.
tekst Jan van Damme
foto's johan de Koning
Wonen met zicht op het water. In
Zeeland geen probleem, zou je
denken. Maar om nou te zeggen,
dat we eruit halen wat erin zit...
Natuurlijk, de boulevards van
Vlissingen, Port Scaldis in Breskens en oudere en
nieuwe flats in Temeuzen. Daar hebben we zicht op
zee. In de Zeeuwse steden kun je her en der ook aan
grachten wonen. Op de boorden van het Veerse
Meer staan sinds de jaren zeventig recreatiewonin
gen. En tegenwoordig zijn er volop slaaphuisjes op
de stranden.
Zo bij elkaar lijkt het heel wat. Toch: wat laten we in
het Zeeuwse een kansen liggen! Dat geluid komt in
elk geval uit in de provincie gevestigde architectenbu
reaus. De verzuchting heeft alles te maken met het
gevoel dat er bijvoorbeeld van het Veerse Meer niet
of nauwelijks gebruik wordt gemaakt om op het wa
ter te wonen. Dat de Oosterschelde wat ruig is voor
drijvende huizen, spreekt voor zich. Maar een ge
temd Veerse Meer leent zich bij uitstek voor serieuze
waterwoningen, die alleen via een brug of met een
bootje te bereiken zijn. In plaats van écht wonen op
water waar dat mogelijk is, kiezen stedenbouwkundi
gen in Zeeland in navolging van collega's in minder
waterrijke provincies al gauw voor schijnoplossin
gen.
Het idee van waterwonen - dus bouwen aan en op
het water - kwam op toen halverwege de jaren ne
gentig van de vorige eeuw de grote rivieren op angst
vallig grote schaal buiten hun oevers traden. Er was
in de jaren daaraan voorafgaand net op mime schaal
in de uiterwaarden van Limburg, Brabant en Gelder
land gebouwd. Leiden in last, dus. Voor architecten
was het wassende water in de rivieren aanleiding om
over veilig bouwen in natte regio's na te gaan den
ken. Het aantal ideeën voor drijvende huizen en wo
ningen op palen was legio.
Die groei van artistieke bouwinzichten werd nog
eens versterkt door de eind twintigste eeuw ontstane
trend om water terug te halen in binnensteden. Bre
da en Den Bosch zijn spraakmakende voorbeelden.
Waar grachten en oude rivierlopen in ere worden
hersteld, wordt het wonen aan water opeens ook
weer hip.
De Waterwijk in Zierikzee - het elfde en laat
ste deel van het uitbreidingsplan Poortam
bacht - is sinds twee jaar bewoond en past
helemaal in de hang naar water. Zij het dat hier voor
een nogal merkwaardige oplossing is gekozen. Op
luttele afstand van het Havenkanaal en de 'echte'
Oosterschelde, is op het oog vrij willekeurig een aan
tal grachten of singels gegraven in een weiland. Een
put met water, als je het oneerbiedig zegt. De nieu
we plas was aanvankelijk ook bestemd om er
drijvende huizen op te stationeren. Dat
plan mislukte. Omdat de huizen op het
water te duur waren, zegt de één. Om
dat de plas steeds verzandde en daar
door te ondiep werd voor de gepland
boothuizen, zegt de ander. Wat rest
te was het idee om met de nieuw
bouw van de Waterwijk ruimhartig
te verwijzen naar het maritieme verleden van Neder
land. Het bureau Kingma Roorda Architecten uit
Rotterdam nam die taak op zich. Het resultaat: 28 ge
schakelde woningen (vanaf 255.000 euro) en een
complex met appartementen (vanaf ruim 156.000 eu
ro).
Architect Johan de Koning van het Laboratorium
voor Architectuur in Middelburg nam er in het ka
der van zijn OverNieuw-project een kijkje. Hij is niet
mals in zijn kritiek. Wie alleen de voorkant ziet zal
volgens hem nog wel mild gestemd zijn. De Koning:
„Iemand bedenkt: hé, water is leuk. Wat doe je dan
als architect? Dan ontwerp je kadewoningen, die
naar de 17e eeuw verwijzen. Je ziet dat geprobeerd is
de woningen een individueel karakter te geven. Ver
schillende geveltinten grijs en groen, verschillende
hoogtes en breedtes. Door het ritme van de ramen
lees je het hele blok toch ook als een eenheid. Er is
warempel een stoep, die zie je niet vaak meer. Af en
toe een terras, soms ook een soort bordesje, een trap
je met een hekje."
Maar dan: „Helaas gaat het alleen om het leuke bui
tenkantje. Een van mijn oude leraren noemde dit
soort huizen speculaaspoppen. Een dun, breekbaar
frontje, waarachter alleen maar standaard-beton-
bouw en heel gewone plattegronden te vinden zijn.
Hal, woonkamer met open keuken, een paar slaapka
mers. Doorsnee, en dat vind ik jammer. De wonin
gen aan de oude, 17e- eeuwse kades zijn echt indivi
dueel gebouwd. Dat is hier zeker niet het geval. Er is
niks speciaals te vinden. Overal zijn dezelfde bakste
nen gebruikt, de gevels zijn geschilderd, niet eens ge
smet. Waterwijk is gebouwd voor Jan Modaal. Dat is
niet verkeerd, maar dan moet je niet de indruk wek
ken dat de huizen voor handelaren van de Verenig
de Oost-Indische Compagnie bestemd zijn."
„Ik zou denken: laat iedereen zijn eigen voorgevel
doen. Dan krijg je tenminste echte verschillen. In
Leuven hebben ze in de jaren zeventig in
een bepaalde wijk geëxperimenteerd
met casco's, die nog moesten worden
afgebouwd. Dat is een heerlijke zooi
geworden. In Zierikzee gebeurt dat
N654
