spectrum 8
Vogels kijken op de zeedijk
Zeeuwse biodiversiteit in de opstartfase
Zaterdag 17 december 2011
Kenmerkend voor de velduil zijn de bevederde poten, de grote ronde kop en de helgele ogen.
foto's Chiel Jacobusse
Ergens op Schouwen is een plek waar je elke win
ter, jaar in, jaar uit velduilen kunt waarnemen.
Dat is bekend bij vogelfotografen en er gaat
geen dag met geschikte weersomstandigheden
voorbij, of ze zijn er present Het is geen uitzondering
dat er meer dan tien auto's staan, allemaal met lange
lenzentoeters uit het raam. Je moet er wel erg veel voor
over hebben om je in die file te voegen om ook je plaat
je te maken en bovendien wordt het natuurlijk meestal
een plaatje dat ook al door tientallen andere vogelfoto
grafen is gemaakt Het grappige is dat er momenteel in
Zeeland minstens tien plaatsen zijn waar ook vanaf een
uur of vier velduilen rondvliegen. Enkele niet eens zo
ver verwijderd van de alom bekende plek. En op die
plaatsen kom je helemaal niemand tegen. Er moeten
momenteel minstens vijftig velduilen in Zeeland ver
blijven en mogelijk zijn het er nog (veel) meer.
Die vele velduilen in Zeeland roepen nog wel een vraag
op. Wat mij bij staat van enkele decennia geleden is dat
er op heel veel plaatsen velduilen op de zeedijk zaten.
Bijna iedere winterse wandeling van een paar kilome
ter zeedijk leverde wel een waarneming op. Dat is al ja
ren niet meer zo, en dat er sprake is van een achteruit
gang is zonneklaar. Maar voor een deel kan dat ook be
drieglijke schijn zijn. Vogels kijken is enorm in popula
riteit toegenomen, maar heel veel vogelaars doen dat
vooral vanuit de auto. Ook zijn er de vaste hotspots,
waar iedereen naar toe gaat Een vogelaar die zonder
speciale reden kilometers dijk afstruint is net zo
schaars als een toevallige waarneming van een velduil.
Daarnaast geldt natuurlijk dat waarnemingen van tien
tallen jaren vogels kijken zich in je geheugen opstape
len en dat het daardoor kan lijken dat ze meer voorkwa
men dan in werkelijkheid het geval is. Gelukkig hebben
we de tellingen van SOVON, waarbij systematisch waar
nemingen verzameld worden door honderden vrijwilli
gers, zodat we toch over objectieve cijfers beschikken.
En die tonen helaas aan dat de velduil een forse aderla
ting heeft ondergaan.
Kenmerkend voor de velduil zijn de bevederde poten,
de grote ronde kop en de helgele ogen. Aan de oogkleur
van een uil kun je zien op welk deel van het etmaal de
vogels op jacht zijn. Uilen als de kerkuil en de bosuil ja
gen uitsluiten in de nacht en die hebben bijna zwarte
ogen. Naarmate uilen lichtere ogen hebben jagen ze
ook in de schemering en zelfs overdag. Voor de velduil
is dat een pure noodzaak omdat de vogel zijn zwaarte
punt heeft in het hoge noorden. Juist in de broedtijd,
als de behoefte aan voedsel het grootst is, duurt de
nacht daar maar een paar uur of wordt het zelfs hele
maal niet donker.
De achteruitgang wordt door veel onderzoekers dan
ook geweten aan de klimaatverandering. Zoals er nieu
we soorten vanuit het zuiden ons land binnenkomen,
zo vertrekken er soorten naar het noorden. Alleen valt
dat laatste veel minder op. Maar om te tellen is de veld
uil eigenlijk nog een makkelijke soort vergeleken bij al
le andere soorten. Steenuilen en ransuilen zijn wel in
de schemering actief, maar overdag jagen ze zelden of
nooit. Het is daarom ook veel moeilijker om via tellin
gen vast te stellen hoeveel deze soorten voorkomen.
Over die tellingen gesproken. De oproep om ransuilen
te melden bij info@natuurbelevenis.nl heeft nog maar
twee meldingen opgeleverd. Als de ransuilen in Zee
land net zo dicht bij de bebouwing leven als elders ge
constateerd is, moet er toch meer te melden zijn? Daar
om nogmaals de vraag om roestplaatsen door te geven
op de genoemde site. Ook meldingen van andere uilen-
sóorten blijven daar zeer welkom.
Op 8 december 2010 ondertekende
een groot aantal Zeeuwse organi
saties de 'Coalitie Biodiversiteit
2010'. De ondertekening markeer
de de start van een Zeeuwse samenwerking
om de natuurlijke soortenrijkdom in Zee
land te beschermen.
De provincie, elf van de dertien gemeenten
en een hele rij bedrijven en organisaties be
loofden hiermee goed om te gaan met de na
tuurlijke leefomgeving en de planten en die
ren daarin. We zijn nu ruim een jaar verder
en dat is een mooi moment om eens te zien
of er al iets is terechtgekomen van alle
mooie voornemens.
Een eerste stap die gezet werd is dat op 15 fe
bruari de Nota Zeeland Biodivers door Gede
puteerde Staten werd vastgesteld. Maar hoe
doe je dat dan, goed omgaan met de medebe
woners van onze planeet? Om invulling te
geven aan die mooie doelen is het Team Bio
divers opgericht. Het is een provinciaal ope
rerend team dat concrete voorstellen formu
leert Het bestaat uit medewerkers van Stich
ting Landschapsbeheer Zeeland, IVN Consu
lentschap voor Natuur en Milieueducatie,
Zeeuwse milieufederatie en provincie Zee
land. Samen met grote en kleinere bedrijven
en gemeenten worden concrete projectplan
nen voorgesteld en uitgewerkt.
De meeste projecten zitten nu nog in de
voorbereidings- en overlegfase. Gemeenten
kunnen bijvoorbeeld ambassadeursoorten
kiezen. Terneuzen koos voor de bedreigde
knautiabij en inmiddels is een eerste project
hiervoor uitgevoerd. De biotoop voor dit
dier werd wat uitgebreid. Ook allerlei ande
re soorten bijen en vlinders zullen hiervan
profiteren. Veere voelt wel wat voor de nach
tegaal. Maar ook bij de gemeente Vlissingen,
Tholen en de bedrijven Yara en DOW wor
den projecten voorbereid. Er wordt gedacht
aan ecologisch groenbeheer, realisatie van in
sectenhotels, zwaluwtillen, oeverzwaluw-
wanden en cursussen ecologisch tuinieren.
Als alle organisaties samen met de gemeen
ten er de schouders onder zetten, kan er wat
worden bereikt.
Vergroting biotoop Knautia bij Terneuzen. foto Lucien Calle
