iolantarctica
Honderd jaar
poolvorsen
Op 14 december
1911 was de Noor
Roald Amundsen
de eerste mens die
de Zuidpool bereik
te, vijf weken voor
Robert Falcon
Scott, die op de te
rugweg zou omko
men. Hun opvol
gers vertellen over
honderd jaar pool
reizen.
woensdag 14 december 2011
door Auke van Hulst
Als we het overleefd
hadden', schreef de
Britse ontdekkings
reiziger Robert
Falcon Scott, vlak
voor zijn dood in maart 1912, 'dan
zou ik een geschiedenis te vertel
len hebben over de standvastig
heid, het uithoudingsvermogen en
de moed van mijn kompanen, een
verhaal dat het hart van elke En
gelsman zou beroeren. Nu zullen
deze ruwe aantekeningen en onze
dode lichamen er over moeten ver
halen.' Scotts poging als eerste
mens de pool te bereiken waren
uitgelopen op een ramp. De Noor
Roald Amundsen was hem op 14
december 1911 voorgeweest. Óp de
terugweg kreeg Scotts team te ma
ken met extreme tegenwind en
kou. Edgar Evans liep fataal hoofd
letsel op door een val in een glet
sjerspleet. Kapitein Lawrence Oa-
tes, zich bewust van de last die
zijn eigen zwakke gezondheid was
geworden, verdween in een
sneeuwstorm met de woorden: 'Ik
zal een tijdje wegblijven.' De drie
overgebleven mannen zouden,
niet ver van een voedseldepot, be
zwijken. Amundsen, daarentegen,
had met relatief weinig problemen
de tocht heen en terug volbracht.
Volgens de Nederlandse beroeps
avonturier Wiico van Rooijen is
het belangrijk stil te staan bij het
100-jarig jubileum van Amund-
sens prestatie. „Dit soort expedi
ties heeft de mensheid verder ge
bracht. Het veroveren van de Zuid
pool past in een traditie waarin je
ook de tocht van Willem Barentsz
moet zien, of plannen om Mars te
veroveren. Al die expedities voe
den wetenschappelijke ontwikke
ling. Bovendien inspireren ze. Ze
laten zien waartoe de mens fysiek
en mentaal in staat is."
In het verleden waren nationale
trots en de drang het onontdekte
in kaart te brengen motoren ach
ter poolexpedities. Voor Van Rooij
en en zijn Britse tegenhanger Ra-
nulph Fiennes spelen zulke drijfve
ren nauwelijks een rol. Van Rooij
en onderstreept de uitdaging van
de natuur: „Ben je in staat, alleen
of met een team, jezelf staande te
houden in de meest mensonvrien-
delijke omgeving op aarde? Het
eindeloze niets van Antarctica is
mentaal zwaarder dan bijvoor
beeld een klimexpeditie in de Hi
malaya. Hoog op de K2 heb je een
verbluffend uitzicht. Op de Zuid
pool komen er geen impulsen uit
de omgeving: alles is saai en wit.
Je moet over een intrinsieke moti
vatie beschikken. Tegelijk kan het
gebrek aan impulsen de tocht een
spirituele dimensie geven. De mo
notonie van de beweging stimu
leert meditatie. Je gaat nadenken
over alles waar je in je leven mee
bezig bent. Elke dag kijk je in een
figuurlijke spiegel."
Fiennes, een aarzelend sprekende
man die zichzelf omschrijft als ie
mand die 'nooit op zijn gemak is',
'Deze expedities laten zien
waartoe de mens fysiek
en mentaal in staat is'
vindt het moeilijk de aantrekkings
kracht te duiden. „Ik onderneem
expedities omdat ik, met mijn spe
cifieke vaardigheden, geen andere
manier zou weten mijn brood te
verdienen. De Noren, die zelf gro
te stukken Noord- en Zuidpool tot
eigen territorium mogen rekenen,
spreken meestal van een virus. Als
je eenmaal besmet bent, is er geen
weg meer terug. Of dat iets spiri
tueels is zou ik niet weten. Ik hou
niet van introspectie. In jezelf weg
zinken is gevaarlijk op de pool. Je
kunt je drive er door verliezen, ter
wijl je te allen tijde koppig moet
dóórgaan."
Scott en Amundsen zijn, ook hon
derd jaar na dato, nog steeds on
derwerp van discussie, zowel on
der historici als navolgers. Het ver
Roald Amundsen op 27 april 1923
foto AP
haal is gesimplificeerd tot een te
genstelling: Amundsen was de mo
derne professional die niets aan
het toeval overliet, Scott de gentle
man-amateur die koloniale arro
gantie koppelde aan laksheid en
koppigheid. Amundsen gebruikte
honden om zijn voorraden te trek
ken - honden die hij gerust af
schoot om als voer te dienen zo
dra ze waren opgebrand. Scott had
onbruikbare pony's meegenomen
en zou zijn eigen slee trekken. Om
dat dat nou eenmaal manhaftiger
zou zijn.
We zijn nu honderd jaar verder en
de vraag is hoe de toekomst van
Antarctica eruit ziet. Het conti
nent wordt beschermd door lang
lopende internationale verdragen.
Die staan wetenschappelijke bases
toe, maar geen winning van grond
stoffen. De invloed van toerisme,
hoewel de laatste tien jaar in op
mars, blijft door de hoge prijs rede
lijk binnen de perken. „Boven
dien", zegt Van Rooijen, „wordt
het toerisme goed gereguleerd.
Het is niet iets om je zorgen over
te maken."
Een groter probleem, denkt hij, is
het op termijn aflopen van het Pro
tocol on Environmental Protec
tion, dat onderdeel is van de UN
Antarctic Treaty. Dat protocol ver
biedt tot 2048 de winning van mi
nerale grondstoffen. „Het is niet
vanzelfsprekend dat die verdragen
daarna verlengd zullen worden.
Met mijn nieuwe project Antarcti
ca 2048 haak ik daar al op in. We
gaan volgend jaar proberen met
een zonnevoertuig, ontwikkeld
door studenten van de Hoge
school Utrecht, naar de Zuidpool
te rijden. Niet om te laten zien dat
het kan, maar om de jeugd te inspi
reren voor duurzame energie te
kiezen, en duidelijk te maken dat
economie en ecologie beter in ba
lans moeten worden gebracht."
Voor een beter inzicht in ecologie
is Antarctica van onschatbare waar
de, zegt ook Fiennes. „Dankzij
poolonderzoek is een wetenschap
pelijke sprong voorwaarts ge
maakt."
Van Rooijen: „Er is geen plek op
de wereld waar we verder terug
kunnen kijken in de geschiedenis
van onze planeet. Hoe verder we
tenschappers erin doordringen,
hoe meer we te weten komen uit
opgediepte ijskemen. Doordat Ant
arctica ons meer vertelt over de ge
schiedenis van de wereld, voedt
het ons inzicht in de toekomst.
Des te meer reden om voorzichtig
met het continent om te sprin
gen."
De Noorse poolvorser Roald Amundsen bereikte de Zuidpool op 14 decern!
