van vluchtige
spectrum 8
Opiniepeilingen hebben
geen zin omdat mensen
maar wat zeggen. Morgen
kunnen ze weer een andere
mening hebben. Maar politici
denken daar anders over,
die zijn altijd in de ban
van de dagkoers.
De Hond versus de Politieke Barometer
Zaterdag 10 december 2011
door Frits Bloemendaal
illustratie Job van der Molen
Een lawine
M
oe wordt hij er
soms van. „Er kan
niets gebeuren of
er wordt een pei
ling over gehou
den", zegt hoogle
raar politicologie
Joop van Holsteyn van de Universiteit Lei
den. „Ik zou het niet missen als het er een
paar minder waren."
jelke Bethlehem, hoogleraar statistische in
formatieverwerking van de Universiteit
van Amsterdam deelt die gevoelens. „Ik er
ger me aan het gedoe met één zetel meer
of minder, waar politici vervolgens uitleg
over geven", zegt hij. „Die ene zetel veran
dering in de wekelijkse peiling van De
Hond zegt helemaal niets."
Van Holsteyn en Bethlehem zijn beiden
deskundigen op het gebied van (politieke)
opiniepeilingen. Ze zijn het er roerend
over eens: het gros van de politieke opinie
peilingen kun je niet serieus nemen. Ook
bij de wekelijkse peiling van Maurice de
Hond en de tweewekelijkse Politieke Baro
meter van Synovate zetten ze grote vraag
tekens.
„Heel veel mensen hebben helemaal geen
mening, maar geven toch antwoord", zegt
Bethlehem. „Wat ze echt vinden, kom je
vaak niet te weten", zegt Van Holsteyn.
„Het zijn heel vluchtige meninkjes." Dat is
nog niet eens het grootste bezwaar. Gehol
pen door de techniek worden peilingen
steeds vaker via het internet gehouden.
Dat is lekker goedkoop, want je hoeft niet
meer te bellen of langs de deur te gaan.
„Niet dat de uitkomst relevant is," zegt
Van Holsteyn, „maar die maakt wel in
druk op de leek. Met die cijfers lijkt het net
wetenschap."
Ondanks al die relativeringen laten politie
ke partijen zich veel meer door peilingen
beïnvloeden dan ze willen toegeven. De
'dagkoersen' kunnen politieke carrières ma
ken en breken. Slechte tussenstanden kost
ten CDA-leiders Enneüs Heerma en Jaap
de Hoop SchefFer mede de kop, en Mark
Rutte bijna. Peilingen maken ook gek. Rita
Verdonk werd machtsdronken door het
grote aantal, rond dertig, zetels dat de pei
lingen haar in 2008 beloofden. Ze gedroeg
zich al als aanstaande premier. Haar partij
TON werd bij de verkiezingen van 2010
echter weggevaagd.
PvdA-leider Wouter Bos was begin 2006
in gedachten al het Torentje aan het inrich
ten, toen de PvdA in de peilingen verre
weg de grootste werd (zestig zetels). Maar
verder dan vicepremier kwam hij niet.
Voor een partij die het virtueel slecht doet,
kunnen peilingen een foltering zijn. Op dit
moment zijn de PvdA en vooral het CDA
de klos. Bij die laatste partij proberen ze de
moed erin te houden, ook al breken de
christendemocraten alle laagterecords. En
ook de WD heeft ooit de gesel van de pei
lingen gevoeld. Nog maar een paar jaar ge
leden stonden de liberalen op een diepte
punt van 12 (virtuele) zetels, nu zijn ze
met 31 (echte) zetels de grootste partij en
is er een WD-premier.
'Peilingen zijn palingen', mag Mark Rutte
graag zeggen, doelend op de ongrijpbaar
heid ervan. Maar, zei hij onlangs ook: 'om
dat er niets anders is, moet je je er soms op
baseren.' Het tekent de haat-liefdeverhou
ding van politici met de cijfers die over
hen worden uitgestort. Sommigen hebben
een wekker in hun hoofd die 's zondags
om 12.00 uur gaat rinkelen, omdat dan de
peiling van Maurice de Hond naar buiten
komt En tweewekelijks op donderdag, als
Synovate aan de beurt is.
Peilingen creëren een eigen werkelijkheid.
Toch zou geen partij ze willen missen. Om
dat ze toch, een beetje, een thermometer
van de samenleving zijn. En omdat je je bij
goede peilingen lekkerder voelt.
Maar wat zelden wordt vermeld, is dat de
huidige internetpeilingen één grote zwak
te hebben. Een goede peiling, leggen
Bethlehem en Van Holsteyn uit, vergt dat
je een willekeurige, aselecte steekproef
trekt uit de bevolking. Bethlehem: „Bij
De verschillen in pei
lingen tussen de Poli
tieke Barometer van
Synovate en de pei
ling van Maurice de
Hond zijn groot Syno
vate geeft hogere
zetelaantallen voor
de PvdA, De Hond
schat vooral de SP ho
ger in. Ook de WD
en het CDA komen
bij Synovate hoger
uit „De verschillen
zijn inderdaad groot",
zegt onderzoeksdirec
teur Marianne Bank
van Synovate. „Wij
vinden dat ook won
derlijk en proberen er
meer zicht op te krij
gen." Maurice de
Hond weet wel hoe
het komt. „Ik gebruik
allerlei correcties, zo
als voor het stemge
drag bij de vorige ver
kiezingen en voor het
opleidingsniveau."
Dat laatste is een be
langrijke factor om
de aanhang van de SP
en PW in te schat
ten, aldus De Hond.
„Meer dan de helft
van de laagopgelei
den stemt op PW of
SP. Van de hoogopge
leiden minder dan 15
procent." In de inter-
netpanels is deze
groep ondervertegen
woordigd. Volgens
De Hond verklaart
dat deels waarom de
PW-aanhang bij de
laatste verkiezingen
werd onderschat
Daarom geeft hij laag
opgeleiden sindsdien
extra gewicht Een
tweede probleem is
dat mensen vaak ver
geten wat ze hebben
gestemd. Als ze in
2010 PvdA hebben ge
stemd, maar nu een
voorkeur hebben
voor de SP, denken ze
dat ze toen ook SP
hebben gestemd.
„Liefst 18 procent
geeft een verkeerde
partij op", zegt De
Hond. „Als ik daar
geen rekening mee
houd, mis ik een deel
van de zetelverschui
ving." Zijn correcties
verklaren de .verschil
len met de Politieke
Barometer.
Synovate heeft na de
jongste verkiezingen
de correctiemetho
den niet veranderd.
Mariamie Bank: „Daar
voor is de groep PW-
en SP-kiezers te wis
pelturig. Vooral PW-
kiezers laten zich
moeilijk vangen."
Peilingenexpert Jelke
Bethlehem conclu
deert naar aanleiding
van de verschillen dat
'minstens één' van de
peilers ernaast zit „Al
lebei kan ook nog",
zegt De Hond.
