Vrouwen die de
io I uit
Johan Kuipers
Desiree de Baar
Kleintje Kunst 2011
Nika Indorf
CRISIS!
donderdag 1 december 2011
Expositie Vlas van Christien Meindertsma in het Zeeuws Museum.
me zoals zich dat in Duitsland ont
wikkelde.
Zij woonde vanaf 1908 in Dom
burg samen met de bemiddelde
Marie Tak van Poortvliet, ook van
adellijke afkomst, die haar werk
succesvol promootte. Van
Heemskerck werd een (in het bui
tenland) gewaardeerd lid van de
door Herwarth Walden geleide
kunstenaarsbeweging Der Sturm.
Zij zocht verbindingen met de
kunst van 'primitieve' volken en
wilde niet de uiterlijke vormen
van de natuur reproduceren, maar
de essentie ervan in kleur en lijn
verbeelden. Haar spirituele oriënta
tie sloot aan bij die van Kandinsky
en van Rudolf Steiner, de stichter
van de antroposofische beweging.
Het ging Van Heemskerck om be-
wust-zijn vanuit de verbinding
van de fysieke met de niet-mate-
riële werkelijkheid.
De vijftien kleine werken in Ate
lier Martien zijn deels op ezels ge
plaatst en staan deels tegen elkaar
in een hoek. Je moet dus erg je
best doen om ze tot hun recht te
laten komen tussen het andere
werk dat verzamelaar Marlies Voge
laar toont: grafiek van Eugène
Brands, Anton Heyboer, Cees Kort-
lang en schilderijen van Gerard
Prent, ook allemaal de moeite
waard, maar buiten het kader van
dit verhaal vallend. Het meest aan
sprekend zijn litho's naar de schil
derijen 'Bild no. 15' en 'Bild no. 23'
waaruit haar constructieve aanleg
spreekt. Het zijn sterk geabstra
heerde, complexe composities
waarin gestileerde zeilschepen cen
traal staan. Die representeren de
mens, op zoek naar waarheid,
openstaand voor het hogere. De
kleuren, lijnen en vormen zijn
symbolisch of beter gezegd uit
drukking van de betekenis die
mensen er intuïtief aan toe ken
nen. Het gaat over leven en dood,
goed en kwaad, het aardse en het
overstijgende, over lijden en bevrij
ding, over streven en belemme
ring. Er is ook een mooie, krachti
ge houtsnede, met de hand inge
kleurd, en natuurlijk werk uit haar
eerste naturalistische periode, zo
als een fijnzinnig uitgevoerde litho
met de markante kop van een
'Zeeuwsche boer'.
De tragiek van Jacoba van
Heemskerck is niet haar
gebrek aan erkenning in ei
gen land. Zij had de Nederlandse
kunst op artistieke gronden steeds
minder hoog zitten en de interna
tionaal georiënteerde Sturm-bewe-
ging waardeerde haar zeer. De tra
giek zit hem in de spanning tus
sen intentie en resultaat die het
modemisme zo vaak kenmerkt.
Op tal van manieren hebben kun
stenaars niet alleen de kunst maar
ook de wereld willen veranderen.
Het realiseren van glas-in-lood-ra-
men waarmee Van Heemskerck
vanaf 1919 aan de weg timmerde
vergrootte haar publiek. Maar haar
invloed en die van haar medekun
stenaars deed zich vooral gelden
in het artistieke domein en in het
leven van een relatief kleine groep
intellectuelen en liefhebbers. Het
zou echter wel eens zo kunnen
zijn dat er een generatie (vrouwelij
ke) kunstenaars is opgestaan die
aan die tragiek lijkt te ontkomen.
Christien Meindertsma is
daarvan een boegbeeld. Zij
combineert onderzoek,
vormgeving en communicatie met
betrekking tot artistieke- en maat
schappelijke thema's tot spraakma
kende projecten. Die krijgen we
reldwijd aandacht en hebben de
potentie grootschalige veranderin
gen teweeg te brengen op de kern
van de economie: de relatie van
productie en consumptie. Mein
dertsma vroeg zich bijvoorbeeld af
waar een varken zoal voor ge
bruikt wordt en vond 185 produc
ten waarin iets van zo'n dier was
terug te vinden: van filters voor si
garetten tot hartkleppen, overi
gens los van elkaar... Een schitte
rend vormgegeven boek toont de
resultaten van haar onderzoek. En
via Youtube worden haar presenta-
Jacoba van Heemskerck: Bild no. 23
ties door honderdduizenden men
sen bekeken.
Zo zet ook zij aan tot 'be-
wust-zijn'. In 'Vlas (Kavel Gz
59-west)' toont Meindertsma alles
wat er mogelijk is met een door
haar aangekochte kavel vlas. In
plaats van in China - waar het
leeuwendeel van de vlasproductie
heengaat - liet ze het verwerken in
Sluiskil en zocht ze zo dicht moge-
Nico Out gaat elke week op
zoek naar het beste wat
Zeeland op het gebied van
beeldende kunst
te bieden heeft
Op 12 november opende
het Zeeuws Museum
de expositie 'Vlas (Ka
vel Gz 59-west)' van
Christien Meindertsma (1980).
Een week later bezocht ik in het
Domburgse Badhotel een studie
dag over Jacoba van Heemskerck
(1876-1923) en een kleine daarbij
behorende tentoonstelling in Ate
lier Martien, met als aanleiding
een film die kunstenares Egber-
dien van der Torre aan het maken
is. Twee bijzondere ervaringen die
samen een helder licht doen schij
nen op cultureel-maatschappelijke
ontwikkelingen en de positie van
kunst en kunstproductie.
Freule van Heemskerck was
non- conformistisch, werkte
tegen de stroom in aan een
carrière als beeldend kunstenaar
en koos daarbinnen voor een ei
gen positie binnen het modernis
me. Er waren meer vrouwen actief
in de kunst, maar in de ie helft
van de 20e eeuw was er maar één
die qua vernieuwingskracht in
haar buurt kwam: Charley Toor-
op. Het naturalisme en het lumi-
nisme waren Van Heemskerck te
oppervlakkig en de volledige ab
stractie te theoretisch. Verwant
schap vond zij in het expressionis
Johan Kuipers maakt monochro
me met landschappelijke ervarin
gen verbonden schilderijen waar
in hij subtiel de strengheid door
breekt. Soms geeft hij het opper
vlak reliëf niet om een persoonlijk
handschrift te etaleren maar om
de pure abstractie te verbinden
met het dagelijkse. T/m 3/12:
Galerie Van den Berge, Westwal 45,
Goes. Do. t/m zo. 12.00-17.00 uur en
op afspraak.
Desiree de Baar heeft in een door
Johan de Koning ontworpen hou
ten architectonische structuur
haar eigen gedrag en bewegingen
vastgelegd. Zij schuurde op bepaal
de plekken de lak weg en be
schreef de vlakken met teksten
over wonen, thuis en identiteit. Zo
voorzag zij fysieke sporen van
mentale betekenis.
T/m 23/12: Caesuur, Lange Noordstr.
67 Middelburg Vr. en za. 14-17 uur.
Kleintje Kunst is een groepsten
toonstelling. Twaalf kunstenaars
uit Zeeland laten werk zien van
prima kwaliteit: figuratieve schil
derkunst, expressieve tekeningen
en monoprints, speelse grafiek, ge
raffineerde collages, ingetogen én
uitbundige keramiek en zelfs klei
ne (bronzen) beeldjes.
T/m 3/1 2012. Kunstuitleen De
Bevelanden, Museumcafé, Singelstr 13,
Goes. Ma. t/m vr. 11 en zo. 12-16 uur.
Nika Indorf laat zich inspireren
door de oermaterie die zich in het
universum voortdurend transfor
meert. Analoog aan de natuurkun
dige en chemische processen in
het heelal laat zij dunne verf uit
vloeien en zich met andere kleu
ren vermengen. Indorf grijpt tijdig
in en stuurt zo bij dat er intrigeren
de composities ontstaan.
T/m 11/1 2012: Covra, Spanjeweg 1,
Nieuwdorp. Werkdagen 8.30 -17 uur
CRISIS! Is een project waarin
twaalf fotografen de gevolgen van
de crisis verbeelden. Vier van hen
werkten in opdracht van het CBK.
Judith Dekker toont slaapkamers,
Erik Klein Wolterink belicht 'Land
bouw'. Anda van Riet zoekt een
'Tweede leven voor huisraad' en
Petra Spiljard fotografeert de Voed-
selbank.
T/m 20/1 2012: CBK Zeeland, Balans
17, Middelburg. Ma. t/m vr. 9-17 uur.
