spectrum 4
'L 1 1
Een kleine bezuiniging met grote gevolgen
Herfstgasten
Zaterdag 26 november 2011
SBHSBSSI
De Canadese gans.
Kolganzen.
foto's Chiel Jacobusse
I i ft 11 v fitf
De nijlgans.
Het winterse polderland ligt er verlaten bij,
maar stil is het allerminst Je hoort overal pas
serende ganzen en het gefluit van smienten
in het buitengebied. Na jarenlang stringente
bescherming lijkt met de komst van de nieuwe natuur
wet een einde te komen aan de rust voor deze soorten.
Als het aan staatssecretaris Bleker ligt mogen ze straks
weer volop bejaagd worden.
Vrijwel iedereen die zich bezighoudt met beheer van
buitengebied weet dat er een ganzenprobleem is. Of ei
genlijk een aantal ganzenproblemen. Er wordt onder
scheid gemaakt tussen winterganzen en zomerganzen
die elk hun eigen problematiek met zich meebrengen.
Voor een deel gaat het om exact dezelfde soorten, maar
de indeling draait om de vraag of de vogels in Neder
land broeden of dat ze wegtrekken naar het noorden.
Het probleem met winterganzen betreft eigenlijk al
leen schade aan de landbouw. De ganzen doen zich te
goed aan bijvoorbeeld wintergraan en graszaad en kun
nen zo zorgen voor een fikse inkomstenderving voor
de boer. Wettelijk is het al lange tijd geregeld dat een
boer zoveel mogelijk moet ondernemen om ganzen-
schade te vermijden. Het belangrijkste middel bestaat
uit verjagen op de ene plaats en gedogen op de andere
plaats, in zogenaamde opvanggebieden. In die opvang-
gebieden wordt, voor zover het om agrarische grond
gaat, de schade aan gewassen vergoed. Maar ook buiten
de opvanggebieden betaalde de overheid, mits de boer
voldoende gedaan had om de schade te vermijden, het
overgrote deel van de landbouwschade. Die regeling is
ingegeven door het feit dat Nederland voor overwinte
rende ganzen van internationaal belang is. Nederland
heeft zich via internationale verdragen verplicht om
die verantwoordelijkheid te dragen. Het is logisch dat
de overheid die verantwoordelijkheid op zich neemt en
daar niet de individuele boer voor laat opdraaien. De be
dragen die daarmee gemoeid zijn, zijn de laatste jaren
nogal opgelopen omdat het aantal ganzen, mede dank
zij verbeterde bescherming, toegenomen is. Maar be
schouwd op de totale landbouwbegroting gaat het nog
steeds om een flutbedragje.
Zomerganzen geven veel meer problemen. Niet alleen
is de schade aan gewassen in het groeiseizoen groter,
maar onder de zomerganzen zitten ook soorten die
schadelijk zijn voor andere vogels. De zomerganzen
zijn van origine veelal afkomstig van dieren die uit ge
vangenschap ontsnapt zijn. Het kan gaan om vogels uit
watervogelcollecties, parkvogels, of gewoon ganzen
van het boerenerf. Onder de zomerganzen schuilen en
kele exotische soorten die concurrentie betekenen voor
inheemse vogels. Zo is er de nijlgans, die erg onver
draagzaam is tegenover bergeenden en die vaak ver
drijft Van Canadesche ganzen zag ik het afgelopen
voorjaar dat ze tijdens een territoriumgevecht een
groot aantal net geboren kluutjes onder de voet liepen
en daarmee een compleet slagveld achterlieten. Het
hoeft geen betoog dat geen enkele natuurbeheerder blij
is met dergelijke 'aanwinsten'.
Er is de afgelopen jaren veel overleg gevoerd om uit de
impasse te komen. Daarbij is een scala aan maatregelen
ingezet, variërend van beperkt afschot tot eieren schud
den en het doorvoeren van landschappelijke verande
ringen. Afgelopen zomer leek het erop dat eindelijk een
aanvaardbaar, evenwichtig akkoord was bereikt Totdat
de nieuwe natuurwet in beeld kwam. Daarin worden
de ganzen weer volop be jaagbaar en tegelijkertijd
wordt de mogelijkheid voor schadevergoeding vrijwel
opgeheven. Daarmee is het moeizaam bereikte even
wicht verloren en moeten boeren, jagers en natuurbe
heerders het verder onderling maar uitzoeken, al of
niet via de rechter. De praktijk heeft in het verleden al
lang bewezen dat dat niet werkt.
Ik de laatste tijd in de achtertuin aan het werk. Niet zozeer
om de tuin op te ruimen, maar de pergola en andere bouw
sels zijn aan onderhoud toe. Het weer werkt mee, het is
rustig, typisch herfstweer. Mistroostige periodes worden
afgewisseld door heldere, zonnige dagen. Het opvallendst is
dat er op saaie, grijze dagen weinig leven te bespeuren valt.
Des te sterker valt het vrolijke gebeuren op zonovergoten da
gen op. Vogels leveren daaraan een grote bijdrage. In de buurt
zingt een roodborst zijn korte strofen die worden beantwoord
door een rivaal uit enkele tuinen verderop. Het liedje heeft nog
steeds iets weg van de uitbundige voorjaarszang maar over en
kele weken zal het veranderen in het rikketikkende geluid wat
typisch is voor onze populairste wintergast Kool-en pimpelme
zen laten zich ook niet onbetuigd al zijn ze niet zo uitbundig
als in het voorjaar maar daarentegen zijn ze op hun voedsel-
strooptochten met meerdere soortgenoten gelijktijdig aanwe
zig. Voor wie de hoge, fijne toontjes herkent en het beweeglijk
zoeken naar voedsel van een groepje goudhaantjes observeert
is het duidelijk dat de winter nadert De heggenmus lijkt soms
het voorjaar in de bol te hebben gezien het uitbundige liedje
wat hij vertolkt Merel, spreeuw, mus en niet te vergeten ons
klein jantje, de winterkoning, laten zich horen. De laatste tot
op het brutale afl Wie zou de vogels, die alle jaargetijden onze
omgeving bevolken en verlevendigen, willen missen?
mm#* - §j|pj Wg