Als de klep
van rancune
opengaat
boeken31
Logboek van een onbarmhartig jaar is schaamteloos openhartig
NACHT
OVER
WEST
WOUD
WANDA
REISEL
vrijdag 25 november 2011
m me zitten hier
m l\ goed", vindt
\t \l Wanda Reisel
W W en dat is zelfs
een understatement. De na
jaarszon staat laag, maar heeft
kracht. Zo met de rug tegen het schuurtje is
het goed toeven in het buitengebied van
Holten. Aan de kim rijdt het verkeer over
de Ar, maar zo ver draagt het geluid niet.
Het zou hier doodstil zijn, ware het niet dat
een erf verderop de maïs van het land gaat.
Wanda Reisel is op bezoek bij een vriendin,
haar oud-docente Nederlands ook, Agma
Engelvaart. „Ik had Wanda in Amsterdam
in de klas. Dat ze schrijfster zou worden,
wist ik niet, maar ze had toen al iets spe
ciaals."
laren later, in r986 om precies te zijn, debu
teerde Wanda Reisel met Jacobi's tocht, een
bundeling van twee verhalen. Op het tuinta-
feltje verkeert haar tiende boek - de bundel
met toneelwerk meegerekend - in het gezel
schap van een schaaltje pepernoten.
Nacht over Westwoud is een roman met
thrillerelementen. „Ik wilde nu eens een
piotgedreven verhaal schrijven. Lekker le
zen!" Ze voert een waarnemend huisarts
ten tonele, Levi Levi. „Waarnemend, ook let
terlijk." Hij vervangt tijdelijk de huisarts
van het vlekje Westwoud. Een
niets-aan-de-hand-dorp, zou je
zeggen. Maar het borrelt in de
onderbuik. Westwoud heeft
een schapenboer die populair is
bij moslims. Voor het offerfeest
j«i bestellen ze een schaap bij boer
Lamberts en ze komen de die
ren allemaal tegelijk ophalen. Eén dag per
jaar wordt het dorp overspoeld door auto's.
En dan wordt een dorpsdeeme ook nog
zwanger van de enige moslimjongen in het
dorp (een Koerd en geen moslim, maar we
ten zij veel?) - geheel vrijwillig en gepland,
maar daar hebben de Westwouders geen
boodschap aan. Criminaliteit in het dorp
wordt de jongen in de schoenen geschoven.
Waarna de waarnemend huisarts gedwon
gen wordt zijn passieve rol af te leggen.
Spannend tot na het einde, waar een cliff-
hanger schreeuwt om een vervolg.
„Dat wil ik graag schrijven. Veel lezers van
het eerste uur hebben me de suggestie al
aan de hand gedaan." Ze wrijft zich in de
handen van voorpret.
Nacht over Westwoud is geen stijlbreuk in
het werk van Wanda Reisel (Curasao, 1955).
Eerder laat de roman een nieuw facet zien
van haar schrijven. Net zoals P.F. Thomése
dat kan: elk boek in een andere stijl, met
eenheid in de verscheidenheid. Ze knikt.
„Als je twee lijnen kunt aanwijzen in mijn
Wanda Reisel.
door Theo Hakkert
W kJ
werk is dat aan de ene kant het psycholo
gisch familiaire en aan de andere kam het
politiek sociale. Ik heb nu voor het eerst een
hechting tussen die twee weten te maken."
Het begon, zegt ze, met het huidige tijdsge
wricht. „Uit verontrusting over hoe een con
flict van het ene op het andere moment kan
omslaan. Over hoe snel en gemakkelijk we
van mening veranderen en achter ander
mans mening aanhollen."
De inwoners van Westwoud willen hun
dorp beschermen tegen de invloed van bui
ten. Geen pottenkijkers, geen vreemdelin
gen. Een slagboom moet het de moslims on
mogelijk maken hun schapen bij boer Lam
berts op te halen. „Angst voor de vreemde
ling zit ingebakken. Praatjes kunnen snel de
ronde doen, zeker in zo'n dorp. We zijn zo
weinig empatisch tegenwoordig. Je merkt
dat de sfeer zó kan omslaan. Als de klep van
de rancune opengaat..."
Op geraffineerde wijze heeft Wanda Reisel
elementen uit haar directe omgeving ver
werkt in Nacht over Westwoud. Voor de ver
gadering van verontruste dorpelingen heeft
ze rijkelijk geput uit bijeenkomsten van de
eigenarenvereniging van het woonblok in
het Amsterdamse havengebied waar ze
woont. „Je hebt al gauw te maken met een
dictatuur van de meerderheid. Of het geen
idee zou zijn in de kale hal een kunstwerk
te plaatsen. Als je ziet wat er dan aan brief
foto Lenneke Lingmont/CPD
jes met onfrisse boodschappen wordt opge
hangen. Terwijl je denkt met redelijk intelli
gente mensen van doen te hebben."
Zelf vindt ze het bijzonder dat er altijd wa
ter uit de kraan komt en er elke dag post
wordt bezorgd. Ze is ook van de generatie
die had verwacht dat welvaart en welzijn de
mens socialer hadden gemaakt.
Ze citeert Nobelprijswinnaar Imre Kertész.
„Hij zei: 'Wat wonderlijk is en echt onver
klaarbaar is niet het Kwaad maar, integen
deel, het Goede'. Welvaart heeft geen gelijk
heid gebracht, maar egoïsme. De inwoners
van Westwoud redeneren: dit is ons para
dijs, we zetten er een slagboom voor."
Een van de leukste aspecten van de roman
is dat de echte hoofdpersoon in het hele
boek niet voor lijkt te komen. Levi Levi ver
vangt dokter Frits Simons, die een tijdje in
Zuid-Afrika zit. Zijn geest waart rond in
zijn dokterswoning - evenals zijn killerkater
Flip, die niets van Levi moet hebben.
De lezer zou zelfs kunnen vermoeden dat
hij Levi Levi in de val heeft gelokt en met
een subtiel geregisseerde wraakoefening be
zig is. „Ik heb daar wel zo mijn ideeën over,
maar dat mag iedereen zelf bedenken." Ze
lacht er geheimzinnig bij.
Wanda Reisel - Nacht over Westwoud.
Contact, 19,95 euro.
De tiende van Wanda Reisel is een roman
vol suspense. In Nacht over Westwoud
schrijft ze over angst voor vreemdelingen.
„Welvaart heeft geen gelijkheid gebracht,
maar egoïsme."
door Theo Hakkert
Connie Palmen -
Logboek van een on
barmhartig jaar.
Prometheus,
19,90 euro (geb.)
Als een schorpioen, zo bijt Log
boek van een onbarmhartig
jaar van Connie Palmen zich
zelf in de staart. Vriendelijker ge
zegd: het boek is rond, het boek gaat
zelfs over zichzelf.
Het heeft nog met Enschede te ma
ken. In februari was Connie Palmen
een van de deelnemers aan Saint
Amour, de dichters- en schrijverska
ravaan die in de Valentijnsmaand
door het land trekt. Het was hier dat
Palmen voor het eerst iets las uit het
boek waar ze aan bezig was, een
rouwlogboek. Haar echtgenoot Hans
van Mierlo was overleden, op 11
maart 2010. Van Mierlo, oprichter
van D66, oud-minister van Buiten
landse Zaken, oud-minister van
Staat. Ze waren elf jaar samen, maar
pas vier maanden getrouwd. Wat
toen zo indrukwekkend was, en
fraai verwoord, is dat nu in boek
vorm nog steeds. Het begin van Log
boek van een onbarmhartig jaar is
prachtig. Mooie zinnen ook.
'Rouw bedient zich in het lichaam
van dezelfde taal als verliefdheid, er
is geen onderscheid. Rouw is ver
liefdheid zonder verlossing. Ik ben
panisch zonder hem'.
Connie Palmen voegt zich met Log
boek van een onbarmhartig jaar in
een trend die ze zelfheeft helpen zet
ten. Na de dood van Ischa Meijer
schreef ze de roman J.M.. Nu kon het
niet een roman worden, vond ze.
'Niet omdat ik er geen fictie van kan
maken, maar omdat ik in de pure fic
tie leef, omdat ik volledig ben overge
leverd aan de verbeelding. Ik maak
het heden niet mee.'
P.F. Thomése maakte geen roman
van Schaduwkind, A.F. Th. van der
Heijden amper 'een requiemroman'
van Tonio, Erwin Mortier niet van
Gestameld liedboek. Wat is er met de
vorm dat dood en aftakeling er niet
langer in passen?
Logboek van een onbarmhartig jaar is
schaamteloos openhartig. Om de
woorden van haar broer Erik Pal
men aan te halen: 'Van een intimi
teit die de adem beneemt'. Hij leidde
de presentatie van het boek in De
Rode Hoed in Amsterdam.
Interessant die avond was vooral het
interview dat haar werd afgenomen
door Kristien Hemmerechts, wier
echtgenoot Herman de Coninck ooit
op straat in Lissabon is overleden.
Hemmerechts vermeed het woord,
maar of het niet al te voorspelbaar
was dat dit boek er zou komen? Zo
als ook Julian Barnes niet heeft ge
schreven over de dood van zijn
vrouw. Dat vond Connie Palmen
niet logisch. „I.M. heeft al mijn latere
boeken veranderd. Zo'n boek moet
er zijn. Als je leven zo samenvalt met
je boeken, dan zou er een gat ont
staan. Iedereen zal blijven praten
over het ontbrekende boek van Bar
nes." Ze bestreed ook Hemmerechts'
opmerking dat het opeens bon ton is
om 'rauwkost' te schrijven (term
Reinbert de Leeuw). „Het zijn boe
ken die geschreven moeten worden."
Laat onverlet dat Connie Palmen een
zeldzaam zelfingenomen boek heeft
geschreven. Ze claimt Van Mierlo he
lemaal voor zich. Wie niet voyeuris
tisch is ingesteld, zal vaak van de pa
gina's wegkijken.
Lezing Connie Palmen: dinsdag 29 nov. in
Porgy Sr Bess Terneuzen om 20.00 uur.
CONNIE
PALMEN
