181 boeken
Terug in de tijd voor JFK
D
Fantasiewerkelijkheid en dood Schematische gewetensnood
boeken kort
MOSBY
zaterdag 19 november 2011
Veertig jaar geleden wilde Stephen
King al een thriller schrijven over de
moord op president John F. Kennedy.
Nu is er dan eindelijk 22-11-1963.
door Theo Hakkert
e standaardvraag 'Waar was je toen je
hoorde dat..?' werd waarschijnlijk
voor het eerst gesteld nadat op 22 no
vember 1963 in Dallas de Amerikaan
se president John Fitzgerald Kennedy was ver
moord. De zaak spreekt nog altijd tot ieders ver
beelding. De populaire president, zijn knappe
vrouw. De manier waarop de moord plaatshad,
neergeschoten in een open limousine, de gru
welijke beelden van de Zapruder-film, de dui
zend complottheorieën die volgden, de moord
op de vermeende dader Lee Harvey Oswald.
Er zijn bibliotheken over volgeschreven, Oliver
Stone maakte de prachtige film JFK.
f In 1972 vatte Stephen King (nu 64) het plan op
een thriller te schrijven rond de moord op Ken
nedy. Ging niet. Het boek zou te veel research
vragen en daar had hij toen als parttime leraar
geen tijd voor. Maar vooral, zo schrijft hij in
het nawoord bij 22-11-1963, de thriller die hij
dan eindelijk toch schreefj was 'de wond te
rauw'.
Het is het wachten waard geweest. In 22-11-1963
zien we een schrijver op de toppen van zijn
kunnen. Dit verhaal vroeg om een doorleefde,
ervaren hand.
King hangt het verhaal op aan de avondschool
leraar Jake Epping. Hij krijgt een ontroerend
opstel onder ogen, waarin de volwassen leer
ling vertelt over een familiedrama. Een paar da
gen later vraagt Al, een bevriende uitbater van
een hamburgertent, of Epping even langskomt.
Al blijkt terminaal ziek, terwijl hij kort daar
voor nog kerngezond leek. Zijn geheim - te
vens de reden waarom zijn hamburgers zo
goedkoop kunnen zijn - is dat hij terug kan rei
zen in de tijd. Naar 1958. Via een onzichtbare
trap in de bijkeuken - hoe verzin je het?
Stephen King is ervaren genoeg om zelf het ko
nijnenhol van Alice in Wonderland te noemen.
Hamburgerbakker Al heeft bedacht dat dit een
manier zou kunnen zijn om de moord op Ken
nedy te voorkomen. En Epping gaat dat probe-
ren.
9/11 voorkomen, de verkiezing van George W.
Bush, de Eerste Wereldoorlog - ook allemaal
goede ideeën, maar de bijkeukentrap leidt nu
eenmaal terug naar 1958 - en vijfjaar wachten
moet te doen zijn.
Oe foto die iedereen kent, gemaakt enkele minuten na de aanslag op president Kennedy.
Epping daalt af naar 1958, toen de wereld har
der stonk, maar beter smaakte. Eerst probeert
hij het familiedrama uit het opstel van zijn leer
ling recht te zetten. Dat ingrijpen in het verle
den geen sinecure is, had hem toen al moeten
opvallen. Hij komt dan wel in het verleden te
recht, de vraag is hoe hij daarin past. Elk piete
peuterig ingrijpen van hem zou immers gevol
gen hebben voor het 'heden'. Epping zou moe
ten weten dat de mislukking van zijn missie in
de tijd is ingebakken.
Stephen King heeft met 22-11-1963 een 'what
if?'-roman geschreven, zoals we die
eerder lazen van Philip Roth en
van K. Schippers Waar was je nou,
waarin de hoofdpersoon het verle
den van een prentbriefkaart in kan
stappen.
Het boek is niet zonder feilen. Er
staan te veel zinnen tussen haakjes
(en die krijgen daardoor de nadruk
die ze niet verdienen). Hij herhaalt
te vaak hoe Epping verzot raakt op
de gazeuse uit 1958. Ook zou hij
archieffoto ANP
niet moeten uitleggen dat in die tijd de borst-
omvang van Jayne Mansfield 'niet gênant maar
aantrekkelijk werd gevonden'.
Maar daar staat zo veel prikkelends tegenover.
Het filosofische spel met de invloed op het ver
leden, de heldere stijl, de humor, de uitbundi
ge couleur locale van 1958 - roken in de bus -
en Stephen Kings bandeloze vertelplezier.
Het mooiste aan deze paginadraaier van 879 pa
gina's is de Gleufhoedman. Deze dronken
'poortwachter' - Charon uit de Griekse mytho
logie - moet Epping telkens betalen om de
overtocht te kunnen maken. De 'veer
man' is de enige in 1958 die een ver
moeden heeft van wat er gaande is.
22-11-1963 is veel, is overvloedig, is
niet zonder fouten, maar het is een
leesboek zonder weerga.
Stephen King: 22-11-1963. Verta
ling: Hugo Kuipers. Luitingh, 24,95
euro. Luxe editie: 35 euro (1.000
exemplaren).
Seks is een obsessie. Seks
brengt vriendschap en liefde in
gevaar. Seks verkoopt. En seks
is de motor van schoonheid en
ellende. In 'De S-machine' het
romandebuut van Manon Duin-
tjer kunnen we ook lachen om
seks, al wordt tijdens het lezen
de lach steeds meer gesmoord
in onbehagen. Maria groeit op
tussen kibbelende ouders on
der toeziend oog van een stren
ge dominee die haar moeder
heeft ingepakt. Als ze thuis
komt bij haar vriendinnetje Ali
ce gaat een nieuwe wereld voor
Maria open. Duintjer schreef
onder meer 'Mannen jagen,
vrouwen schieten raak'.
Manon Duintjer - De S-machine.
Anthos, 16,95 euro,
216 pagina's
Een profes
sor ontvlucht Italië, omdat hij
zich schaamt voor zijn land.
„Italië is een verloren land, zon
der enige verlossing, moreel ge
broken", zegt hij. Efrem Parodi
gaat naar Argentinië om daar
een nieuw leven te beginnen.
Zijn eerste colleges zijn een suc
ces. Tot hij verliefd wordt op
een studente. Zij sleurt hem
mee in een draaikolk van emo
ties, die te maken hebben met
de gewelddadige dood van haar
vader. Samen gaan ze op zoek
naar de priester die erbij was.
Uiteindelijk blijkt dat het nieu
we vaderland niet veel beter is
dan het oude.
Q) Alessandro Perissonotto - Wraak.
Vertaling Aafke van der Made,
Serena Libri, 294 pagina's
De legendarische saxofo
nist Abel Kans lijkt klaar met
zijn leven, als hij hoort dat hij
een vlek op zijn longen heeft.
Later blijkt dat zijn gegevens
verwisseld zijn met die van een
ander. Maar dan is het leed al
geschied. Schrijver Willem Jan
Otten laat Abels tweelingbroer
het verhaal 'De vlek' vertellen
in de vorm van een lang proza
gedicht. Een verhaal als een
lied.
Q Willem Jan Otten - De vlek.
Van Oorschot, 17,50 euro,
92 pagina's met cd.
Steve Mosby -
Zwarte bloem
Vertaling Erik de
Vries
Bruna, 17,95 euro
door Mieske van Eek
Schrijvers zijn baas in ei
gen boek. Meedogen
loos en/of meelevend
trekken zij aan de touwtjes
van hun karakters. Maar wat
als de fantasie van de schrij
ver zijn eigen werkelijkheid
schept? Daarover gaat Zwarte
bloem van Steve Mosby.
Neil Dawson wil net als zijn
vader schrijver worden. In
een bizar en onwaarschijnlijk
verhaal schrijft hij zijn zorgen
over zijn aankomend vader
schap van zich af Hij mailt
het naar zijn vader, maar
krijgt geen antwoord. Wat la
ter hoort hij dat zijn vader
wordt vermist.
In zijn ouderlijk huis vindt
Dawson de beduimelde ro
man Zwarte bloem van Ro
bert Wiseman over een meis
je dat uit het niets opduikt en
een verontrustend verhaal
vertelt over haar leven. Zij
heeft een zwarte bloem bij
zich. Als Dawson hoort dat
zijn vader vermoedelijk zelf
moord heeft gepleegd door
van een rots te springen, gaat
hij op onderzoek uit. Kort
daarop verdwijnt zijn vrien
din en krijgt hij een beangsti
gend telefoontje en een op
dracht waar hij geen raad
mee weet.
Ondertussen worstelt Han
nah Price, de politievrouw
die de dood van de schrijver
onderzoekt, met twijfels over
haar overleden vader, die ook
politieman was. Dawson en
Price hebben beiden verschil
lende stukjes van de puzzel
in handen. Maar hun verha
len komen uiteindelijk mooi
bij elkaar.
Mosby speelt in Zwarte bloem
een vernuftig spel met de gril
ligheid van de menselijke
geest. Het verhaal is weinig ge
loofwaardig, maar wel intrige
rend en spannend.
door Maarten Moll
I Tessa de Loo -
Verraad me niet
De Arbeiderspers,
18,95 euro.
Het lezen van Verraad
me niet, de nieuwe ro
man van Tessa de Loo
is niet bepaald een genoegen,
om maar meteen met de
deur in huis te vallen.
In deze zevende, 175 pagina's
tellende roman van De Loo
ligt het perspectief bij een
13-jarige jongen. Deze Michiel
heeft iets heel ergs gezien,
waar zijn vijfjaar oudere
broer Wolf bij betrokken is.
Die broer weet dat, en wil
niet dat Michiel praat over
wat hij heeft gezien.
Waarna Michiel natuurlijk in
gewetensnood komt.
Tot zover de plot.
Wat zich wreekt in deze ro
man is de schematische op
bouw ervan. Goed en slecht
zijn meteen bepaald, en De
Loo laat dat zo. Waardoor ze
recht op de ontknoping af
schrijft, en je als lezer nooit
verrast bent wat er gebeurt.
Sterker, doordat je het sche
ma door het verhaal heen
ziet schemeren, is wat
Michiel zal beslissen helemaal
niet belangrijk meer. De Loo
laat zelfs de kans om het ver
haal interessanter te maken
liggen, door het tijdstip van
Michiels 'bekentenis' veel te
laat in de roman te plaatsten.
Daar komt bij dat De Loo
haar taalgebruik dicht bij de
belevingswereld van een 13-ja-
rige houdt, waardoor Verraad
me niet eerder een jeugdro
man is. Soms giet ze een qua
si literair-filosofisch sausje
over de gedachten van
Michiel. 'Maar was het niet
beter het wel te weten? Dat
was de grote vraag die zich
aan hem opdrong. Was het
beter een waarheid te kennen
die je ongelukkig maakte, dan
tevreden te leven in een be
drieglijke onwetendheid?'
Zou een 13-jarige zo denken?
