binnenland 17
'Uitzonderlijk
onwaardig
gedrag'
Overschrijding pgb blijkt toch
lager
Levelt: veel
persoonlijk
ieed door
bedrog
FRAUDE
Diederik Stapel blijkt de onderzoeksgegevens van zeker dertig
publicaties te hebben verzonnen. De commissie-Levelt vindt
de wetenschappelijke fraude met niets te vergelijken.
Verklaring Diederik Stapel
VRAAG DAALT Verschil bedraagt naar verwachting 200 miljoen euro
dinsdag 1 november 2011
150
Diederik Stapel in zijn werkkamer in de Universiteit van Tilburg.
foto Jack Tummers/ANP
„Ik heb gefaald als wetenschapper,
als onderzoeker. Ik heb onderzoeks
gegevens aangepast en onderzoe
ken gefingeerd. Niet een keer, maar
meerdere keren, en niet even, maar
gedurende een langere tijd. In de
moderne wetenschap ligt het ambi
tieniveau hoog en is de competitie
voor schaarse middelen enorm. De
afgelopen jaren is die druk mij te
veel geworden. Ik heb de druk te
scoren, te publiceren, de druk om
steeds beter te moeten zijn, niet
het hoofd geboden. Ik wilde te veel
te snel. In een systeem waar weinig
controle is, ben ik verkeerd afgesla
gen. Ik hecht eraan te benadrukken
dat de fouten die ik heb gemaakt,
niet zijn voortgekomen uit eigenbe
lang. Ik zal nog diep moeten graven
om te achterhalen waarom dit alles
gebeurd is, wat mij hiertoe heeft
bewogen. Ik heb hierbij inmiddels
hulp gekregen."
TILBURG - Diederik Stapel verricht
te zogenaamd onderzoek, op zoge
naamde scholen met zogenaamde
studenten die vervolgens zoge
naamde formulieren invulden. Zo
omschrijft de commissie-Levelt de
wijze waarop Stapel jarenlang zijn
fraude uitvoerde. „Niet alleen de
omvang van Stapels fraude is ver
bijsterend, nog schokkender is het
persoonlijk leed dat hij daarmee
heeft aangericht. Met name heeft
hij, niets ontziend, jonge mensen
die aan zijn zorg en leiding waren
toevertrouwd, misbruikt voor zijn
eigen eer en glorie. Bij slechts ze
ven van zijn 21 Groningse en Til-
burgse promovendi staat vast dat
de dissertaties geen gefingeerde da
ta bevatten."
Levelt vertelt hoe Stapel 'onder
zoek' deed: „Het zou worden uitge
voerd op scholen in den lande
waarmee de heer Stapel naar ei
gen zeggen uitstekende contacten
onderhield. Zijn jonge onderzoeks
partner leverde alle materialen
voor het experiment af aan Stapel.
Die ging daar dan zelf, zoge
naamd, mee naar de betreffende
school. Daar werd het experiment
zogenaamd uitgevoerd, in veel ge
vallen door 'betaalde research assis
tenten' van Stapel. Die voerden
ook, zogenaamd, de data in de
computer in. Na enige tijd ontving
de junioronderzoeker de dataset
van Stapel, deed daarop de gebrui
kelijk analyses en schreef de eerste
versie van het verslag."
Twijfelen aan de door Stapel aange
leverde data mocht de assistent
niet.
„Dan wees Stapel op het vertrou
wen dat hem toekwam. Hij liet, als
dat zo uitkwam, merken dat er
twijfel zou rijzen over de voortzet
ting van die samenwerking of over
partners geschiktheid voor een on-
derzoeksplek. Machtsmisbruik
was hem niet vreemd."
zie onze website: binnenland
Commissie-Levelt: 'Nog schok
kender is het persoonlijke leed'
DEN HAAG - De overschrijding van
900 miljoen euro bij het persoons
gebonden budget (pgb) die staats
secretaris Marlies Veldhuijzen van
Zanten (Volksgezondheid) voor
zag voor 2015 valt lager uit.
De bewindsvrouw heeft de Twee
de Kamer gisteren gemeld dat nu
wordt uitgegaan van een over
schrijding van 700 miljoen euro.
Ze baseert zich daarbij op cijfers
tot en met afgelopen zomer die la
ten zien dat er, wellicht door alle
ophef, minder vraag is naar het
pgb waarmee mensen zorg op
maat kunnen regelen.
De cijfers komen overeen met ra
mingen van het Centraal Planbu
reau (CPB) dat eerder aangaf dat
de voorgenomen bezuinigingen
op de pgb-regeling zo'n 250 mil
joen euro minder zouden opleve
ren dan de beoogde 900 miljoen.
Het pgb is populair. Er maken nu
zo'n 130.000 mensen gebruik van
en dit jaar wordt er 2,4 miljard eu
ro aan uitgegeven. Veldhuijzen
van Zanten kondigde plannen aan
om te voorkomen dat de stijgende
vraag er in 2015 toe zou leiden dat
er meer geld voor nodig is dan de
2,9 miljard euro die dan beschik
baar is.
Het herzieningsplan van de be
windsvrouw zorgde afgelopen
maanden voor veel onrust en pro
test onder mensen met een pgb.
Het plan houdt onder meer in dat
de regeling blijft bestaan voor 10
door Hans Rube en Sanne Tegelaar
Diederik Stapel moet niet
alleen juridisch worden
vervolgd, hij moet ook
al zijn titels inleveren en
wellicht de miljoenen aan verkre
gen onderzoeks- en prijzengelden
terugbetalen.
Het oordeel dat gisteren werd ge
veld over de voormalig Tilburgse
hoogleraar sociale psychologie laat
niets te raden over.
Internationale wetenschapsbladen
gaan zijn publicaties terugtrekken,
de onderzoekscommissie van prof
Pim Levelt heeft tientallen co-au-
teurs van Stapel geïnformeerd dat
publicaties die met zijn data zijn ge
daan 'waardeloos zullen blijken te
zijn'. „Deze fraude is wereldwijd
zonder precedent", zegt Levelt. „Sta
pel heeft zich als wetenschapper uit
zonderlijk onwaardig getoond."
De exacte omvang van de fraude
staat nog niet vast. De commissie
Levelt stelt dat Stapel alleen handel
de, maar de affaire brengt inmid
dels wel tientallen wetenschappers
over de hele wereld in problemen.
De schade die Stapel heeft aange
richt, is nauwelijks te overzien.
„Daar zitten persoonlijke drama's
bij. Jonge mensen die dachten een
waardevolle publicatie te hebben
gedaan moeten nu concluderen dat
die waardeloos zijn."
Internationaal zullen vaktijdschrif
ten psychologie vanaf vandaag pu
blicaties van Stapel herroepen.
Vooraanstaande tijdschriften als Na
ture en Science hingen gisteren al
bij Levelt en de Universiteit van Til
burg aan de lijn. Ook zij zullen
hem publiekelijk 'afinaken'.
Levelt: „Deze man zal nooit meer
terugkeren in de wetenschap."
Rector magnificus Philip Eijlander:
„De aangerichte schade van deze
gruwelijke fraudezaak is groot. Het
is schokkend en ongekend dat één
man zoveel ellende kan veroorza-
procent van de gebruikers, dus on
geveer 13.000 mensen die heel gro
te problemen hebben. Hun proble
men zijn zo groot dat ze tot een in
richting toegelaten zouden kun
nen worden. Door de hulp die ze
zelf hebben georganiseerd, kun
nen ze zelfstandig blijven wonen.
De pgb-regeling wordt voor deze
groep in 2014 als recht verankerd
in de wet. Ze krijgen er bovendien
5 procent aan budget bij. Voor vrij
wel alle mensen die nu gebruik
publicaties van Diederik Stapel moe
ten nog nader worden gecontro
leerd op gefingeerde gegevens.
ken. Het is allemaal nog veel erger
dan we in september hadden ge
dacht", aldus Eijlander.
Hij kondigde aan om samen met
de Rijksuniversiteit Groningen aan
gifte te zullen doen wegens fraude
en oplichting. „Het is dan aan het
Openbaar Ministerie om te bezien
of ze Stapel kunnen en willen ver
volgen."
De onderzoekers die bij Stapel zijn
gepromoveerd raken hun titels niet
kwijt, zegt Levelt. „Zij hebben niets
van zijn fraude geweten, zo hebben
we vastgesteld."
Niet eerder wist iemand zo lang en
zo geraffineerd de wetenschap om
de tuin te leiden. Sinds begin sep
tember, toen de fraude aan het
licht kwam, is al gebleken dat der
tig artikelen verzonnen gegevens
bevatten. De drie onderzoekscom
missies van de universiteit van Til
burg, Amsterdam en Groningen
mogen echter nog 150 publicaties
nader onder de loep gaan nemen.
Aan het eerste deel van het onder
zoek werkte Stapel zelf mee. „Hij
heeft een lijst aangeleverd van be
smette publicaties", zegt Levelt. De
commissie heeft vervolgens ook
een eigen lijst opgesteld van ande
re, mogelijk besmette, publicaties.
Daarop heeft Stapel nog niet kun
nen en willen reageren.
„Wil hij nog meewerken, dan moet
hij snel zijn", dreigt Levelt. „Wij
gaan door. Desnoods huren we ex
terne hulp van statistici in."
Voor het doen van onderzoek ont
ving Diederik Stapel in de periode
van 1994 tot 2011 onder meer ruim
twee miljoen euro aan financiering
van de NWO (Nederlandse Organi
satie voor Wetenschappelijk onder
zoek). Of dat geld moet worden te
rugbetaald, wordt onderzocht.
De verklaring dat de publicatiedruk
in de wetenschap Stapel de das om
heeft gedaan, werpt Levelt verre
van zich. „Dat kan nooit de oor
zaak zijn dat je gaat frauderen."
maken van een pgb verandert er
tot 1 januari 2014 niets. Voor nieu
we aanvragers gelden de nieuwe re
gels per 1 januari volgend jaar. Van
de groep van 117.000 mensen die
hun pgb verliezen, zal naar schat
tingen van het ministerie van
VWS ongeveer een derde (39.000
personen) geen nieuwe aanvraag
voor zorg indienen. Een deel van
de mensen die hun pgb verliezen,
kan volgens het ministerie terecht
bij gemeenten.
