Zeeland ontsnapte aan
21 zeeland
Strijd om prijs Schip van de Toekomst
Doorfietsen
maandag
ANDERE BESTEMMING
Veel kerken die in Zeeland worden ge
sloten, krijgen een andere bestemming.
Vaak worden ze verbouwd tot woning.
De krant 6 weken voor 18 euro!
Genootschappen
Meer dan 300 panden in de provincie als bedehuis in gebruik
maandag 31 oktober 2011
door Wim Hofman
In mijn vroege jeugd zag Zee
land er beroerd uit Veel was
er verwoest, huizen waren
onbewoonbaar, bomen
dood, akkers verzilt, mensen treu
rig, mager, het eten schaars. Een
dictator en een misdadig bewind
krijg je zomaar niet weg.
'Het komt nooit meer goed', zei
mijn vader, die terugdacht aan
zijn eiland Walcheren van voor
de oorlog: een kreekruggenland-
schap met oneffen terreintjes,
veel heggen, laantjes, paadjes,
oude bomen, vrije duinen. Maar
de dijken die men in oktober 1944
met groot geweld had weggebom
bardeerd, waren een dik jaar later
zo'n beetje weer hersteld en het
land werd weer droog.
Er kwam een ruilverkaveling, er
kwamen grotere, moderne akkers
met rechte sloten. Ik herinner me
kamillen en distels. Sommige boe
ren gingen weg naar andere stre
ken. Anderen pakten, voor zo
goed en zo kwaad als dat ging, het
leven weer op. Mijn vader tim
merde plankjes voor de ramen,
want glas was er niet Hij maakte
zelfs speelgoed van sloophout
voor ons. Mijn moeder maakte
van oude kleren weer nieuwe. Ik
kreeg een militair aandoend
windjack. Het eten was schaars.
We plukten een enkele keer wel
mosselen van de paalhoofden, die
waren tenminste niet op de bon.
Ik moest naar school om te reke
nen en om met een slechte pen
aan schoonschrijven te doen. En
om de catechismus te leren. De
eerste vraag was meteen al een
moeilijke: Waartoe zijn wij op aar
de? Gelukkig stond het antwoord
erbij. We hadden een fietsje, een
remloos doortrappertje. Het had
geen voorband, maar mijn vader
boog een stuk massief rubber om
de velg en zette het met ijzer
draadjes vast Ik leerde fietsen,
reed voorzichtig blokjes, er waren
veel hobbelkeien en slechte stuk
ken weg. Verkeer was er nauwe
lijks. Een paardenwagen mis
schien of een stootkar. Op de
hoek van de Molenstraat en de
Bakkersgang viel ik hard. Maar ik
stond weer op en fietste door. Het
bloed op mijn knie was even rood
als het fietsje. Kortom, het norma
le leven kwam weer op gang.
Voor meer columns: www.pzc.nl/columns
COLOFON
PZC
Park Veldzigt 35, Middelburg
Postbus 91, 4330 AB Middelburg
0118- 43 4000
Uitgever
Charles van den Oosterkamp
Hoofdredactie
Peter Jansen pjansen@pzc.nl
Arie Leen Kroon (adjunct) alkroon@pzc.nl
Centrale redactie
T: 0118- 43 4010
E: redactie@pzc.nl
Redactie Walcheren
Postbus 91,4330 AB Middelburg
T: 0118- 43 4050
E: walcheren@pzc.nl
Redactie Bevelanden-Tholen
Postbus 162, 4460 AD Goes
T: 0113-31 5670
E: bevelanden@pzc.nl tholen@pzc.nl
Redactie Zeeuws-Vlaanderen
Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
T: 0115- 64 5740
E: zeeuws-vlaanderen@pzc.nl
Redactie Schouwen-Duiveland
Postbus 80, 4300 AB Zierikzee
T: 0111-45 4650
E: schouwen-duiveland@pzc.nl
Advertenties
VerkoopteamZëeland
Merken en Diensten, Business-to-Business/
de Ondernemer, Zorg, Onderwijs,
Onroerend Goed
T: 0118-434070
E: teamzeeland@bndestem-pzc.nl
Familieberichten: 088-0139 999
Personeelsadvertenties: 055- 5388 000
Kleintjes: 0900- 6743 836
Krant niet ontvangen?
Wijziging van uw adresgegevens?
Gebruik maken van de vakantieservice?
Abonnement opzeggen?
Vul het formulier in op:
www.pzc.nl/lezersservice
of bel: 088- 013 9910
Toets 1: bezorgklachten (vanaf 07.00 uur)
nabezorging bij melding voor 12.00 uur
Toets 2: informatie over uw abonnement
Toets 3: informatie over abonneevoordeel
Maandag t/m vrijdag: 08.00 - 17.00 uur
Zaterdag: 08.00 - 12.00 uur
PZC Lezersservice
Postbus 3229, 4800 MB Breda
U kunt uw abonnement beëindigen tot uiterlijk
vier weken voor het einde van dë betaalperiode,
U ontvangt een schriftelijke bevestiging
Abonnementsprijzen
Maand 26,45 (acceptgiro n.v.t.)
Kwartaal 74,65 (acceptgiro €77,75)
Jaar €285,25 (acceptgiro €288,35)
Auteursrechten
Alle auteursrechten voorbehouden Uitgeverij
Provinciale Zeeuwse Courant, onderdeel van
Koninfdijke Wegener NV.
Publicatierecht beeldende kunst via Beeldrecht.
Gegevensbescherming
PZC is een uitgave van Wegener NV. Wegerier legt
van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van
de abonnementsovereenkomst. Deze gegevens
kunnen gebruikt worden om u op de hoogte te
houden van interessante producten en diensten
van andere onderdelen van Wegener en zorgvuldig
geselecteerde partners. Indien u geen prijs stelt op
informatie van de PZC of indien u uw toestemming
voor het-gebruiken van uw e-mail adres wilt intrek-
ken, kunt u dit schriftelijk kenbaar maken bij PZC
Lezersservice. Zie ook het privacy statement op
www.pzc.nl
Ja, ik neem de PZC en ontvang de eerste 4 weken gratis en neem aansluitend:
een doorlopend abonnement met automatische betaling van €74,65 per kwartaal {umy
een doorlopend abonnement met betaling per accept van €77,75 per kwartaal (na28)
ik neem een proefabonnement van 6 weken voor 18,-- Na deze periode stopt de bezorging vanzelf,
(ik heb de laatste 3 maanden geen proef gehad) (P6)
Stuur de bon naar: PZC, Afdeling Lezersservice, Antwoordnummer 54050,5004 VB Tilburg.
Bellen kan ook: 088-013 9910
Straat
Postcode
Woonplaats
Telefoonnummer
Emailadres
Ik machtig de PZC om het abonnementsgeld van mijn rekening af te schrijven.
Rekeningnummer
Handtekening
door Willem Staat
Sinds de jaren zestig is
het een bekend beeld in
Nederland: kerktorens-
en -gebouwen die het
onder donderend geraas
begeven onder de slopershamer.
De ontkerkelijking ten spijt ge
beurt dat in Zeeland zelden. Komt
er een kerk leeg te staan dan
wordt alles uit de-kast gehaald om
sloop te voorkomen.
Uitzondering vormt slooplustig
Vlissingen, waar bijvoorbeeld in
1996 de Johanneskerk, die slechts
41 jaar bestond, en in 1964 de bij
zonder monumentale Engelse
kerk tegen de vlakte gingen. Intus
sen lijkt het proces om de verval
len Petruskerk een nieuwe bestem
ming te geven nog het meest op
een gebed zonder end.
Sinds 1968 zijn in Zeeland circa
veertig bedehuizen gesloten; ge
middeld een per jaar. Daarbij zijn
niet de kerken meegerekend die
plaatsmaakten voor nieuwe.
Nam het aantal kerken de afgelo
pen decennia langzaam af daar
komt nu verandering in. Dit jaar
werd bekend dat de RK kerken in
Hoek, Westdorpe en Zuiddorpe
sluiten. De twee laatstgenoemde
dorpen worden daarmee kerkloos.
Het eerste kerkloze dorp werd in
1996 Zuidzande. De Hervormde
kerk, een mooi voorbeeld van na
oorlogse protestantse kerkbouw is
nu in gebruik als restaurant.
De kerk van Ellewoutsdijk kwam
in handen van Stichting 't Kerkje
van Ellesdiek, die het gebouw on
der andere gebruikt voor diensten
in de Zeeuwse taele. De katholieke
kerk in Ossenisse kreeg de bestem
ming woning/atelier en bleef her
kenbaar als religieus bouwwerk,
dat bovendien door de nieuwe ei
genaren voor een deel met liefde is
gerestaureerd.
Van de veertig kerken die dicht
gingen werden er circa 25 gesloten
door de PKN-kerkfusie. Dat was
vooral in dorpen het geval. Veelal
bleef men het (historische) her
vormde kerkgebouw gebruiken en
sloot het gereformeerde. Veel van
de gesloten hervormde en gerefor
meerde kerken kregen een bestem
ming als woning of bedrijfspand.
In Goes bleef de monumentale
Westerkerk behouden. Het voor
malige gereformeerde bedehuis
kwam in handen van Stichting Jo
hannes Thielen. Die streeft ernaar
de kerk als ontmoetingsplek in
stand te houden. Met het oog daar
op is herstelwerk verricht. De stich
ting maakt gebruik van sponsoren
om dat te bekostigen.
Doordat leden van de Gerefor
meerde Gemeenten de laatste de
cennia besluiten te verhuizen naar
dorpen waar 'eigen' scholen zijn
gingen ook van die kerkgemeen
schap enkele gebouwen dicht. Dat
trof bijvoorbeeld de kerk van Axel,
die sindsdien is verbouwd tot een
sfeervolle kapperszaak.
De vraag blijft wat er gebeurt wan
neer tientallen bedehuizen slui
ten, zeker in dorpen. Want wat
moet je daar met een knots van
een leegstaand gebouw?
In Groningen, waar de ontkerkelij
king eerder toesloeg, beheert de in
1969 opgerichte Stichting Oude
Groninger kerken 66 kerken, 4 to
rens en 34 kerkhoven. De Zeeuwse
stichting, opgericht in 1976, be
heert vier kerken. Waarschijnlijk
zal dat aantal worden uitgebreid.
Maar een aantal te sluiten kerken
met geringe monumentale waarde
zal uiteindelijk moeilijk kunnen
ontsnappen aan de slopershamer.
Zeeland telt circa 325 plaatselijke
kerkelijke gemeenschappen. Die
maken onderdeel uit van:
gjRKK
ftPKN
B Gereformeerde Gemeenten
Jlslam
B Gereformeerde Gemeenten in Nederland
B Christelijke Gereformeerde Kerken
BHersteld Hervormde Kerk
BOud Gereformeerde Gemeenten
B Evangelie- en Pinkstergemeenten
BJehovah's Getuigen
BVrije Evangelische Gemeenten
BMolukse Kerken
Heel klein zijn in Zeeland
de volgende kerken:
B Leger des Heils
B Vergadering van Gelovigen
B'Huis van God
B Doopsgezinde Gemeenten
BZevendedags Adventisten
BNieuwe Apostolische Kerk
j Op vier plaatsen houden buitenlanders,
vooral Polen, diensten in RK kerken
De volgende kerken zijn
met 1 gemeente vertegenwoordigd:
BNederlands-lsraëlitisch Kerkgenootschap
BOud Katholieke Kerk
B Anglicaanse Kerk
B Nederlandse Protestantenbond
BBaptisten
B Vrij Evangelisch (niet bij bond aangesloten)
B Nieuwe Vrijgemaakten
BVrije Hervormde Gemeente
BHet Apostolisch Genootschap
B Hersteld Apostolische Zendingsgemeente
B Hersteld Apostolische Zendingskerk
B Christengemeente
B Mormonen
BBahai
BNoordse Broederschap
In Zeeland zijn 294 kerken en zes
toeristenkerken in gébruik. Ruim
twintig andere panden dienen als
kerk, waaronder een dorpshuis. En
kele gemeenten delen een kerk.
#De provincie herbergt vijf moskee-
en en een synagoge.
De omvang van Oud Gereformeer
de Gemeenten is geschat, daar de
ze geen ledenadministratie ken
nen. Ook de grootte van de pink
ster-en evangeliegemeenten en
'kleintjes' ais Apostolischen en Je
hovah's Getuigen is geschat.
Bij vier PKN-gemeenten is de aan
hang geschat v/egens ontbrekende
of onvolledige cijfers.
B De mogelijke afwijkingen in de to
taalcijfers met de werkelijke aan
hang zijn marginaal.
B De Doopsgezinde presentie in Zee
land is heel klein geworden. De ge
meenten Aardenburg, Goes en Wal
cheren teilen samen 123 leden.
De Remonstrantse gemeente Mid
den-Zeeland is inbegrepen in de cij
fers van de PKN.
Bron RKK-cijfers: bisdom Breda.
Bron acht protestantse kerken: jaar
boeken 2011.
ROTTERDAM - Studenten van het
Maritiem Instituut de Ruyter in
Vlissingen en de Hogeschool voor
de Zeevaart in Rotterdam hebben
tal van ontwerpen ingediend voor
het project 'Proeftuin Maritieme
Innovatie'. Het thema dit keer was
'Schip van de Toekomst'. Tien in
zendingen zijn inmiddels door
een jury geselecteerd.
Eén van hen wint de hoofdprijs,
een bedrag van 1000 euro. Wie de
gelukkige zal zijn, wordt nu be
paald door de bezoekers van Euro
port. De beurs wordt gehouden in
Ahoy', Rotterdam.
De 10 genomineerde ontwerpen
zijn al te bezichtigen op de websi
te www.proeftuinmaritiememno-
vatie.nl.
Het ontwerp met de meeste stem
men wordt vrijdag 11 november
door burgemeester Antoin Schol
ten van Zwijndrecht bekendge
maakt.
Ontwerpen als 'FLO-Ship7', Batte
ry Boat', 'The Blue Future' en
'Trinergy' zijn vanaf dinsdag 8 no
vember tot en met donderdag 10
november te bewonderen en te be
oordelen (met een stemkaart) op
Europort 2011 bij de entree van
beurshal 8.
Op donderdag 10 november om
17.00 uur sluiten de stembussen en
worden de stemmen geteld.
De Proeftuin Maritieme Innovatie
is een initiatief van de Werkgevers
vereniging Drechtsteden.
