Wie Christus letterlijk
neemt, doet zichzelf tekort
spectrum 8
'Ik ben door
het succes niet
veranderd. Klaas is
Klaas gebleven'
'De inhoud van het
boek staat op zeer
gespannen voet met
de leer van de kerk'
Zaterdag 15 oktober 2011
De predikant is net terug uit
Zwitserland, waar hij een
lezing heeft gegeven in
Bern, naar aanleiding van
het verschijnen van de Franse verta
ling van Geloven in een God die niet be
staat. „De kerk zat tot de nok toe vol!",
zegt Klaas Hendrikse verbaasd. „En dat
voor een zo goed als onbekende bui
tenlandse auteur die met handen en
voeten Frans en Duits door elkaar
harkt. Ik zie het niet als een verdienste,
maar ik geniet er wel van. Die belang
stelling stimuleert me ook om door te
gaan."
Terwijl de buitenlandse belangstelling
voor het eerste, geruchtmakende boek
van de dominee nu pas ontwaakt - er
is ook interesse in een Duitse vertaling
- heeft Hendrikse zijn tweede boek ge
reed. Van het eerste zijn ruim 35.000
exemplaren verkocht. Een ongekend
succes dus, mede dankzij een ware me-
diahype destijds.
„In de eerste week werd ik, met oog
schaduw op, van de ene naar de ande
re tv-studio gereden. Toen heb ik wel
even ontzettend om mezelf moeten la
chen. Ik ben door het succes niet veran
derd. Klaas is Klaas gebleven, nog altijd
een Zeeuwse predikant die toevallig
een boek heeft geschreven. Mijn dage
lijks leven is wel veranderd. Dat is veel
drukker geworden en heeft zich, tot op
de dag van vandaag, gevuld met heel
veel activiteiten."
Hij kijkt met 'heel veel voldoening' op
de afgelopen jaren terug. „Het was
mijn doel om met het boek veel men
sen te bereiken en een duidelijk signaal
aan de kerk af te geven. Beide doelstel
lingen zijn bereikt. Er is op zó veel
plaatsen over het boek gesproken en
ook de kerk heeft erop gereageerd. Dat
de kerk het gesprek zou aangaan over
God, was voor mij het hoogst haalbare.
Over de uitkomst ben ik minder tevre
den. Ik had gehoopt dat de PKN ruim
te zou bieden aan mensen die op hun
eigen manier willen geloven. Maar he
laas."
Hij is predikant in Middelburg en Zie-
rikzee gebleven. De procedure om
hem uit zijn ambt te zetten, werd uit
eindelijk gestaakt, volgens Hendrikse
Vier jaar geleden veroorzaakte
de Middelburgse dominee Klaas
Hendrikse grote ophef met zijn
bestseller Celoven in een Cod die
niet bestaat. Nu is er een tweede
boek van de 'atheïstische domi
nee'; Cod bestaat niet en Jezus is
zijn zoon. „Er zullen ongetwijfeld
weer boze reacties komen."
door Rolf Bosboom
foto Mechteld Jansen
onder druk van landelijke kerkbestuur
ders. „Ik heb trouwens begrip voor
mensen die zeiden: hij moet emit Als
je de kerkorde letterlijk neemt, dan
past Hendrikse daar niet in. Dus óf je
zet hem buiten óf je past de kerkorde
aan. Dat is geen van beide gebeurd.
Dat schiet niet op natuurlijk."
Eigenlijk had hij helemaal geen
tweede boek willen schrijven.
„Ik had steeds het gevoel: dit is
het wat ik wilde zeggen, ik ben uitge
praat. Maar mensen bleven mij vragen:
hoe zit het nou met Jezus? Ik heb heel
lang getwijfeld over een tweede boek,
ook omdat er al heel veel over Jezus is
geschreven. Maar het is nooit zo ge
zegd dat mensen het ook echt begrij
pen. Geleidelijk aan werd me duidelijk
dat ik veel mensen een plezier zou
doen met een tweede boek. En na lang
aarzelen begon ik er ook zelf plezier in
te krijgen."
Het omslag van het nieuwe boek doet
sterk denken aan dat van zijn voorgan
ger. Met één wezenlijk verschil: waar
de dominee nu vriendelijk glimlacht,
keek hij de vorige keer de lezer nog
streng toe. „Dat was toen uitdrukkelijk
de instructie van de uitgever. Het
moest neutraal en ernstig zijn, omdat
er al genoeg provocatie in de tekst zat.
Een glimlach zou dan als uitdagend of
smalend kunnen worden geïnterpre
teerd." Nu heeft hij zelf gekozen voor
een vriendelijker uitstraling. „Ook om
dat veel mensen zeiden: je bent in het
echt wél aardig. Ik vond dat het wel
tijd werd voor een lachje."
Desondanks profileert Hendrikse zich
in God bestaat niet en Jezus is zijn zoon
opnieuw als theologische woelgeest.
Hij schetst, in grote stappen, de ontwik
keling van godsdienst en religie vanaf
het ontstaan van de mensheid tot op
de dag van vandaag. De kern van zijn
betoog: aan de basis van het christen
dom - dat wonderwel uitgroeide tot
een machtsinstituut - ligt het misver
stand van een letterlijk opgevatte my
the, namelijk dat Jezus uit de dood is
opgestaan.
Mythen zijn, net zoals sprookjes, verha
len die een tijdloze waarheid aan het
licht proberen te brengen. Godsdien
sten zijn er altijd van doordrenkt ge
weest, vaak dezelfde verhalen in tallo
ze varianten. Ook de mythe van de ver
rijzenis bestond al lang vóór het chris
tendom, als symbool van het cyclische
karakter van het leven, zoals de geboor
te van een nieuwe dag na de nacht,
van een nieuwe lente na de winter,
van voorspoed na tegenslag.
Chrisms, zo stelt Hendrikse, is een van
oorsprong heidense mythologische fi
guur, die werd gekoppeld aan de histo
rische persoon Jezus van Nazareth.
„De zonde van het christendom is dat
ze de mythe letterlijk hebben geno-
men. Die werd gefixeerd in één mo
ment in de tijd, in één persoon. 'Er
was eens...' werd vertaald in 'Er was
toen en toen ene Jezus...' en daarmee
sla je het religieuze gehalte stuk. Als je
Roodkapje zou neerzetten in de 21e
eeuw, is het verhaal ook alleen maar in
die context te begrijpen, terwijl het
juist een tijdloos verhaal is dat ook op
jezelf betrekking kan hebben."
Wie de mythe letterlijk opvat, doet
zichzelf tekort, aldus Hendrikse. Zeker
omdat daardoor de nadruk is komen te
liggen op het geloof in het leven na de
dood. „Ik vind dat het christendom
daarmee op een zijspoor is beland. Als
je mensen de vraag stelt waarom ze ge
loven, heeft het antwoord vrijwel al
tijd te maken met vóór of na het leven,
terwijl het oorspronkelijk toch ging
om wat er gebeurt tussen geboorte en
dood. Dat heeft het christendom totaal
de nek omgedraaid door te stellen:
'Straks, als je dood bent, begint het
feestje pas'."
Het is aannemelijk dat Jezus van
Nazareth heeft bestaan, stelt
Hendrikse, maar dat wil nog
niet zeggen dat je alle wonderbare ver
halen over hem moet geloven. „We
weten niet wie hij was, maar wel wat
er van hem gemaakt is. En dat is voor
mij een heel inspirerend beeld: een bij
zonder mens met een geweldige uit
straling, iemand die het beste in men
sen naar boven haalt. Hij helpt mij om
zo te leven dat God kan 'gebeuren'."
Verrassend voor hemzelf was vooral
wat hij over Paulus ('iemand die af en
toe knap in de war was, maar ook bril
jant') concludeerde. „Er wordt altijd ge
zegd dat Paulus het christendom naar
de heidenen heeft gebracht, maar het
was andersom. Paulus heeft de heiden
se palen aangeleverd waarop het chris
tendom is gebouwd. Door zulke ont
dekkingen werd het niet makkelijker.
Maar wel leuker. Ik mag graag tegen de
stroom inroeien."
Hendrikse verwacht niet dat het nieu
we boek net zoveel ophef zal veroorza
ken als het eerste, al vindt hij dat hij
theologisch gezien verder gaat dan de
vorige keer. „Het gaat nu om het hart
van het christendom. In zijn algemeen
heid kun je wel zeggen dat de inhoud
van het boek op zeer gespannen voet
staat met de leer van de kerk. Er zullen
ongetwijfeld weer boze reacties ko
men, zeker vanuit de orthodoxie, maar
ik ben vooral benieuwd naar de in
houd van de reacties. Waar ligt nu de
pijn van wat ik aanricht? Dat kan ik
nog moeilijk overzien."
Over een klein jaar wordt Hendrikse
65 en kan hij met pensioen. „Zoals het
er nu naar uitziet, zal ik dan in Middel
burg definitief stoppen. In Zierikzee ga
ik nog een tijdje door, op halve
kracht." Hoe dan ook krijgt hij na sep
tember 2012 meer tijd. Om te lezen, te
reizen. „Ik zal me niet vervelen. Ook
uit dit nieuwe boek zal voorlopig nog
veel voortvloeien. Ik wil verder artike
len gaan schrijven, maar ik denk niet
dat ik ooit nog een boek schrijf. Hoe
wel, never say never"
Promotietour rond boek
- God bestaat niet en Jezus is zijn zoon ver
schijnt bij uitgeverij Nieuw Amsterdam en
ligt uiterlijk vrijdag 28 oktober in de win
kel.
Hendrikse geeft voorafgaand aan de ver
schijning drie lezingen in Zeeland, waar
bij het boek ook te koop zal zijn:
Maandag 24 oktober, Gasthuiskerk, Zie
rikzee, 20.00 uur.
- Dinsdag 25 oktober, Zeeuwse Biblio
theek, Middelburg, 20.00 uur.
Woensdag 26 oktober, Koorkerk, Middel
burg, 20.00 uur.
Zaterdag 29 oktober signeert Hendrikse
van 14.30 tot 16.00 uur in De Drukkerij in
Middelburg.
