op de zorgkosten
spectrum 8
'Onvermijdelijk dat we
besluiten bepaalde zaken
niet meer te behandelen'
Zaterdag 8 oktober 2011
Rem
Om de explosief stijgende zorgkosten in te dammen, wordt elk jaar
gesleuteld aan het basispakket, gaat de premie omhoog en stijgen eigen
bijdragen. Maar de fundamentele discussie - wanneer heeft een dure
operatie of pillenkuur nog zin en wanneer niet - wordt niet gevoerd.
„We moeten hardop durven zeggen: tot hier en niet verder."
door Frouke Tamsma
Ook dit jaar ging minister van Volksge
zondheid Edith Schippers met een
stofkam door de zorgbegroting. In
een jaar tijd werd de zorg dik een mil
jard euro duurder en dat noopt tot
maatregelen. Dus wordt er gespeurd naar zaken die
nog uit het huidige, al fors afgeslankte, verzekerings
pakket kunnen worden gehaald. De oogst voor 2012:
maagzuurremmers, dieetadvisering, behandelingen
fysiotherapie en psychologische zorg.
In de discussie over het betaalbaar houden van de
zorg gaat het eigenlijk altijd over de 'achterkant': pak
ketgrootte, premiehoogte, eigen betalingen. Over de
oorzaken van de snel stijgende zorguitgaven lijkt nie
mand het te willen hebben; noch artsen en patiën
ten, noch politici.
Dat moet veranderen, zeggen de Tilburgse hoogle
raar Gezondheidseconomie Johan Polder en de Gro
ningse hoogleraar Beoordeling Medische Technolo
gie Erik Buskens. Door nieuwe medische technolo
gieën verbetert de gezondheidstoestand van mensen,
stelt Polder, die ook bij instituut voor de volksge
zondheid RIVM werkt. „Mensen blijven daardoor
langer leven, maar hebben ook weer meer kans ziek
te worden. De sterfte door hart- en vaatziekten was
nog nooit zo laag, maar er komen steeds meer patiën
ten met chronisch hartfalen bij. We worden gezon
der en zieker tegelijkertijd."
„Gezondheidszorg is steeds meer ouderenzorg ge
worden", zegt directeur van het Centraal Planbureau
Paul Schnabel. Hoe ouder de mens, hoe hoger de kos
ten voor zijn gezondheid. Van de totale zorgkosten
gaat 12,5 procent naar de groep boven de 85. Voor
een 95-plusser zijn de gemiddelde zorgkosten opgelo
pen tot 50.000 euro per jaar. De kosten voor zorg rij
zen de pan uit.
„Iedereen wil gezond worden, dat kun je patiënten
niet kwalijk nemen", vindt gezondheidseconoom
Polder. Net zo min als je het de arts kwalijk neemt
dat hij goede zorg wil bieden. „Die heeft er zelfs een
eed over uitgesproken toen hij begon."
Maar waar ligt de grens? Moet een 80-jarige vrouw
met borstkanker nog een tienduizenden euro's kost
bare therapie krijgen, in de wetenschap dat die haar
leven mogelijk met enkele maanden verlengt? Het
geld kan misschien beter worden besteed aan thuis
zorg of verpleeghuiszorg. Het zijn pijnlijke me-
disch-ethische vragen, die al bijna niemand hardop
durft te stellen, laat staan te beantwoorden.
Maar het houdt een keer op. We geven nu jaarlijks
70 miljard uit aan zorg. Een modaal gezin besteedt er
ruim een vijfde van zijn inkomen aan. Als de kosten
niet worden beheerst, loopt dit op tot bijna 40 pro
cent in 2040, heeft het ministerie van Volksgezond
heid becijferd.
De zorg wordt onbetaalbaar en dat maakt pijnlijke
keuzes noodzakelijk, ziet ook prof. Buskens. „Het is
onvermijdelijk dat mensen buiten de boot gaan val
len. Dat we besluiten: bepaalde aandoeningen gaan
we niet meer behandelen. Om het mogelijk te ma
ken dat anderen nog wél kunnen worden behan
deld." De hoogleraar vindt dat de verkeerde partijen
beslissen over wat wel en niet wordt vergoed. „Die
discussie wordt nu ten onrechte in de politieke arena
gevoerd. Terwijl patiënten en artsen hier samen over
zouden moeten gaan."
Artsen moeten zuiniger met de beperkte middelen
leren omspringen. Nieuwe medische ontdekkingen
leveren zelden een besparing op, ze zijn bijna altijd
duurder dan de oude. Maar als een middel bij artsen
in brede kring als goed bekend staat, wordt het bijna
automatisch vergoed.
Door de marktwerking beconcurreren ziekenhuizen
elkaar met dure, nieuwe behandelingen, hoewel de
doelmatigheid soms niet voldoende is aangetoond.
Buskens: „Hoe vaak zie je op de Nederlandse wegen
een Bentley of een Rolls Royce? Middenklassewa-
gens beheersen het straatbeeld. Een zekere ratio is
ons normaal gesproken niet vreemd, maar in de me
dische wereld ontbreekt die te vaak." Patiëntenver
enigingen als NPCF moeten op hun beurt aan de ach
terban uitleggen dat de bomen niet meer tot in de
hemel reiken. „We moeten durven zeggen: tot hier
en niet verder."
Buskens verwacht veel van het in 2013 op te richten
Nationaal Kwaliteitsinstituut, dat onder het College
voor Zorgverzekeringen (CVZ) gaat vallen. De precie
ze contouren moeten nog worden ingevuld, maar
het kabinet wil ermee bereiken dat gezondheidszorg
in de toekomst betaalbaar en bereikbaar blijft. Het
wordt een onafhankelijk richtlijneninstituut, verge
lijkbaar met het internationaal erkende Britse Natio
nal Institute for Health and Clinical Excellence
(NICE). Hier moeten beslissingen over nieuwe be
handelingen in de toekomst worden genomen, niet
op het ministerie. „Met verkiezingen in het vooruit
zicht kan de minister immers terugschrikken voor
impopulaire maatregelen."
Het CVZ onderzoekt nu al of nieuwe geneesmidde
len doelmatig zijn. Welke medicijnen hebben thera
peutische meerwaarde en horen daarmee in het ver
zekeringspakket thuis, welke niet. Het College doet
dit aan de hand van zogenoemde QALY's - quality
adjusted life years - die gezondheidswinst uitdrukken
in gewonnen levensjaren, rekening houdend met de
kwaliteit van dat leven. Er zijn geen vaste bedragen
voor wat een QALY waard zou zijn. Vaak wordt
