Kameraad, moordenaar,
io|kalasjnikov
Ooit het symbool van het Rode Leger, nu
vooral dat van terroristen en kindsolda
ten. Rusland stuurt de kalasjnikov na
bijna 65 jaar met pensioen. „Maar dit wa
pen zal nog decennia de strijd bepalen."
donderdag 6 oktober 2011
reageren?
nieuwsredactie@wegener.nl
door Olaf Koens en Joost de Poel
illustratie Mark Reijntjens
Het zat er al jaren
aan te komen,
maar toch zorgde
de mededeling
voor een schokje
in Rusland: het
einde van de huidige kalasjnikov is
aanstaande. Het leger zal geen con
tracten meer sluiten met Izjmasj,
het bedrijf dat al ruim tweehon
derd jaar geweren levert en wereld
faam verwierf door de productie
van dat ene wapen: de kalasjnikov.
De Russische defensie wil moder
niseren, maar die boodschap zal
ontwerper Michaïl Kalasjnikov,
tenminste als het aan zijn familie
ligt, niet bereiken. „Hij wordt bin
nenkort 92. We willen hem niet
het slechte nieuws overbrengen,
dat zou hem wel eens fataal kun
nen worden", zegt een familielid.
De kalasjnikov. Het populairste
vuurwapen ooit. Of op zijn minst:
het meest verhandelde. Geliefd en
gehaat om zijn dodelijke vuur
kracht. In Vietnam en de Golfoor
log waren er Amerikaanse solda
ten die hun door zand en modder
haperende M16 verruilden voor
het model van de vijand. Tegen de
regels van het Pentagon, maar op
hun Russian friend konden de sol
daten tenminste altijd vertrouwen.
De legende wil dat een soldaat zijn
kalasjnikov nog steeds kon gebrui
ken, nadat er een tank overheen
was gereden. „Het wapen zit tech
nisch zo in elkaar dat het nauwe
lijks kapot te krijgen is. Het ge
weer gaat vaak een leven lang
mee", zegt Mathieu Willemsen,
conservator van het Legermuseum
in Delft dat in 2003 de expositie
Kalasjnikov, geweer zonder grenzen
hield. „Het wapen blijft het doen
in extreme klimatologische om
standigheden, vergt weinig onder
houd en binnen vijftien minuten
is aan een willekeurige gebruiker
uit te leggen hoe het wapen werkt
en hoe je de onderdelen in elkaar
zet en weer uit elkaar haalt. De
kosten zijn ook laag, omdat het
productieproces eenvoudig is."
Soldaten, in welke brandhaard
ook, zijn lovend over de kalasjni
kov. En dat was precies de bedoe
ling van Michaïl Kalasjnikov toen
hij tijdens de Tweede Werelddoor-
log op een ziekenhuisbed zijn gees
teskind bedacht. De tankcomman
dant was in 1941 gewond geraakt
en hoorde collega's klagen over de
wapens van het Rode Leger. De
Duitsers waren met hun machine
pistool 40 een stuk beter af, was
de klacht, vooral als het aankwam
op man-tegen-man-gevechten.
De boerenzoon ontwikkelde uitein
delijk een lichtgewicht automa
tisch aanvalsgeweer waarmee
'sproeivuur' kon worden afgegeven
en dat vooral effectief was op be
trekkelijk korte afstand. Het werd
kort na WOU de vervanger van het
standaard infanteriegeweer van het
Rode Leger. Zie daar de geboorte
van de Avtomat Kalasjnikova 1947.
Kortom: AK-47.
Ook Kalasjnikov zelf kon onmoge
lijk vermoeden dat zo'n oersimpel
geweer een ware revolutie zou ont
ketenen. Er brak een kalasjnikov-
tijdperk aan waarin de Sovjet-Unie
met de export - vooral naar Oost-
Europese Kameraden en Afrikaan
se regimes en verzetsbewegingen -
een fortuin verdiende. Ook na de
val van De Muur gingen de wapen
depots - al dan niet legaal - wijd
open.
Het gevolg: anno 2oir zijn er zo'n
100 miljoen kalasjnikovs en - vaak
aanzienlijk minder betrouwbare -
kopieën in omloop. Er is geen con
flict ter wereld waar geen AK op
duikt. Willemsen berekende dat
als je alle kalasjnikovs op een rij
legt, die sliert r,5 keer de omtrek
van de aarde omspant.
En het wapen bleek dodelijker dan
de atoombom: zo'n 250.000 slacht
offers per jaar. Kalasjnikov zelf
heeft daar nooit een nacht slechter
van geslapen.
„Ik wilde een geweer maken dat
ons vaderland zou beschermen",
zo antwoordt de Russische volks
held steevast als hij door Westerse
journalisten wordt aangevallen.
Een schuldgevoel schudde hij ook
van zich af toen hij in 2003 de ex
positie in Delft opende: „Het wa
pen zeifis niet slecht", zei hij.
„maar de politieke leiding die het
inzet. Het is jammer dat mijn vin
ding ook door terroristen gebruikt
wordt, maar het is geen verrassing
dat iedereen het simpelste geweer
zoekt. Sommige landen hebben er
hun vrijheid aan te danken."
De -kalasjnikov begon als symbool
van het Rode Leger en later de
strijd tegen alles wat Westers was.
Het werd omarmd door revolutio
nairen waardoor aan de kalasjni
kov nog altijd het imago van ver-
zetswapen kleeft. Maar tegenwoor
dig wordt het toch vooral geassoci
eerd met terroristen uit het Mid
den-Oosten en Afrikaanse kindsol
daten. In delen van Afrika is een
AK-47 voor slechts 10 dollar ver
krijgbaar.
Wapendeskundige Ko Colijn van
Instituut Clingendael vergeleek de
AK-47 al eens met een pizza: ieder-
