Personages van bordkarton
boeken117
5^
M
M
Oorlog blijft rondspoken
Liefde overwint in het getto
boeken kort
vrijdag 23 september 2011
Een feelgood-boek moet het hart verwarmen.
Maar de ijsregens in Vissen veranderen bij kou van
zwemrichting laten de lezer uiteindelijk Siberisch.
door Jasper Henderson
De pepernoten liggen
sinds een paar weken bij
de Albert Heijn, de open
haard is in augustus al
weer in gebruik genomen en voor
de komende zeven maanden is re
gen en kou voorspeld. Kortom, het
is tijd om je te verheugen op de be
tere kerstfilm. A Christmas carol,
It's a wonderful life, Miracle on 34th
street en natuurlijk de moeder al-
ler moderne kerstfilms: Love actu
ally. Films waarin een in potentie
sombere Kerst door een mirakel
wordt omgetoverd in de Beste
Kerst Aller Tijden omdat het mira
kel het mooiste in de hoofdrolspe
lers naar boven haalt.
Vissen veranderen bij kou van zwem
richting, het debuut van de Cana
dees Pierre Szalowski, zou prima
in dit rijtje kerstverhalen passen.
Als je tenminste alleen de achter
flap leest. Het verhaal voldoet na
melijk aan alle eisen: een u-jarig
jongetje hoort op eerste kerstdag
dat zijn ouders uit elkaar gaan. Dat
wil hij niet en daarom smeekt hij
de hemel er een stokje voor te ste
ken. De hemel luistert en teistert
de woonplaats van de jongen met
ijsregens; de stroom valt uit, ieder
een zit vast, de normale gang van
zaken raakt verstoord.
mammmsmmssmmmmmmmismtimm!
Het extreme weer heeft ook in
vloed op de levens van de buren:
de bozige en onhandelbare boe
zemvriend van de verteller en zijn
mislukte vader; een nachtclubdan
seres op zoek naar liefde; een
homopaar dat niet voor zijn ge
aardheid durft uit te komen en
een Russische wetenschapper die
al jaren probeert aan te tonen dat
vissen in een aquarium altijd het
zelfde parcours afleggen. Daarbij
houden ze alleen rekening met de
positie van andere vissen, 'bij elke
nieuwe bewoner moet de vis zijn
vertrouwde parcours veranderen'.
Wel is cruciaal dat het water een
constante temperatuur heeft, het
mag niet te koud worden want
dan - precies, zie de titel van het
boek.
Het verloop van het verhaal is
even voorspelbaar als de gemiddel
de romantische komedie of kerst
film; dat is niet erg, het zijn vaak
hele prettige films om naar te kij
ken, als ze maar goed worden ver
teld. En dat is zo ontzettend jam
mer aan Vissen veranderen bij kou
van zwemrichting.
Szalowski heeft zijn best gedaan
een fijne genreroman te schrijven
en had daartoe de ingrediënten in
handen. Maar hij is er niet in ge
slaagd het verhaal tot leven te
brengen. De personages zijn van
het spreekwoordelijke bordkarton,
opgebouwd uit louter clichés - de
nachtclubdanseres draagt de hele
dag niets anders dan ultrakorte ne
gligés, de Russische wetenschap
per zegt alleen 'da' of'njet'; de scè
nes zijn schematisch en houterig,
en hebben de kinderachtige ge
woonte om te eindigen met de zin
die tegelijk de titel van het hoofd
stuk is. Elke vorm van humor ont
breekt, of je moet het leuk vinden
dat als een van de personages in
een benarde situatie 'Help!' roept,
de ander antwoordt met: 'I need
somebody'.
Het lijkt er voortdurend op dat de
auteur zijn lezers niet helemaal se
rieus neemt. Krakkemikkige zin
nen en rammelende vergelijkin
gen: 'De liefde is net een taxi: als
hij niet stopt en je erachteraan
moet rennen, is dat omdat hij al
bezet is. Om hem aan te houden,
moet je gewoon weten waar je
hem moet opwachten'. Verder is
Szalowski dol op regieaanwij
zingen. Als bijvoorbeeld de nacht
clubdanseres Julie aan de Rus Bo
ris (een Rus heet nu eenmaal Bo-
ris) vraagt of hij een verloofde
heeft, komt de auteur er dwars
doorheen: 'Open je ogen, Boris, je
kent haar, ze zit tegenover je!' En
mocht de lezer niet weten hqe het
klinkt als je een trap afrent of als
foto Robin Utrecht/ANP
er op de deur wordt geklopt, geen
nood, de schrijver zet het er voor
de zekerheid altijd bij: respectieve
lijk 'Boem! Boem! Boem!' en
'Klop! Klop! Klop!'
Afijn, als de ijsregens ophouden
en de temperatuur weer stijgt, is
de levensloop van de personages
drastisch van richting veranderd.
Het is tijd voor het leermoment:
'Het leven biedt je altijd een nieu
we kans'. Hoe goed bedoeld ook,
tegen zo veel onbenul i's geen gla
zuur bestand. Vissen veranderen bij
kou van zwemrichting bezorgt het
feelgood kerstverhaal een slechte
Pierre Szalowski -
Vissen veranderen bij kou van
zwemrichting.
Vertaling Richard Kwakkel,
Lebowski, 17,50 euro.
GEVOEL - In 'Alles over de lief
de' beschrijft Lisa Appignanesi
het hele spectrum van de liefde
en de wijze waarop zij met al
haar tegenstrijdigheden ons le
ven lang een rol speelt: verliefd
heid, huwelijk, overspel, fami
lie en vriendschap. Maar ook de
keerzijde van de liefde komt
aan bod: jaloezie en haat Het
boek onderzoekt de continuï
teit en veranderingen in de lief
de door de tijden heen, van de
oudheid tot nu, en is gebaseerd
op de literatuur, de beeldende
kunst en de mythologie.
Lisa Appignanesi - Alles over de
liefde. Vertaling Pon Ruiter. De
Bezige Bij, 24,90 euro.
ON - 'De dag waarop ik
Johannes Klein doodreed' van
Elle van Rijn gaat over schuld
en verlangen. Vanessa, jeugd
boekenschrijfster met een harts
tochtelijke kinderwens, wordt
wakker in de meest gewilde
wijk van Haarlem. John, globe
trotter, wacht op de luchthaven
van New York weer eens op
een vertraagde vlucht naar
huis. En de kleine Johan maakt
zich klaar om naar school te
gaan. Terwijl de klok doortikt,
nemen de gebeurtenissen een
onverwachte wending.
O Elle van Rijn - De dag waarop ik Jo
hannes Klein doodreed.
Ambo/Anthos, 18,95 euro.
Vjj. kiu.
OBSESSIE - De Noorse schrijf
ster Tove Nilsen maakte van
'De vleugeldief een spannend
kat-en-muisspel. Henry lijkt
een gewone vogelaar, met zijn
fototoestel en verrekijker. Maar
de reden waarom hij dagelijks
een wandeling vlak bij zijn ap
partement, is om Regine te kun
nen zien. Elisabeth is met haar
dochter Regine in de buurt
gaan wonen. Haar huis is gezel
lig, haar nieuwe vriend toege
wijd en ze heeft een interessan
te baan bij een uitgeverij. Hen
ry en Elisabeth hebben niets
met elkaar te maken. Toch
dringt stap voor stap de een de
wereld van de ander binnen.
O Tove Nilsen - De vleugeldief.
Vertaling Kim Snoeijing.
Querido, 21,95 euro
Q Violet Leroy -
Medelijden met de
duivel
Verbum, 14,95 euro
door Mieske van Eek
ensen die de oorlog
als volwassene heb
ben meegemaakt,
zijn er niet veel meer. Toch
blijft de Tweede Wereldoor
log een bron van inspiratie
voor schrijvers en andere kun
stenaars. De verschrikkingen
van toen grijpen ons nog
steeds bij de keel, al is onze
kijk op goed en kwaad de af
gelopen decennia veranderd.
Er worden nog steeds hoogbe
jaarde oorlogsmisdadigers
voor de rechter gesleept. De
roep om vergelding blijft
waarschijnlijk klinken tot de
allerlaatste is gestorven. En
zelfs dan blijft behoefte aan
wraak bestaan.
Violet Leroy schrijft er over
in haar debuutroman Medelij
den met de duivel waarin naza
ten van de derde generatie te
maken krijgen met de gevol
gen de oorlog. In haar thriller
gaat het meer om familieban
den en de psychologische ont
wikkeling van personages dan
om spannende verwikkelin
gen. Dat neemt niet weg dat
Leroy voor een spannende
ontknoping zorgt, waarin al
les op zijn plaats valt.
Een jonge vrouw, Sara
Hirsch, wordt doodgeschoten
in haar winkel. Haar vriendin
Isabel Jansen met wie ze een
bijna symbiotische relatie
heeft, stort bijna in. Zij ver
moedt dat het niet zomaar
een roofoverval was en wijst
inspecteur Hofman op een
verband met het verleden.
In het verhaal spelen niet al
leen de oorlog en wraakgevoe
lens een rol, maar ook heb
zucht, kunstzwendel, kinder
misbruik en het ongeluk met
de veerboot Herald of Free
Enterprise. Dat geeft Medelij
den met de duivel wel iets ge
kunstelds, hoe boeiend het
ook is!
door Mieske van Eek
Marek Edelman -
Er was ook liefde in
het getto.
Vertaling
Ad van Rijsewijk.
Marmer, 16,95 euro
ensen tonen in tij
den van crisis en oor
log vaak onvermoe
de krachten. De Pool Marek
Edelman (1922-1999) getuigt
ervan in zijn levensverhaal Er
was ook liefde in het getto, dat
is opgetekend door Paula Sa-
wicka. Het boek is versche
nen in een Nederlandse verta
ling van Ad van Rijsewijk.
Het getto in Warschau levert
niet de vrolijkste literatuur
op. Indrukwekkend zijn ze
wel, de verhalen over de
strijd van Joden om het naak
te bestaan. Toch kan het lij
den zo groot niet zijn of er
zijn lichtpuntjes. Honger
naar liefde, die de meeste
mensen eigen is, wint het
vaak van haat of angst voor
de dood, meent Marek Edel
man. Hij was laatste comman
dant van het getto en overleef
de als een van de weinigen de
oorlog. Hij werd een bekende
hartspecialist en schreef twee
boeken over zijn oorlogserva
ringen.
Uit het getto herinnert Edel
man zich tal van mensen die
in moeilijke jaren troost en
houvast vonden in de liefde
en daardoor de dood in de
ogen durfden te zien. De
dochter die haar moeder niet
alleen naar het kamp wil la
ten gaan of een onderwijze
res die bij haar klas blijft tot
in de dood.
En dan zijn er de mensen die
elkaar vinden in barre tijden,
en zich gelukkig prijzen met
slechts enkele maanden lief
desgeluk. Zoals de moeder
die de kans krijgt aan het get
to te ontkomen. Maar ze laat
alleen haar kinderen naar een
vertrouwde vriendin gaan.
Edelman: „Sinds een jaar is
ze met iemand en dat is het
gelukkigste jaar van haar le
ven. 'Ik blijf, zei ze."
KKf
.f! 1
■'9.0 QW,
