spectrum 6
De Jagers voorliefde voor korte lijnen
vloeit voort uit zijn ondernemersverleden
Zaterdag 17 september 2011
Vijf jaar geleden was Jan Kees de Jager een ICT-ondernemer. Nu
moet hij als minister van Financiën Nederland door de eurocrisis
loodsen. De bedrijfseconoom is dan wel geen monetair expert, bij
zijn Europese collega's heeft de CDA'er gezag. Ambtenaren,
adviseurs en partijgenoten prijzen zijn talent om intelligentie te
koppelen aan werklust, informele omgangsvormen en het vermogen
te genieten.
door Gert van Harskamp en Laurens Kok
illustratie Joep Bertrams
De minister is wars
van hiërarchie
Voorjaar 2007, de computers
van de Belastingdienst lopen
vast, honderdduizenden belas
tingaangiften kunnen niet ver
werkt worden, de ICT van de
fiscus draait volledig in de soep. Koud beë
digd als staatssecretaris van Financiën
drinkt Jan Kees de Jager op die vrijdag
avond een biertje met zijn vrienden in de
kroeg. Als hij een sms'je krijgt dat de com
putersystemen compleet vastlopen, weet
de dan nog onervaren bestuurder dat hij al
direct een megaprobleem heeft op te los
sen. In plaats van zijn topambtenaren bij
de fiscus aan te sturen, vindt De Jager het
zinvoller zelf poolshoogte te nemen en op
de werkvloer te horen wat er allemaal mis
gaat met de automatisering. De ambtena
ren zijn beduusd dat zij met een bewinds
persoon moeten overleggen. Bij de over
heid worden immers zelden management-
lagen overgeslagen.
Vier jaar later blijkt het optreden van De
Jager niet op zichzelf te staan, is op te teke
nen uit amb'tenarenkringen. Wat toen nog
gezien werd als bestuurlijke onnozelheid,
is met De lager gemeengoed geworden op
het ministerie van Financiën. „Hij is wars
van hiërarchie", stelt topambtenaar
Michiel Boots, belast met financiële stabili
teit. „Of iemand net komt kijken of al ja
ren directeur is, doet er niet toe. Degene
die het meest weet van een onderwerp zit
bij hem aan tafel, ook als er een belangrij
ke captain of industry langskomt."
De voorliefde die De lager heeft voor kor
te lijnen vloeit voort uit zijn verleden als
ondernemer. De minister stond aan de
wieg van een middelgroot IT-bedrijf dat
hij samen met een studiegenoot had opge
richt. Hij houdt van een informele, losse
sfeer.
Zijn stijl wijkt af van zijn voorgangers op
Financiën, stellen ambtenaren. Van
WD'er Gerrit Zalm is bekend dat hij over
gsm, noch e-mail beschikte. Ambtenaren
zagen zijn werkkamer hoogstzelden van
binnen: het contact met hem ging vooral
schriftelijk. PvdA'er Wouter Bos bracht al
iets meer losheid in de organisatie, maar
als vicepremier had hij de neiging elk on
derwerp 'politiek aan te vliegen', aldus een
naaste medewerker. „Het interessante aan
Jan Kees is dat hij bijna a-politiek is, hoe
wel hij al sinds zijn studietijd verbonden is
aan het CDA/CDJA. Hij is vooral onderne
mer en econoom."
De Jager is 'mondeling geörienteerd', heet
het op het ministerie. Hij belt zijn ambte
naren vaak met gerichte vragen en ver
wacht snel antwoord, 'liefst binnen het
kwartier'. In dat opzicht is zijn baas veel
eisend, erkent Boots, maar niet op een ver
velende manier. „Hij is enorm energiek,
werkt tegen de 20 uur per dag. Dan krijg je
een wisselwerking: momenteel zijn elke
avond en weekend wel mensen aan het
werk,"
Hoewel De Jager zich nog redelijk staande
houdt in het politieke geweld, oogde hij
deze week tijdens het Tweede Kamerdebat
over Griekenland vermoeid en moest hij
voor zijn doen lang naar de juiste woor
den zoeken. Volgens voormalig CDA-mi-
nister van Financiën Onno Ruding, die
veelvuldig contact onderhoudt met de be-
van de Amerikaanse bank Citi Group en
PvdA-lid Sweder van Wijnbergen; hoogle
raar economie aan de Universiteit van Am
sterdam.
De minister is bij het informeren erg kort
van stof „Je moet van hem geen uitgebrei
de e-mails verwachten", weet Eijffinger.
„Hij stelt vaak een vraag per mail of per
sms, heel kort, en of ik dan even mijn ge
dachten erover wil laten gaan. Vaak stelt
hij diezelfde vraag ook aan een andere eco
noom. Zo is het bekend dat Willem Buiter
en ik niet hetzelfde denken over de euro
crisis. De lager wil dan beide visies en ach
terliggende argumenten horen."
Af en toe worden economen op het minis
terie uitgenodigd om met de ambtelijke
top en de minister te brainstormen. Dat
windsman, is De lager zowel mentaal als
fysiek erg kwetsbaar. „Dit moet niet te
lang duren. Die eurocrisis en de binnen
landse begrotingsproblemen zorgen voor
werkdagen van tegen de 20 uur en heel
veel reizen, 7 dagen per week. Dat is voor
een mens niet vol te houden."
Buiten het ministerie doet De Jager regel
matig een beroep op een kleine groep men
sen die hij dag en nacht kan bellen. De
nieuwe baas van De Nederlandsche'Bank
(DNB) Klaas Knot is verreweg de belang
rijkste. Toen Knot nog topambtenaar was
op het ministerie van Financiën, gold hij al
als vertrouweling van De Jager. Hoewel
over de inhoud van hun contact weinig be
kend is, zeggen verschillende mensen
rond De Jager dat 'Knot en de minister el
kaar nog steeds erg vaak spreken', in ieder
geval voor iedere internationale top.
Daarnaast heeft De Jager een kleine groep
economen om zich heen verzameld die hij
gebruikt als denktank of vraagbaak, zegt
Sylvester Eijffinger, hoogleraar monetaire
economie aan de Universiteit van Tilburg
en partijgenoot van De lager. „Dat zijn
niet zomaar economen, maar echt de 'big
shots'. Het zijn er maar een paar."
Naast Eijffinger zelf bestaat het 'economen-
clubje' uit Arnoud Boot, hoogleraar finan
ciële markten aan de Universiteit van Am
sterdam, Willem Buiter, hoofdeconoom
zijn geen ellenlange sessies, De lager is ui
termate zakelijk en weet precies wat hij
moet weten, zeggen de economen in koor.
Op het ministerie klinkt eenzelfde geluid:
„Het is ongelooflijk knap hoe snel hij dos
siers tot zich neemt", stelt een naaste me
dewerker. „Hij laat £ich bijpraten op alle
terreinen en pikt de belangrijkste dossiers
eruit. Die leest hij dan wel van voor tot
achter. Hij kiest zodat hij altijd 'in control'
is."
Hoewel Duitsland en Frankrijk in Europa
nog altijd de dienst uitmaken, heeft De Ja
ger bij zijn collega-ministers gezag opge
bouwd. Dat is te danken aan een bewuste
strategie, zeggen verschillende ambtena
ren. Doel van De Jager is onderwerpen net
iets eerder op de agenda te zetten, zodat
Nederland de discussie kan sturen. Voor
beeld hiervan is de brief waarin het kabi
net vorige week pleitte voor een aparte
eurocommissaris die toeziet op verschillen
de begrotingen.
Topambtenaar lohan Barnard vergezelt de
bewindsman regelmatig tijdens Brusselse
bijeenkomsten. Het optreden van De Jager
schetst hij als 'streng maar tegelijkertijd
ontwapenend'. „Hij kan heel goed uitleg
gen wat hij wil, daar heeft hij geen tolk
voor nodig. Hij hield er bijvoorbeeld aan
vast dat ook banken en financiële instellin
gen een bijdrage zouden leveren om de
schuldencrisis op te lossen. Dat wordt
hem door collega's niet in dank afgeno
men, maar niemand die het hem persoon
lijk verwijt."
Barnard schetst De Jager als iemand die
'overal zichzelf is', op welk toneel hij zich
ook begeeft. „Jan Kees kan op een heel
charmante manier genieten van zijn baan.
Bij zo'ri bijeenkomst van Europese minis
ters zijn vaak wel vijftig tot honderd jour
nalisten die zich op hem storten. Hij
wordt daar warm noch koud van."
Zowel de altijd kritische PvdA-econoom
Van Wijnbergen als Eijffinger en Ruding
roemen het pragmatisme van De lager. Of
het nu de benoeming is van de nieuwe
baas van De Nederlandsche Bank of de red
ding van de euro, hij weet zich zo tussen
de kwetsbare gedoogconstructie te sturen,
dat hij de PW altijd rustig krijgt. „Het is
natuurlijk vreemd dat een kabinet op zo'n
kernpunt als het Europabeleid moet steu
nen op een anti-Europa partij als de PW",
zegt Eijffinger, die vindt dat De Jager daar
voortreffelijk mee omgaat. „Er zit natuur
lijk licht tussen wat hij hier voor de bühne
zegt over de euro en wat hij in Brussel
doet. Ik vind hem hier onnodig harde
woorden spreken over de Grieken en som
mige eurolanden. Het is natuurlijk moge
lijk dat hij dat doet om de gedoogpartner
hier in Nederland te vriend te houden."
Partijgenoot Ruding ziet echter wel een ge
vaar in dat laveren van De lager tussen de
volgens hem 'onverantwoordelijke' PW
en de rest van de politiek. „Met een harde
opstelling moet je uitkijken. Zo zei hij dat
er geen sprake zou kunnen zijn van
machtsoverdracht naar Brussel, maar die
machtsoverdracht heeft allang plaats ge
had. Ook zei hij dat hij garandeerde dat we
elke Nederlandse euro die we in Grieken
land steken, terugkrijgen. Ik vind dat je als
bewindspersoon geen dingen moet garan
deren als je niet weet of je het waar kan
maken."
Ook topeconoom Boot heeft kritiek op het
internationaal optreden van De Jager. „Er
is alle reden ongelooflijk bezorgd te zijn
over de huidige situatie. Ook de banken
staan er slecht voor", zei hij deze week in
het actualiteitenprogramma Nieuwsuur.
Dat de minister zich uitliet over een even
tueel faillissement van Griekenland noemt
Boot echter 'een grote blunder'.
reageren?
spectrum@wegener.nl
