Sarah Meuleman, cultuuroptimist
media
35
Rosemary's baby
Over kunst wordt op tv vooral gepraat, maar
Sarah Meuleman wil het laten zién. Tot in het
atelier van de kunstenaar. In Sarah's barbaren
laat ze hoge en lage kunst samenkomen,
door Lorianne van Gelder
TERUGGESPOELD
fff
media@wegener.nl
024-3650570
Zaterdag 17 september 2011
O
ver belangstelling
voor haar tv-pro-
gramma Sarah's
barbaren heeft ze
niet te klagen. „Er
is kennelijk be
hoefte aan", verklaart Sarah Meule
man de media-aandacht.
In vier afleveringen portretteert ze
telkens één kunstenaar, het is haar
eigen idee. „Bij de meeste kunst
programma's zitten kunstenaars
aan tafel en praten over kunst. Het
kunstwerk is dan al af en je haalt
de kunstenaar uit zijn context. Ik
wil zo dicht mogelijk bij de kunste
naar komen, zo veel mogelijk bij
het maakproces betrokken raken."
Sarah's barbaren is vernoemd naar
het boek De barbaren van Ales-
sandro Baricco, een cultuurstudie
die door de culturele wereld is om
armd. „Baricco zegt dat hoge en la
ge kunst vroeger twee gescheiden
bastions waren. Voor hoge kunst
moest je goed onderlegd zijn,
maar sinds de popart bedienen ho
ge en lage kunst elkaar. Er is nu
iets nieuws aan het ontstaan. De
predicaten hoge en lage kunst
doen er niet meer toe. Baricco is
ook een cultuuroptimist, geen pes
simist. Ik kan me heel erg in die
benadering vinden."
Ze hoopt veel mensen te bereiken
met het programma, dat woens
dag van start ging, en wil laten
zien hoe boeiend en leuk kunst
kan zijn. Enthousiast: „Ik stap met
de blik van Baricco in interviews
met de kunstenaars. Juist die mix
van hoge en lage kunst moet een
groot publiek aanspreken."
Meuleman werkte tot voor kort
vooral als schrijvend journalist. Ze
was een tijd chef van de kunstre
dactie van Vrij Nederland. „Nu ik
televisie doe, wil ik het medium
ook helemaal uitbuiten. Dat is een
bastion van beelden en emotie.
Om de kunstenaars zo dicht moge
lijk op de huid te zitten, wilde ik
met de familie praten en mee naar
de stamkroeg van de kunstenaar."
Ze volgde de Britse Sarah Maple,
de Vlaming Walter Van Beiren-
donck, de Amerikaan Ed Temple-
ton en het Duitse enfant terrible
Sebastian Gögel. Ze lieten Meule
man vier dagen toe in hun leven,
alleen slapen deden ze apart. Bij
Maple kwam ze zelfs zo dichtbij,
dat Meuleman in het kunstwerk
belandde. „Ik mocht als voetbalfan
figureren in één van haar zelfpor
tretten als Disneyprinses: Belle in
het voetbalstadion. Dichter dan
dat kun je niet komen bij een
kunstwerk."
Hoe dicht kun je bij de geïnter
viewde komen zonder journalistie
ke afstand te verliezen? Meuleman
denkt na. „Ik houd van prikken,
vraag altijd door. Maar het is moei
lijk als je vier dagen met iemand
optrekt. Je moet ook vertrouwen
scheppen en het is niet makkelijk
meteen te zeggen: Wat heb je nu
gedaan? Waarom maak je iets wat
niemand wil zien? Maar als de ver
trouwensband is gesmeed, vinden
ze het ook leuk dat ik kritisch ben.
Ik ben ook niet alleen maar lief
voor mijn vrienden. Ik denk zelfs
Voor Sarah's barbaren trok Sarah Meuleman met verschillende kunstenaars
op en belandde zelf ook In een kunstwerk. foto Freek van Asperen/ANP
dat je met een vertrouwensband
betere antwoorden krijgt."
Geestdriftig spreekt ze over kunst
en kunstenaars. In juni was ze nog
betrokken bij de Mars der Bescha
ving, het protest tegen de kunstbe
zuinigingen. „Als ik als spreekbuis
voor de kunstwereld word gezien,
vind ik dat alleen maar geweldig."
Meuleman is ook zangeres, in 1999
stond ze in de finale van de Grote
Prijs van Nederland. Voor theater
groep Mightysociety presenteert
ze livetalkshows. Ze is niet blij
In de serie Teruggespoeld staat
wekelijks de spot gericht op
een filmklassieker die op veel
mensen een onuitwisbare
indruk heeft gemaakt.
De thriller/horrorfilm 'Rosemary's
baby' (1968) is gebaseerd op Ira Le
vins gelijknamige beststeller en
vertelt het verhaal van een breek
bare, jonge vrouw (Mia Farrow) die tijdens
haar zwangerschap overvallen wordt door
het idee dat iedereen tegen haar samen
zweert. Ze denkt dat haar man (John Cassa
vetes) het op een akkoordje heeft gegooid
met haar buren en wat andere, oudere men
sen in hun appartementencomplex. Rose
mary denkt dat men haar kind iets aan wil
doen. Ze is ervan overtuigd dat de samen
zweerders een satanische sekte vormen.
Het akelige van de film is dat de kijkers
met haar meeleven en lange tijd in de
door Johan van de Beek
waan zijn dat ze lijdt aan prenatale depres
sies en gruwelijke illusies ten gevolge van
hormonale oprispingen. Het alternatiefis
dat je gelooft dat de satanische sekte echt
bestaat en Rosemary zwanger is van satan.
Satan, duivelse sektes, rituelen: regisseur
Roman Polanski pakt de recht-voor-zijn-
raap horrorelementen en rangschikt ze zo
danig, dat het minder horror en meer thril
ler oplevert. Latere films over gruwelbaby's
('It's alive', 'The brood', 'Born') zijn expli
ciet qua geweld en bloederigheid, maar 'Ro
semary's baby' koerst vooral op de emotio
nele instabiliteit van de moeder, schitte
rend gespeeld door Mia Farrow.
Alle aanwijzingen dat er iets vreselijks aan
de hand is in het leven van Rosemary zijn
indirect. En de beklemming van de film zit
in het net van bedrog en leugens dat zich
steeds vaster om haar weerloosheid trekt.
De gruwel is compleet als ze na de beval
ling merkt dat haar kind weg is. Ze hoort el
ders in het complex een kind huilen. Gewa
pend met een mes gaat ze op zoek naar de
met de toon waarop nu over kunst
wordt gepraat. „Kunst wordt op
het matje geroepen. Waarom
moet er geld naartoe? Wat voegt
het toe? Onmogelijk te beantwoor
den, omdat kunst zo'n vanzelfspre
kend onderdeel is van het leven.
Van iedereen. Mensen die zeggen
niets te hebben met kunst, heb
ben ook een cd-kast, dvd-collectie
of een reproductie aan de muur."
Ze maakt zich zorgen dat op tv
weinig vrouwelijke interviewco
ryfeeën te zien zijn. „Het is niet
cool om te zeggen, maar welke
vrouwen zijn nu gezichtsbepalend
op tv?" Tegelijk is ze voorzichtig
met uitspraken over vrouwen. „Ik
wil niet opzij gezet worden als een
feministische bitch van de oude
stempel. Maar ik word er toch wel
mee geconfronteerd dat het als
vrouw lastiger is op televisie. Uiter
lijk is nóg belangrijker. De diepte
van je decolleté telt mee in hoe er
naar je wordt gekeken."
Ze hekelt de omroepbazen die pre
sentatrices als Clairy Polak niet wil
den behouden voor primetime
programma's. „Jeroen Pauw mag
vast tot zijn 70ste blijven presente
ren, maar noem eens een vrouw
die dat mag?" Ze is zich bewust
van die benadering. „Stevigheid
en natuurlijk overwicht worden
makkelijker toegeschreven aan
mannen dan aan vrouwen. In een
leuk jurkje sta je al gauw 1-0 ach
ter. Ik ben zeker niet gefrustreerd,
ik wil het alleen aankaarten."
Toch hoort een beetje kleurloos
heid bij de interviewer. „Als Mat-
thijs van Nieuwkerk iemand inter
viewt, kan de kijker zijn eigen oor
deel op hem projecteren. Hij be
kent zelden kleur, geeft ook zelden
interviews." Lachend: „Dus waar
ben ik hier eigenlijk mee bezig?"
M Sarah's barbaren. Elke woensdag,
Nederland 2 om 22.55 uur.
fW' Reageren?
media@wegener.nl
Mia Farrow speelt in Rosemary's baby erg over
tuigend de emotioneel instabiele Rosemary.
bron van het geluid en treedt de kamer bin
nen waar de sekte is verzameld rond een
zwarte wieg. Een van de satanisten zegt:
'Why don't you help us out, Rosemary? Be
a real mother to Adrian. You don't have to
join if you don't want to. Just be a mother
to your baby'. Dat 'just be a mother to your
baby' is ongeveer even eng als 'I'm afraid
mother isn't quite herself today' uit Hitch
cock's 'Psycho'. Als ze een blik werpt op
haar kind, zien we de duivelse ogen van
het kind en Rosemary's horror als ze gilt:
'wat hebben jullie met zijn ogen gedaan?'
Waarna het moederinstinct het wint en de
film eindigt op de tonen van een in deze
context gruwelijk klinkend wiegelied.
Bij het herzien van de film kwam ik erach
ter dat die ogen van de baby niet in de film
zitten. Ik heb die herinnering kennelijk bij
mezelf geïmplanteerd, net zoals (zo leert
een speurtochtje op het internet) honder
den andere filmliefhebbers dat hebben ge
daan. Via een wonderlijk proces hebben
filmkijkers een moment uit de droomsce-
ne, veel eerder in de film, geplaatst in de fi
nale. Of ze hebben gewoon de scene 'inge
vuld', begaan als ze zijn met Rosemary. Dat
is film in zijn meest krachtige vorm.
