Typetjes
nemen de
week door
kijktip
kijken luisteren
doen alsof de
slavernij vergeten is.
door
Monique Brandt
Zeeuws zilver in de familie
r
Na De oorlog belicht
de NTR nu slavernij
in al zijn facetten.
Televisieserie, een
juniorversie, een
boek: Nederlanders
kunnen niet meer
zaterdag, 21.45 uur
Ik werd onmiddellijk door
bemanningsleden beetge
pakt en heen en weer ge
schud om te zien of ik ge
zond was. Ik was bang dat
we zouden worden opgege
ten door de blanke mannen met
hun vreselijke uiterlijk, hun rode
gezichten en losse haren', zo werd
in 1789 opgetekend uit de mond
van Olauduh Equiano, een man
uit Nigeria die als slaaf naar Virgi
nia (VS) werd gebracht. Zijn ver
haal komt aan bod in het multime
diale project De slavernij, dat mor
gen (zondag) op tv van start gaat.
Op de dag van de presentatie er
van kwam het bericht dat op een
woonwagenkamp in Engeland 24
mannen waren bevrijd die er als
slaven in erbarmelijke omstandig
heden vastzaten. Voor Carel Kuyl,
hoofd informatieve programma's
van de NTR, het beste bewijs dat
de boodschap achter de serie De
slavernij goed is: „Dat het iets is
van vroeger, maar ook van nu."
De NTR is druk de bouwstenen te
leggen voor een mooie traditie: de
geschiedenis in multimediale pro
jecten tot leven brengen voor jong
en oud. In 2009 was dat De oorlog
en er wordt al gewerkt aan een
project over de gouden eeuw.
Maar eerst de slavernij, een hoofd
stuk dat Nederlanders wilden ver
geten. „Maar het heeft tot nu ver-
strekkende gevolgen", zegt eindre
dacteur Carla Boos. Ruim drie jaar
lang werd er aan de serie gewerkt.
Kuyl: „Zowel inhoudelijk als finan
cieel had het nogal wat om het lijf
Het is duur, omdat er geen beeld
materiaal is, moet je alternatieven
bedenken. En die zijn duur."
De opzet is geslaagd. De slavernij -
net als De oorlog bestaande uit een
tv-serie voor volwassenen, een kin
derversie en een boek - maakt de
problematiek door de slimme op
zet werkelijk voelbaar. Slavernij is
maar twee oma's geleden, is de te
rechte conclusie van de makers.
Daphne Bunskoek presenteert in
de vijf afleveringen de grote lijnen
van de geschiedenis, terwijl het
persoonlijke verhaal van de Suri
naamse komediant Roué Verveer
er kundig doorheen is geweven. In
de serie begint hij in het kielzog
van Bunskoek, die met gespeciali
seerde historici over de wereld uit
waaiert, een zoektocht naar zijn ei
gen wortels. Via DNA-onderzoek
ontdekt hij dat hij afstamt van een
Ashanti-stam in Ghana, waar we
hem niet lang na de start van zijn
zoektocht licht verbijsterd zien
rondlopen, volledig uitgedost als
de net gekroonde 'hulp-chief van
het dorp. De man uit het verre
land wordt er opgenomen in de ge
meenschap alsof hij nooit is wegge
weest. De emoties blijven niet uit.
Hij bezoekt ook het slavenschip
waarmee zijn voorvaderen in bar
baarse omstandigheden naar Suri
name werden vervoerd en de plan
tage waar ze werkten. Daar vindt
hij in eeuwenoude archieven de
namen van zijn voorouders terug.
Soms is hij duidelijk aangedaan.
„Ik zei altijd: ik kom uit Suriname.
Maar nu ben ik een Ghanees."
Intussen bekijkt Bunskoek hoe sla
vernij kon ontstaan en hoe Neder
land betrokken raakte bij de pas in
1863 verboden handel in goedkope
arbeiders. De handel bestond al in
de vijftiende en zestiende eeuw,
toen Noord-Afrikaanse kapers
blanke christenslaven verhandel
den. In het midden van de zeven
tiende eeuw, toen de suikerteelt in
het Caribisch gebied tot ontwikke
ling kwam, nam de handel in
zwarte slaven explosief toe. „Sui
ker was het nieuwe goud", weet
Bunskoek. Tegen 1700 werden er
al 50.000 dwangarbeiders per jaar
getransporteerd. De keuze voor de
kopers was zeer uitgebreid, zo
blijkt uit een huiveringwekkend
prijslijstje uit die tijd: 'Trobe, op-
pertimmerman, r.500 gulden. Sam
sam, kok, oud, 150 gulden. Allida,
huismeid, 720 gulden. Cateijn,
zwanger, 400 gulden. Fortune,
ziek en van geen dienst, 0 gulden.
De zuigelingen Rebecca en Potie
Maffina, ieder 50 gulden.'
Miljoenen slaven uit Afrika deden
drie eeuwen lang dwangarbeid op
de plantages en in de huizen van
de blanke overheersers. Naar schat
ting een miljoen mensen stierf tij
dens de helse overtocht van Afrika
naar Amerika, op tot de nok toe
volgestouwde schepen.
In de parallel lopende jeugdserie
De slavernij junior, gepresenteerd
door Lisa Wade, wordt belicht hoe
in Nederland nog lang daarna kin
deren werden uitgebuit, met lijf
straffen bij ongehoorzaamheid.
De slavernij. Vanaf morgen (zon
dag) wekelijks op Nederland 2
om 20.10 uur. De slavernij junior.
Vanaf morgen (zondag) wekelijks
op Nederland 3 om 18.15 uur.
Carla Boos - De slavernij, mensen
handel van de koloniale tijd tot nu.
Uitgeverij Balans, 24,95 euro.
Reageren?
media@wegener.nl
De derde aflevering (2 oktober) biedt een hoofdrol aan het Zeeuw
se slavernijverleden. Middelburg ontwikkelde zich in de r8e eeuw
tot het centrum van de Nederlandse slavenhandel. In het Zeeuws
Archief ligt de complete boekhouding van de Middelburgsche Commer
cie Compagnie. Dat archief werd eerder dit jaar op de werelderfgoedlijst
van de Unesco geplaatst. In deze aflevering gaat het over de driehoeks-
handel - vanuit Zeeland en Holland via de Afrikaanse westkust (om sla
ven in te kopen) naar Zuid-Amerika en terug met suiker en cacao. Wat
waren dat voor mensen die kapitaal vergaarden met de handel in men
sen? Werden alleen slaven gebrandmerkt, of was de hele maatschappij
van geweld doortrokken? Daphne Bunskoek ontmoet een achter-achter-
kleindochter van een Zeeuwse kapitein van een slavenschip. Zij laat het
zilver zien, dat dankzij dé slavenhandel in de familie kwam.
In het door Daphne Bunskoek gepresenteerde De slavernij ontdekt de Surinaamse komediant Roué Verveer via
DNA-onderzoek dat hij afstamt van een Ghanese Ashanti-stam. foto Lilian van Rooij
