9 spectrum
Er bestaat nog steeds
een grote hang naar
het communisme
Zaterdag 17 september 2011
i-U-iw-r" mm
De Roemeen Adrian Sobaru springt tijdens een vergadering van het Roemeense parlement van een balkon. Zijn sprong was een protest tegen de bezuinigingen van de overheid. foto AFP
stadscentrum is groot. Tussen de grauwe
flats drinken oude Roemenen in kale barre
tjes al voor de middag hun karige pen
sioen weg. In de winkeltjes, vaak niet gro
ter dan een paar vierkante meter, kijken
de verkoopsters verveeld voor zich uit. Zi
geuners struinen met karren de prullenbak
ken af op zoek naar iets van waarde. Op -
deze plekken zie je de nieuwe rijken niet,
maar voor het gros van de mensen is dit
het leven van alledag.
De toetreding tot de Europese Unie, in
2007, heeft er vooralsnog niet toe geleid
dat de gewone Roemeen het beter heeft
gekregen. Het doorsnee inkomen is al ja
renlang ongeveer 45 procent van het Euro
pese gemiddelde. De financiële crisis deel
de, net als in andere Oost-Europese lan
den, harde klappen uit. Sinds 2009 daalde
het nationaal inkomen van Roemenië met
bijna 10 procent Vooral de armen vangen
de klappen op, blijkt uit cijfers van Euro-
stat Op Letland na, is de inkomensonge
lijkheid in de Europese Unie nergens gro
ter. Vijfjaar geleden was Roemenië wat
dit betreft nog een middenmotor.
„Het probleem is dat we hier geen midden
klasse hebben", zegt Mioara Munteanu.
„Drie op de honderd mensen verdienen
veel meer dan ze nodig hebben, de rest is
arm." Munteanu is 78 jaar oud en gepensio
neerd professor Engels. Ze woont in een
sober appartement op de negende verdie
ping van een oude flat. Ze heeft haar zaak
jes aardig voor elkaar. Er komt iedere
maand 400 euro binnen en ook van haar
nicht krijgt ze wel eens wat. Veel buren
hebben het moeilijker. „Er zijn hier fami
lies die het met 200 euro moeten doen",
zegt Munteanu. „Die werken alleen maar
om belasting te betalen."
Het belastinggeld komt terecht bij een re
gering waar veel mensen genoeg van heb
ben. Deels onder druk van schuldeisers,
vooral het Internationaal Monetair Fonds,
voert de overheid ónder leiding van presi
dent Traian Basescu een rigide bezuini
gingsbeleid. In het Duitse weekblad Der
Spiegel werd dit pas nog 'het strengste van
Europa' genoemd.
De ambtenarensalarissen zijn met maar
liefst 25 procent gekort, de regering snijdt
fors in de sociale zekerheid en de btw is
verhoogd. Al deze maatregelen leiden tot
veel protest. Tienduizenden Roemenen
gingen de straat op. Vorig jaar op kerst
avond sprong Adrian Sobaru, een 43-jarige
ambtenaar, in het parlementsgebouw van
een metershoog balkon, terwijl daar een
vergadering bezig was. Sobaru droeg een
wit shirt waarop geschreven stond dat de
overheid de toekomst van de Roemeense
kinderen vermoordt. Een van de kinderen
van Sobaru is autistisch. Door de bezuini
gingen kon de familie de zorg voor het
kind niet meer betalen. Sobaru overleefde
de zelfmoordpoging.
Mevrouw Munteanu vertelt een populaire
grap over de president van Roemenië,
Traian Basescu. „De president loopt in de
bergen, met achter hem het Roemeense
volk. Basescu stopt aan de rand van een ra
vijn. 'Kijk eens hoe ver ik jullie gebracht
heb!' zegt hij tegen zijn volk. Hij wijst naar
het ravijn en zegt: 'Nu mogen jullie zelf
verder lopen, ik blijf hier'."
Met lichte ironie voegt ze er aan toe: „Ja, in
grappen maken zijn we goed."
Wat veel Roemenen extra boos maakt, is
dat dezelfde functionarissen die in hun sa
larissen en pensioenen snijden, betrokken
zijn bij corruptiezaken en elkaar de mooie
baantjes toeschuiven. Munteanu: „Het zijn
allemaal dieven daar aan de top. Zij leven
goed van onze centen."
Deze zomer maande de Europese Commis
sie de Roemenen (en de Bulgaren) tot
meer inzet om smeergeld en vriendjespoli
tiek uit het systeem te bannen. Daar ha
mert de Commissie al op sinds de gesprek
ken over toetreding startten, maar veel re
sultaat heeft het niet. „Het kan wel, onder
nemen zonder steekpenningen te beta
len", zegt Cristian Pop, commercieel mana
ger bij de Roemeense importeur van
DAF-vrachtwagens. „Wij doen er niet aan
mee. Maar andere bedrijven doen het wel.
De Roemeense bestuurders laten onderne
mers nog altijd die keuze, de overheid
treedt er niet tegen op. Zo ban je het nooit
uit"
Roemenië wil een volwaardig lid van de
Europese familie worden. De regering wil
verdere integratie van de economie met de
andere EU-landen. Op termijn moet het
land bij de eurozone gaan horen. Maar het
volk is sceptisch. Uit recent onderzoek
blijkt dat er nog steeds een grote hang
naar het communisme bestaat, vooral bij
de ouderen. Een van de respondenten, een
68-jarige mecanicien zegt: 'Ik betreur de
ondergang van het communisme. Niet van
wege mijzelf, maar omdat ik zie hoe mijn
kinderen en kleinkinderen nu moeten
vechten'.
Tot 1989 werd het land geregeerd door de
megalomane dictator Nicolae Ceaucescu.
Hij hield zijn volk in een ijzeren greep. De
geheime dienst Securitate was alomtegen
woordig en meedogenloos. Maar de Roe
menen hadden wel een zekere welvaart.
Ze beschikten over een vaste baan, een
goedkope staatswoning en gratis zorg. Met
steun van de staat konden ze hun vakantie
doorbrengen aan de Zwarte Zee. Nu de
gouden bergen die het kapitalisme beloof
de uitblijven, kijkt de oudere generatie
weemoedig achterom.
Veel jongeren daarentegen voegen zich
met gemak naar de nieuwe werkelijkheid.
Ze zijn hoog opgeleid, spreken hun talen
en zijn gewild in bijvoorbeeld de IT-sector.
Tallozen trekken naar het buitenland. Ook
Westerse bedrijven die zich in Roemenië
vestigen, zien hen graag komen. Deze jon
geren hebben een goed inkomen. Ook op
cultureel gebied kijken ze enkel naar het
westen. Kiss TV, de lokale versie van MTV,
laat videoclips van Rihanna, Swedish Hou
se Maffia en Ne-Yo zien. In de bioscoop is
Friends with benefits de populairste film, ge
volgd door een keur aan andere Holly-
woodproducties.
Veel ouderen gruwen ervan. Zoals een taxi
chauffeur (36) die in zijn oude Dacia door
de stad rijdt. Hij vreest voor het voortbe
staan van de eigen, Roemeense cultuur.
„Die is zo rijk, zo veelomvattend. )e hebt
een halve eeuw nodig om hem helemaal
te leren kennen. Zelf heb ik altijd gedanst,
oude Roemeense dansen. In mijn jeugd
was dat nog heel belangrijk. Ik heb zelfs
twee keer in parades voor Ceaucescu mee
gedaan. Nu doet niemand er nog aan. De
jongeren denken alleen nog maar aan geld
en aan hun laptops. En aan zichzelf. Ze kij
ken niet meer naar elkaar om. De stad is
misschien mooier geworden, maar de men
sen die er rondlopen niet."
reageren?
spectrum@wegener.nl
