9 spectrum
In landen tot voor
kort vergelijkbaar met
Somalië gaat het beter
Een koe
per familie
Zaterdag 10 september 2011
RWANDA
kapotgeschoten bij. Sinds het begin van de
oorlog heeft het land geen effectieve, cen
trale regering meer. De radicaal-islamiti
sche beweging Al Shabaab heeft grote de
len van het land in handen, inclusief het
gebied waar nu hongersnood heerst.
Toch krijgt Somalië veel hulp uit het Wes
ten. Per jaar ontvangt het 460 miljoen eu
ro aan officiële ontwikkelingshulp, onge
veer 50 euro per inwoner per jaar. Dat
geld komt vooral van de Verenigde Staten,
die in de officiële regering van Somalië
een bondgenoot zien in de strijd tegen isla
mitisch terrorisme. Maar de regering heeft
vooralsnog de handen vol aan het bestrij
den van Al Shabaab.
In de gebieden waar Al Shabaab regeert,
hebben hulporganisaties te maken met in
timidatie, afpersing en bedreiging. Dat ver
klaart waarom ontwikkelingshulp weinig
zoden aan de dijk zet. „Structurele ontwik
keling is op dit moment onmogelijk in So
malië", zegt Thea Hilhorst, hoogleraar Hu
manitaire hulp en wederopbouw aan de
Wageningen Universiteit. „Er is amper
sprake van een staat. Zolang die er niet is,
kun je met officiële hulp weinig bereiken.
Er zal in Somalië eerst een politieke oplos
sing moeten komen."
De situatie in Somalië hoeft niet uitzicht
loos te zijn. In Afrikaanse landen die er re
latief kort geleden even slecht voorston
den als Somalië, gaat het namelijk ook be
ter. Een indrukwekkend voorbeeld is
Rwanda. In het voorjaar van 1994 was het
kleine land het toneel van een gruwelijke
massamoord. Extremistische Hutu's ver
moordden bijna een miljoen Tutsi's, op
een bevolking van nauwelijks zeven mil
joen mensen. Na de genocide werden
meer dan een miljoen mensen gearres
teerd op verdenking van moord, verkrach
ting, diefstal of medeplichtigheid. De nieu
we regering stond voor de haast onmogelij
ke taak om het diep getraumatiseerde land
weer op te bouwen.
Dat was 1994. Het verschil met 2011 kan
niet groter zijn. Nog steeds worstelt twee
derde van de Rwandezen met de gevolgen
van de genocide. Maar 17 jaar later is Rwan
da een van de veiligste landen van Afrika.
In de hoofdstad Kigali wandel je 's avonds
even onbekommerd op straat als in een
willekeurige Nederlandse stad. De prachti
ge natuur van Rwanda trekt steeds meer
toeristen. Kinderarbeid nam de afgelopen
tien jaar af van meer dan 30 procent naar
minder dan 10 procent. Het onderwijs
bloeit: van alle jongeren kan meer dan 90
procent lezen en schrijven. De regering
spant zich in om vrouwen vooruit te hel
pen. Rwanda heeft met 56 procent het
hoogste percentage vrouwelijke parlemen
tariërs in de wereld.
Ook Rwanda ontvangt veel ontwikkelings
geld uit het Westen: zo'n 650 miljoen euro
per jaar, ongeveer 65 euro per hoofd van
bevolking. Dat geld wordt echter goed
geïnvesteerd in onderwijs en gezondheids
zorg, in het opbouwen van een rechtsstaat
en in het herstel van de economie. Daar
komt bij dat Rwanda volgens de Transpa
rency International Index een van de
minst corrupte landen van Afrika is. Wie
betrapt wordt op het aannemen van
smeergeld, raakt onmiddellijk zijn baan
Het gezin van Esther Ha-
kizimana uit Rubengera
kreeg een koe van de
Rwandese overheid. Ze
ontving bovendien een
kleine lening voor een
biogasinstallatie. Daar
mee wordt de koeien-
poep verwerkt tot biogas.
Voor de gezinsleden Haki-
zimana betekent dat een
enorme vooruitgang: ze
hoeven geen hout meer
te kopen en geen rook
meer in te ademen. De
koeien leveren boven
dien mest voor de akker.
Het gezin heeft inmid
dels drie koeien. Met de
verkoop van melk vullen
ze hun inkomen aan met
zo'n 100 euro per maand.
'Een koe per familie' is
een programma waarmee
de overheid de levensom
standigheden op het plat
teland probeert te verbe
teren. Het is de bedoeling
dat 350.000 arme families
een koe ontvangen. De
teller staat inmiddels op
92.000. Er is één voor
waarde: een gezin dat
een koe krijgt, moet het
eerste kalf weggeven aan
een ander gezin in het
dorp. Daarmee hoopt de
regering het gemeen
schapsgevoel te verster
ken dat tijdens de genoci
de aan flarden werd ge
scheurd.
kwijt. Van president Paul Kagame wordt
gezegd dat hij uiterst sober leeft. Hij ont
vangt zijn internationale gasten met een
glaasje water in een kaal kantoor.
„Het grote verschil met Somalië is dat
Rwanda een sterke, krachtige regering
heeft", zegt Hilhorst. „Die regering heeft
na de genocide heel veel steun uit het bui
tenland gekregen. Daardoor heeft het land
een enorme groei doorgemaakt."
Toch kent ook Rwanda nog genoeg proble
men. De armoede is nog altijd hardnekkig.
Op het platteland leeft meer dan de helft
van de mensen van minder dan 1 dollar
per dag. En de 'sterke staat' heeft een keer
zijde: de regering laat weinig kritiek en op
positie toe. Hilhorst is daarom niet gerust
op de toekomst: „Er zijn nog veel proble
men. Het land is overbevolkt en er is wei
nig industrie. De opbouw gaat op de punt
van het geweer: het land is bijna een dicta
tuur. Dat kan een tijd goed gaan, maar op
een gegeven moment kan de sociale on
rust weer gaan broeden."
Het is waar dat een succesvol opgeklom
men land als Rwanda weer afkan glijden.
Het is even waar dat een schijnbaar uit
zichtloos land als Somalië de weg omhoog
kan vinden. Een politieke oplossing is ech
ter vereist, voorddt ontwikkelingshulp in
Somalië echt effect kan sorteren. Tot die
tijd zit er niet anders op dan noodhulp te
geven, ook al groeit de tegenzin.
reageren?
spectrum@wegener.nl
illustratie Mark Reijntjens
