IP
Het roer ging om
bij Nederlanders
in Amerika
Straatkunst
overtuigt
het meest
Nine eleven liet zijn sporen
na in het leven van veel Ne
derlanders in Amerika. Een
kras op de ziel. De wens om
op een andere manier te
gaan leven.
door Ans Bouwmans
Max Westerman
zat er met zijn
neus bovenop.
Tien uur lang
deed hij recht
streeks verslag
voor RTL Nieuws.
Geconcentreerd, gedreven door
adrenaline. De emotie kwam pas
later. Aan het eind van de dag,
toen hij met een cameraman de
ene na de andere groep brandweer
mannen uit de puinhopen zag ko
men. Bij de aanblik van het fotoo
tje van een baby, met de oproep te
bellen als je zijn vader had gezien.
Toen hij zich realiseerde dat de Al
banese glazenwasser die hij nog
maar een paar maanden daarvoor
had geïnterviewd - 'het prototype
New Yorkse immigrant' - niet
meer in leven was. „Sinds nine ele
ven staat elk verhaal in de scha
duw van die dag."
Voor Bob Hiensch was het een
heel emotionele tijd. „Het is geen
theoretisch-politieke gebeurtenis.
Het gebeurt aan het eind van de
straat." Als consul in New York
was hij verantwoordelijk voor het
vinden van alle Nederlanders. De
zoektocht was slopend en uiteinde
lijk bleek er een Nederlandse
vrouw omgekomen, Ingeborg La-
riby.
Als vader - 'mijn dochter was op
schoolreis in Washington' - en in
woner van de getroffen stad
kwam de aanslag hard aan. „We
stonden altijd met hetzelfde groep
je op het perron, en realiseerden
ons dat die ene er niet meer was.
De Twin Towers waren van de
Port Authority, waarvan baas Neil
Levin het niet overleefde. Ik heb
zijn visitekaartje nooit kunnen
weggooien."
Op die stralende dinsdagochtend
in september 2001 werd Amerika
in het hart geraakt. De gevolgen
van de aanslag op het WTC en het
Pentagon - de symbolen van de fi
nanciële en militaire macht van de
VS - zijn tien jaar later nog voel
baar. In de wereldpolitiek, in de
psyche van de Amerikanen, maar
ook in het dagelijks leven. Bob
Hiensch: „Elke keer dat ik door
een controlepoortje ga, besefik
dat het daarom is."
Sander Raaymakers, een veertiger
die in de jaren negentig naar New
York verhuisde, gooide zijn leven
over een andere boeg. „Ik werkte
heel hard, maar twee weken voor
de aanslagen was het bedrijf waar
ik werkte over de kop gegaan. Ik
had veel geld verloren. Door die
aanslag dacht ik: het gaat niet om
geld maar om mensen. Wie zitten
hier eigenlijk allemaal? Ik wilde
meer met mensen doen. Contact."
Raaymakers zette NLBorrels op,
een netwerk voor jonge Nederlan
ders met een buitenlandse stand
plaats. „Wat gebeurde, gaf me een
schop onder mijn kont. In novem
ber hadden we onze eerste borrel.
De jaren erna heb ik mensen ge
holpen met van alles en nog wat."
Christiaan van Nispen kwam vier
jaar na nine eleven naar New York
voor een baan als bankier. Voor
zijn gevoel arriveerde hij in een
New York dat nauwelijks was ver
anderd.
De financiële instellingen zaten
weliswaar in Midtown in plaats
van in Lower Manhattan, zoals
'Rond Kerstmis ging de
knop om. Ging het
weer over wat anders'
voor de aanslagen. Er waren bij de
ingang van kantoren overal detec
tiepoortjes gekomen en de politie
patrouilleerde vaker in de metro.
Maar toch: „New Yorkers spreken
nooit over de gebeurtenissen, be
halve bij officiële herdenkingen.
Oppakken en doorgaan, dat is de
New Yorkse mentaliteit."
De stad weet zich opvallend goed
te herstellen, zegt ook Westerman.
„New York is een stad van indivi
dualisten. Net na 11 september
was er een ongelooflijk saamhorig
heidsgevoel. Drie maanden lang
ging alles over 11 september, maar
rond Kerstmis ging de knop om.
Ging het weer over wat anders."
Westerman, die tot 2006 in New
York werkte, komt er ook sinds
dien nog vaak. „Natuurlijk zijn er
veel mensen met trauma's, maar
het heeft zijn plekje gekregen. Ik
denk wel eens dat de gebeurtenis
sen op anderen meer effect heb
ben gehad dan op New Yorkers."
Zo is volgens Westerman veel in
de Nederlandse politiek de afgelo
pen tien jaar terug te voeren op de
aanslagen: de opkomst van Pim
Fortuyn, Hirsi Ali en Geert Wil-
ders en hun aversie tegen de islam
die ze als een bedreiging beschou
wen. „Latente gevoelens van onge
noegen werden bespreekbaar. Wat
daarvoor politiek incorrect was,
werd gewoon. Na 11 september
werd er naar hun boodschap ge
luisterd."
In de VS heeft de anti-islamstro-
ming nooit de boventoon gekre
gen. „Daar zit hij veel meer in'de
marge. Voor New York kan ik dat
wel verklaren: dat is een stad van
immigranten. Het was de mentali
teit van de Hollanders, tolerantie
tegenover anderen, die een succes
formule is geworden voor New
York en later ook de VS. De mees
te mensen zien de voordelen van
immigratie. Het is de reden waar
om het land jong en dynamisch
is."
„Ik weet dat het heel lang heeft ge
duurd voor we ons realiseerden
hoe diep de wond is die werd ge
slagen in de psyche van de Ameri
kaan", zegt Bob Hiensch, die nu
ambassadeur is in India. „Soms
denk ik dat we het ons nu nog
niet realiseren. Bush heeft het di
rect gezegd, en hij vertolkte het ge
voel van de Amerikanen precies:
je bent voor of tegen ons. De Ame
rikaanse politiek was gericht op
consensus, maar die ruimte voor
nuance is er niet meer. De Ameri
kaanse houding is vandaag de dag:
veiligheid boven alles."
Amerika heeft zichzelf schade toe
gebracht, vindt Westerman. „Osa
ma bin Laden heeft Amerika aan
het randje van het faillissement
weten te brengen."
De oorlogen in Irak en Afghanis
tan, vind hij 'volstrekt zinloos en
peperduur'. „Zoveel economische
problemen zijn daarop terug te
voeren. Amerika heeft zijn eigen
idealen geweld aangedaan, bespio
neert zijn eigen burgers. Ik vraag
me wel eens af of nine eleven later
zal worden gezien als het moment
waarop de val van het Amerikaan
se rijk werd ingeluid."
Christiaan van Nispen denkt dat
de keuze die hij heeft gemaakt
voor het opzetten van een duur
zaam bedrijf (TreFoil Energy) me
de is ingegeven door 11 september.
Even was kunst van en voor ieder
een. Althans in New York. Nabe
staanden, getuigen en bewoners
uitten hun verdriet en verbijste
ring op artistieke wijze. Gewone
mensen maakten kunst: straatal
taartjes, fotocollages, muurschilde
ringen, quilts, tatoeages. Recht uit
het hart. Vele tentoonstellingen
over 9/11 volgden, waarbij de tradi-
door Ellen van Slagmaat
