In de bunker bij de molen
Bijkomen van de'aardschokken in
Van Enigma tot Apple
2
maandag 22 augustus 2011
Bunkers spreken tot de verbeelding. Ze doen denken aan een verleden, die voor steeds
meer mensen vooral wordt geschetst door zwart-witbeelden en verhalen van opa's en
oma's. De heringerichte Duitse artilleriewaarnemingspost onder de Oranjemolen in
Vlissingen maakt de Tweede Wereldoorlog ook voor jonge mensen een stukje tastbaar
der. Zomerverslaggeefster Jessie Scheele begaf zich er in de wereld van tweederangssol
daten, de Enigmacode en pin-up modellen.
door Jessie Scheele
De oren en ogen van het geschut in het
achterland. Dat is, kort omschreven,
de bunker onder de Oranjemolen in
Vlissingen.
Deze observatiebunker (type 143)
maakte onderdeel uit van de Atlantikwall; een ver
dedigingswerk tegen de geallieerden, vertellen voor
zitter Cor Heijkoop van de Stichting Bunkerbe-
houd en bunkerbeheerder Ton van Nunen. De ver
dedigingslinie liep in ruim vijfduizend kilometer
van de Noordkaap in Noorwegen tot aan de Pyre
neeën bij de Spaans-Franse grens. De Atlantikwall
is uiteindelijk maar op twee punten doorbroken: in
Vlissingen en Westkapelle én tijdens D-Day in Nor-
mandië.
De Vlissingse bunker werd in 1942 gebouwd door
dwangarbeiders. De Duitsers zochten mensen uit
die goed met hun handen konden werken. Zij wer
den uit huis geplukt en tewerkgesteld. Weigerde je
te werken? Dan had je letterlijk een 'levensgroot'
probleem.
Op 1 november 1944 landden de geallieerden vlak
bij de bunker en de molen. Veel tegenstand was er
niet. De Duitse soldaten in de bunker waren allang
gevlogen. Bij de inundatie (het onder water zetten)
van Walcheren waren namelijk veel bunkers onder
water gelopen. Munitie kon niet meer worden aan
geleverd aan de bunkers in het achterland en zo
doende was de observatiebunker niet langer nodig.
Deze bunker, die overigens niet was ondergelopen,
heeft later nog dienst gedaan als eerste hulppost en
woning.
Opvallend aan deze observatiepost is de gietstalen
koepel. Vanuit die koepel hadden de Duitsers zicht
op de Westerschelde, de toegang tot de veerhaven,
het arsenaal en Breskens. Het observeren gebeurde
aan de hand van een periscoop, die 360 graden kon
draaien. Dit optisch instrument werd goed be
schermd door de twintig ton wegende koepel van
dertig centimeter dik.
De 'beobachter' (observator) van deze koepel gaf
getallen door aan de rekenkamer, die op haar beurt
deze getallen - door middel van speciale meetlatten
- omzette in coördinaten. Deze werden doorgege
ven aan de in het achterland gelegen batterij Bas-
kensburg. De communicatie verliep via radio en te
lefoon.
De bunker is een zogenoemde St-bunker. St is de af
korting voor standig (permanent/vast). Simpeler ge
zegd: permanente bomvrije bunkers. Soldaten die
deze geelgekleurde letters op een bunker zagen, wis
ten dat ze daar veilig zouden zijn tijdens een aanval
van de vijand.
Maar eenmaal in het bouwwerk ervaar je pas echt
hoe het leven in de bunker was. Twee stapelbed
den, een klaptafeltje en een krukje: meer meubels
hadden dë zes soldaten niet. De officier had een
aparte (woon)ruimte. Hij leefde vrijwel niet samen
met zijn bemanning. De soldaten die in deze bun
ker werkten, waren in feite 'tweederangs' militai
ren. Deze mannen waren bijvoorbeeld gewond of
om andere redenen niet geschikt om zich op het
strijdveld te bevinden. Maar ze kwamen wel in aan
merking voor observatiewerk in de bunkers.
Het bouwwerk is in een redelijk goede staat be
waard gebleven. De bunker heeft nog al zijn pant
serdeuren, gasdeuren en de 'Lüfter', die tijdens de
Ooit gedacht dat we iets uit de
1\veede Wereldoorlog tegen
woordig gebruiken als compu
terlogo? Toch is het zo. Althans, zo gaat
het verhaal, vertelt Cor Heijkoop. „De
Enigma is een apparaat om boodschap
pen in cijfercoderingen om te zetten. Je
zou het apparaat als een voorloper op
de computer kunnen zien. In de Twee
de Wereldoorlog werd het gebruikt
door het Duitse leger. Een groep gealli
eerde wiskundigen probeerde deze co
des te ontcijferen. De Brit Alan Turing
maakte deel uit van dat team. Hij was
homoseksueel, maar dat werd in Enge
land niet geaccepteerd. Hij zou vanwe
ge zijn geaardheid verplicht zijn om
zelfmoord te plegen door een hap te ne
men uit een giftige appel. Het gerucht
gaat dan ook dat het logo van de heden
daagse computergigant Apple, een ap
pel met een hap eruit, een verbloemd
eerbetoon is aan deze man. Maar dat is
nooit bevestigd."
De letters ST staan voor 'standig', ofwel 'permanent bomvrij'.
foto Ruben Oreel
'Lees eerdere afleveringen van Zomergasten op www.pzc.nl/zomer'
Ruud van den Brink uit Christchurch.
PASPOORT
Naam: Ruud van den Brink.
Woonplaats: Christchurch, Nieuw-Zeeland.
Gespot: op een bankje aan de Vlissingse kust.
door Tom Vennink
Ruud van den Brinks woonplaats
Christchurch wordt al een jaar zwaar
geteisterd door aardbevingen. Een van
de hevigste schokken, op 22 februari, eiste
181 mensenlevens. Nog iedere dag trilt de
grond onder zijn huis in Nieuw-Zeeland.
„Het is even wennen aan vaste grond onder
mijn voeten."
Vorig jaar september schrok de in Utrecht ge
boren emigrant voor het eerst wakker. „Om
half vijf 's ochtends begon alles te trillen.
Het leek net of iemand het huis door elkaar
rammelde. Na 45 seconden hield het op en
ben ik naar buiten gelopen. Het was dood
stil op straat, alleen autoalarmen piepten.
Dat moment is me heel góed bijgebleven",
zegt Van den Brink.
Sinds die nacht zijn de platen onder
Nieuw-Zeeland voortdurend in beweging.
„De bevingen hebben de halve stad platge
legd. Tweederde van de huizen is onbewoon
baar verklaard, maar de bewoners kunnen
nergens anders wonen. Er is hun verzeke
ringsgeld beloofd, maar dat komt maar niet.
Herbouwen is niet aan de orde, want de
grond is daar te instabiel voor. Toch panike-
