Stervend Europa vooral voor de oren
Zij ontmanden zich van louter genie
zaterdag 20 augustus 2011
Europa bruist, Europa brandt, Europa zinkt. Het oude conti
nent heeft momenteel heel wat te verwerken. Het live hoor
spel Stervend Europa van en met Hans Dagelet lijkt dan ook
actueler dan ooit: „Het is alsof er een totaaloorlog aan de
gang is zonder dat we het merken."
door Jan van Damme
Hoe zet je iemand kort en bon
dig neer? Bij Hans Dagelet
(1945) gaat dat meestal zo: hij
is acteur - theater, televisie,
film - muzikant (trompettist) en sinds dit
voorjaar romanschrijver - De man met de
vier o's. Maar daarmee zijn we er niet. „Ik
ben net 66 jaar geworden. Omdat ik
steeds meer tijd krijg - mijn jongste zoon
is veertien en dus uit de luiers - en een
uitbarsting van inspiratie had, ben ik ook
volop aan het schilderen. Dat had ik vroe
ger ook wel al eens gedaan, maar niet
meer dan mondjesmaat. Nu heb ik dat
echt opgepakt."
Hij heeft er een fijne term voor aange
reikt gekregen door zijn impresariaat: ar
tiste intégral - de kunstenaar die alle disci
plines omvat.
In Middelburg kan hij met de voorstel
ling Stervend Europa in elk geval zijn thea
trale en muzikale talenten laten zien. En
in feite ook zijn schrijverskwaliteiten,
want hij heeft de romantekst van Iwan
Goll - pseudoniem van Isaac Lang
(1891-1950) - zelf bewerkt. Vereenvou
digd, zegt hij zelf: het aantal personages
teruggebracht tot één met een spiegelfi-
guur, en het aantal kroegen tot één, de
duistere Bar de la Mort in Parijs.
De novelle Die Eurokokke verscheen in
1927. De vertaling Stervend Europa kwam
begin jaren dertig uit. Er zijn niet veel
exemplaren meer in omloop. De Zeeuw
se Bibliotheek heeft er nog twee, waar
van één duidelijk antiquarisch is gekocht:
het exlibris van Louis Heymans zit er nog
in, hij schafte het boek aan voor 1,75 gul
den bij de Gebroeders Hildemisse in Mid
delburg, tijdens de boekenweek van 7 tot
14 mei 1932. Het is een tweede druk, ken
nelijk was er in die tijd wel belangstelling
voor. Het exemplaar van de bieb is een
'geautoriseerde vertaling' van Evert
Straat. Er is nog een andere vertaling in
omloop geweest. Op het eerste schutblad
staat dat 'dit boekje is vertaald door Char
lotte Kohier, die het voor de eerste maal
op 22 April 1931 heeft voorgedragen in
den Stadsschouwburg te Amsterdam.'
Het boek is een min of meer surrea
listische vertelling over een bacterie, die
op het Europese continent eerst alle ge
bouwen en vervolgens de mensen op
vreet. „Tot op het bot", zegt Dagelet.
„Goll kwam uit Elzas-Lotharingen en
schreef zowel in het Duits als in het
Frans. Hij had natuurlijk nog de gruwelij
ke beelden van de Eerste Wereldoorlog
op het netvlies. In feite voorspelde hij
ook de Tweede Wereldoorlog. In zijn ver
haal laat hij de bacterie niet alleen het
vlees van de mensen opvreten, maar ook
hun geloof en idealen, zodat ze volko
men leeg zijn."
Dagelet herinnert het zich nog goed. Het
was zijn vriend Dirk Polak - bekend van
popgroep Mecano - die hem een paar jaar
geleden het boek van Goll cadeau deed.
'Moet je maar eens iets mee gaan doen',
was de begeleidende boodschap. Het
heeft even geduurd, maar vorig jaar was
het zo ver. Dat moest ook wel, legt Dage
let uit: „Stervend Europa is een boek met
uitgesproken expressionistische taal. Als
muzikant kan ik daar heel veel mee, voor
al in de manier van voordracht. Met muzi
kant Jan van Eerd heb ik het boek voor
zien van een soundtrack. Ik speel zelf
trompet. En we hebben er samen samp
les bij gemaakt, al lopend op straat, hek
ken openend en dichtslaand. We spelen
in het bijna-duister, je ziet onze contou
ren vaag. Alles is gericht op de tekst, de
Hans Dagelet (links) en Jan van Eerd.
muziek, de geluiden. Vooral op de oren.
Het is een hoorspel, een voorstelling
waar je met je ogen dicht naar kunt luiste
ren. We hebben er vorig jaar mee langs
theaters getourd. Nu hernemen we het
stuk in Zeeland. Ik heb er elke keer op
nieuw heel veel plezier in."
Door de huidige crisis in Europa is de
voorstelling volgens Dagelet actueler dan
ooit. Hij zegt het zo: „Met de instortende
beurzen lijkt het alsof er een soort totaal
oorlog aan de gang is zonder dat we het
merken. Alles draait om geld, macht en
aanzien, dat voel ik heel erg. Mensen zijn
ook bang. Een figuur als Wilders verte
genwoordigt wat het volk denkt. Hij
spreekt de mensen aan op angst. Die para
noia komt terug in de voorstelling. De
hoofdfiguur is egocentrisch in de weer,
hij voelt de lelijkheid van de cultuur om
zich heen. In de tekst gaat het over de 'on
vruchtbare asfaltwoestijn van de grote
stad'. Dat vind ik erg mooie taal."
Stervend Europa: 31 aug. t/m 3 sept. Middel
burg, verzamelen 18.45 uur Abdijplein.
foto Sophie van Run
Omslagfoto van Stervend Europa, 1932.
Maar ik? Kan ik liefhebben? Heb ik ooit
in mijn leven het gevoel gehad driemaal
zoo mooi, driemaal zoo sterk als alle ande
re mannen ter wereld te zijn, omdat ik
twee gouden vrouwenoogen in mij droeg,
die mij bovenmenschelijke waarde ver
leenden? Nu weet ik, waarom ik 'zoo arm
ben geweest tot nu toe; omdat ik nie
mand had, aan wien ik mijzelf, aan wien
ik de heele wereld kon wegschenken.
(pag- 93)
Aan de tafeltjes zat de bloem der Europee-
sche beschaving en deed opzettelijk het
omgekeerde van wat drie eeuwen stijl, es
prit en cultuur haar hadden ingeënt. Deze
teedere jongelingen beschimpten elkaar
met de vuilste vloeken. Zij behandelden
de vrouwen ruw en cynisch. Zij praatten
opzettelijk alleen nog maar banalen on
zin.
Ze maakten alles wat zij vereeren moes
ten dood. Zij ontmanden zich van louter
genie. Zij scheurden elkaar over en weer
langzaam de teenen, de dijnen, de haren
en het hart uit. Een algemeene, grootsche
zelfmoord.
Zij wilden niet meer denken, niet meer
weten. Zij leefden en praatten en bewo
gen zich in de doorgerookte Bar de la
Mort kwijnend als op een vertraagde'film.
Het lokaal zag et uit als een mand vol le
vende kreeften, die zonder bewustzijn
door elkaar kropen, maar de stroomen
van den Oceaan waren kwijtgeraakt.
Zij waren allen bleek en leeg. Maar ik
wist, dat kwam door de Europeesche ziek-
te.
De eurokok gedijde hier weliger dan in
oude boeken, in de steenen der Gothische
kathedralen en in de botten van het arme
ezeltje, dat 's morgens om vijf uur de uit
werpselen van Parijs moest wegslepen. En
wie weet of de bacil niet door deze elite
was ingevoerd!
De verveling van gezonde jongelui was
het resultaat van de epidemie der eurokok
ken. De vrouwen, aangevreten door den
eurokok, hadden geen liefde meer te
schenken.
Deze menschen hadden zelfs het denken
er aan gegeven. Zij waren er bang voor,
ook maar een oogenblik te denken, (pag.
114-115)
