gebeurde er 20
II
Vandaag precies twintig jaar geleden pleegden communistische hard
liners een staatsgreep in een poging de voormalige Sovjet-Unie bij el
kaar te houden. Hun opzet mislukte jammerlijk, het land viel uiteen.
Hoe staan de republieken er nu voor? Een rondgang.
vrijdag 19 augustus 2011
door Joost Bosman
14. Kirgizië
Kende na 1991 het liberaalste kli-
maat van alle Sovjet-republieken
in de regio, wat ook weer leidde
tot sociaal-politieke onrust. Beleef
de sindsdien twee keer een geweld-
dadige machtsovername. Heeft te
kampen met etnische spanningen
(vooral tussen Kirgiezen en Oezbe-
ken). Die leidden in 2010 tot hon
derden doden in de stad Osj.
Op 20 augustus 1991 zou
den de republieken
van de voormalige Sov
jet-Unie een nieuw
unieverdrag tekenen. Dat moest de
individuele republieken meer auto
nomie geven. Haviken binnen de
Communistische Partij vreesden
echter dat de overeenkomst het ein
de zou betekenen van de Sov
jet-Unie als land. Temeer omdat in
de voorgaande jaren onder meer
de Baltische staten en Georgië al
hun onafhankelijkheid van de Sov
jet-Unie hadden uitgeroepen. In
een poging het tij te keren, pleegde
een Comité van Nationale Red
ding - waarin onder meer de vice-
president, de premier en de
KGB-chef - daags voor onderteke
ning van het unieverdrag een
staatsgreep. Het comité verklaarde
dat Sovjet-leider Michaïl Gor-
batsjov (op dat moment op vakan
tie op De Krim) ernstig ziek was ge
worden en niet langer kon regeren.
De staatsgreep leidde vrijwel direct
tot hevig verzet onder de bevol
king en in Moskou vielen er drie
doden.
De opstand tegen het comité kreeg
op dag één al een krachtige impuls
van Boris Jeltsin. De net nieuwge-
kozen president van de republiek
Rusland, veegde vanaf een tank in
een felle verklaring de vloer aan
met de coupplegers. Toen ook nog
het leger op de valreep afzag van
een aanval op het Russische parle
mentsgebouw en de republieken
weigerden de nieuwe regering te er
kennen, zagen de coupplegers na
drie dagen in dat hun actie kans
loos was.
Ze hadden het tegenovergestelde
bereikt van wat ze wilden: de Com
munistische Partij werd verboden,
de republieken verklaarden zich al
lemaal onafhankelijk en de Sov
jet-Unie hield eind 1991 de facto op
te bestaan.
15. Tadzjikistan
Raakte in 1992 in een korte maar
heftige burgeroorlog verwikkeld.
Een van de armste landen van de
voormalige Sovjet-Unie. Honderd
duizenden Tadzjieken zoeken
werk in Rusland. Heeft autoritair
en corrupt regime en kampt met is
lamitische rebellen die vanuit Af
ghanistan binnenvallen.
