identiteit
Alleen een gek
haalt Lenin weg
i5 spectrum
Zaterdag 13 augustus 2011
foto's Floris Akkerman/GPD
vendien ben ik geboren en getogen in Rus
land. Ik hou van mijn land. Maar ik ken ge
noeg vrienden van mijn leeftijd die geen
vaderlandsliefde hebben. Juist omdat ze
opgroeiden in het nieuwe Rusland."
Om het volk houvast te bieden, moest Rus
land op zoek naar een nieuwe identiteit.
Die werd gevonden in Rossijanin, de bena
ming voor een inwoner van de Russische
federatie. Konstantin Kosatsjov (48), voor
zitter van de buitenlandcommissie van het
Russische parlement, verklaart de nieuwe
identiteit. „Deze is multicultureel, multi-
confessioneel en multi-etnisch. Tataren,
Basjkieren en Russen, iedereen wordt ge
respecteerd en niemand wordt onder
drukt." Volgens Kosatsjov heeft Rossijanin
succes. Dat is volgens hem het werk van
de huidige premier en ex-president Vladi
mir Poetin. Kosatsjov: „Onder Jeltsin dacht
de regering niet aan het volk. Poetin voelt
dat de mensen behoefte hebben aan her
stel van hun identiteit. Hij krijgt hierin
steun van de Russen. Hij brengt het zelfbe
wustzijn terug en maakt duidelijk dat we
geen verliezers zijn van het uiteenvallen
van de Sovjet-Unie. Poetin leert ons dat
we het lot in eigen hand moeten nemen."
Vlasov denkt daar anders over. „Poetin
maakte het Westen, de Verenigde Staten
tot vijand. Wij Russen tegenover de ande
ren. Vooral als economische concurrent.
Dat zorgde ervoor dat Rusland zijn identi
teit terugkreeg."
De missie van het creëren van een Russi
sche identiteit is nog niet volbracht, geeft
Kosatsjov toe. „We zijn nu tien jaar aan
het bouwen." Hij weet wat de overige stap
pen zijn om de bevolking aan Rusland te
binden. „We moeten meer concurrerende
producten maken, de economie moet be
ter functioneren en ons politieke systeem
In een ultieme
poging de
hervormingen van
Michael Gorbatsjov
en het uiteenvallen
van de Sovjet-Unie
een halt toe te
roepen, grepen op
19 augustus 1991 de
haviken in het
Kremlin naar de
macht. De coup
schokte de wereld,
maar liep op een
mislukking uit.
door Olaf Koens
Tussen de
schreeuwerige
reclames van
Nokia, Pepsi en
Coca-Cola valt
het majestueuze pand van
het museum voor de heden
daagse geschiedenis aan de
Tverskajastraat in Moskou
bijna niet meer op. De na
burige winkel die iPads ver
koopt, trekt meqr klandizie.
Het museum heeft naast
een enorme wapencollectie
en een Goya-tentoonstel-
ling een permanente exposi-
is nog niet optimaal." Het is het rijtje dat
president Medvedev met regelmaat her
haalt en waaraan volgens hem meer par
tijen in het parlement een bijdrage kun
nen leveren.
Ook Vlasov meent dat Rusland er nog niet
is. Volgens hem moet de middenklasse het
initiatief nemen om een algehele identiteit
te ontwikkelen. „Die moet niet alleen den
ken aan geld verdienen om dat vervolgens
uit te geven aan auto's. Ze moet investeren
in maatschappelijke organisaties, in de
bouw van scholen en ziekenhuizen, in ta
lentvolle jongeren en in wetenschap. De
middenklasse moet vervolgens in dialoog
gaan met de overheid. Zo creëer je met z'n
allen een identiteit."
Vlasov zegt sceptisch te zijn of dat gaat luk
ken. Hij ziet forse struikelblokken. „Gene
raties die wel en niet tijdens de Sovjet-
Unie opgroeiden, botsen met elkaar, het
nationalisme onder verschillende volkeren
neemt toe en de multiculturele samenle
ving werkt niet door de stroom van immi
granten, die kwaad bloed zet bij emische
Russen."
Ook bij Isakov, die zegt dat hij in Toela op
jonge leeftijd zijn identiteit al kende, slaan
de twijfels toe. „Het Ruslandgevoel wordt
minder en minder. Steeds meer goedkope
immigranten nemen het werk over van
Russen. De overheid doet daar te weinig
tegen. De regering zegt wel dat ze met
maatregelen komt, maar ze praat alleen
maar. Een paar jaar geleden wilde ik ver
trekken naar het buitenland. Nu niet, want
ik heb een baan. Maar als de kans zich
voordoet, ga ik er toch nog eens over na
denken."
reageren?
spectrum@wegener.nl
tie moderne geschiedenis.
De pijpjes van Stalin, de ac
cordeon van Jeltsin en een
videoscherm met Vladimir
Poetin moeten de bezoe
kers inzicht geven in de
wonderbaarlijke overgang
van de communistische
Sovjet-Unie naar het hyper-
kapitalistische Rusland van
nu.
„Onze politieke leiders zijn
eigenlijk schizofreen", legt
de jonge historicus Nikita
Anikin uit. Hij maakt deel
uit van het bestuur van het
museum en onderzoekt de
ervaring en beleving van de
Sovjettijd. „Aan de ene
kant zie je dat Rusland af
stand heeft genomen van
de Sovjettijd en de daarbij
behorende symboliek, aan
de andere kant zie je de
symbolen overal. In de gro
te steden valt het mee,
maar in de provincie wor
den de rode vlaggen nog
uitgehangen en krijgt het
Leninbeeld ieder jaar een
schilderbeurt", legt hij uit.
„De mensen hebben niets
om op terug te vallen en
een groot deel van de bevol
king heeft goede herinne
ringen aan die tijd."
In een speech in 2005
noemde toenmalig presi
dent Vladimir Poetin het
einde van de Sovjet-Unie
de grootste tragedie van de
vorige eeuw. 'Miljoenen
Overal in Moskou en andere Russische steden staan nog
standbeelden van Lenin.
landgenoten maakten plots
geen deel meer uit van ons
land, een epidemie die
enorme gevolgen had'.
Het was destijds voor Poe
tin een reden uit te halen
naar het Westen. 'Rusland
besluit zelf het tempo en
de voorwaarden voor een
overgang naar een democra
tie. We zijn een vrije natie
en onze plek in de moder
ne wereldgeschiedenis zal
worden bepaald door hoe
succesvol en hoe sterk we
zijn'.
De landen in Oost-Europa,
de Baltische staten en de an
dere zelfstandig geworden
voormalige Sovjetrepublie
ken konden de schuld van
het Sovjetverleden op Mos
kou afschuiven. Maar in
Rusland zeifis nooit afgere
kend met het verleden.
„Dat kan eigenlijk ook niet
anders", legt Anikin uit.
„We wonen nog altijd in
Sovjethuizen, rijden in Sov-
jettreinen en vliegen met
Sovjetvliegtuigen. Probeer
in Rusland maar eens een
snelweg te vinden die niet
uit de Sovjettijd komt."
Toch was er twintig jaar ge
leden een beweging die kor
te metten wilde maken
met de hele Sovjetgeschie
denis.
Anikin: „In het begin van
de jaren negentig was alles
wat uit het Westen kwam
goed. Je hoeft je daar alleen
de rijen voor de McDo
nald's maar bij voor te stel
len. Er waren mensen die
de communistische partij
wilden verbieden, Lenin
uit het mausoleum wilden
weghalen. Dat is nooit ge
lukt en vervolgens ver
dween de vaart uit die anti-
Sovjetbeweging. Om eerlijk
te zijn, de mensen die nu
nog willen dat de Lenin-
beelden worden wegge
haald, zijn allemaal freaks."
De nostalgie naar de Sovjet
tijd is enorm. Het populaire
televisiekanaal Zvezda
zendt iedere avond Sovjet
films uit en een keur aan
radiostations brengt uitslui
tend 'muziek van toen'.
„Het is niet zozeer de nos
talgie, mensen hebben het
gevoel dat ze belazerd
zijn", legt Anikin uit. „Er
werd een ideale, democrati
sche samenleving beloofd,
maar er kwam alleen maar
crisis."
President Dimitri Medve
dev heeft een iPad, zet
sterk in op innovatie en
probeert allerlei hervormin
gen door te drukken. Maar
de samenleving is daar vol
gens de meeste analisten
niet klaar voor.
„Daarom is geschiedenis bij
ons zo krampachtig", ver
klaart Anikin uit. „We
staan nog met een been in
het verleden."
