Veel Berlijners praten de
Muur nog steeds goed
B
Hl
11
mijn
II
'Nog iedere dag moet ik hardop zeggen dat ik mezelf mag zijn,
zonder bang te zijn voor de gevolgen'
vrijdag 12 augustus 2011
Gitta Heinrich
IJzeren Gordijn
De Bérlijnse Muur werd opgericht
in het holst van de nacht van 12
op 13 augustus 1961, in opdracht
van de Oost-Duitse leider Walter
Ulbricht. De barrière moest voorko
men dat mensen naar het Westen
vluchtten.
Sinds de oprichting van de Duitse
Democratische Republiek (DDR)
in 1949 waren ruim 2,5 miljoen
van de 17 miljoen Oost-Duitsers
naar het Westen vertrokken.
Volgens Ulbricht was de Muur
noodzakelijk om te voorkomen dat
'fascisten' uit het Westen
Oost-Duitsland zouden bezetten.
Sinds het einde van de Tweede We
reldoorlog was Duitsland verdeeld
tussen de geallieerden in het wes
ten en de Sovjet-Unie in het oos
ten. Evenzo werd Berlijn opge
deeld.
De Muur symboliseerde het IJze
ren Gordijn tussen het communis
tische oosten en het kapitalistische
westen tijdens de Koude Oorlog.
Oost-Duitse grenswachten hadden
een schietbevel: burgers die wil
den vluchten mochten gedood
worden.
Tijdens het bestaan van de Muur
vluchtten naar schatting 5000 men
sen naar West-Berlijn. Daarvoor ge
bruikten ze vaak ingenieuze metho
den: van het graven van tunnels
tot het zich verstoppen in speciaal
geprepareerde auto's.
Naar schatting zijn zo'n 200 Oost-
Duitsers gestorven bij een vlucht
poging over de Muur.
Hervormingen onder leiding van
Sovjet-leider Michail Gorbatsjov
Jeiden in de jaren tachtig tot ingrij
pende veranderingen in Oost-Euro
pa. Oost-Duitsers gingen massaal
de straat op om meer democratie
te eisen. Op 9 november 1989 viel
de Berlijnse Muur.
zie onze website:buitenland
Opmerkelijke beelden van de
G-/ bouw van de Berlijnse Muur
Aan de Eisenbahnstratëe, op
3,5 kilometer van Checkpoint
Charliewordt de Muur opge
bouwd. fotograaf onbekend
ij veel Berlijners zit de
Muur nog in hun hoofd.
Een op de drie inwoners
vindt de bouw ook anno
2011 nog geheel of gedeeltelijk te
rechtvaardigen, zo blijkt uit onder
zoek van het Instituut Forsa. „Er is
nog altijd een deel van de bevol
king dat het verdwijnen van de
DDR betreurt", zegt onderzoeker
Peter Matuschek.
„Zij vinden, zoals destijds ook
door het bewind van de Duitse De
mocratische Republiek werd ge
zegd, dat het socialisme in alle rust
moest worden opgebouwd", aldus
Matuschek.
Dat juist in Oost-Berlijn veel men
sen de Muur een warm hart toe
dragen, is niet verwonderlijk.
Oost-Berlijn was dé ambtenaren
stad van de DDR, vol overtuigde
aanhangers van het socialisme. De
voormalige communistische partij
leeft hier nog voort, zij het in een
ander jasje. Ze heet nu Die Linke
en regeert samen met de SPD de
Duitse hoofdstad.
Die Linke kan bij de Berlijnse ver
kiezingen komende september op
ruim een derde van de stemmen
rekenen in het oosten van Berlijn.
Die Linke koos demonstratief uit
gerekend dit weekeinde, waarin de
bouw van de Muur wordt her
dacht, voor het houden van een
partijcongres in Rostock. Op de
agenda staat een motie waarin
wordt gesteld dat er 'voor de bouw
van de Muur geen alternatief was.
De voormalige regimeaanhangers
worden nog steeds niet erg op de
huid gezeten. Ex-medewerkers
van de Stasi, de beruchte geheime
dienst, zwijgen over hun verleden
en hebben na de val van de Muur
in 1989 in het verenigde Duitsland
carrière gemaakt. Voormalige mili
tairen en grenswachten hebben ei
gen verenigingen en komen open
lijk bijeen om in het verleden te
zwelgen.
„Nostalgici zul je altijd hebben",
reageert onderzoeker Matuschek.
Ook zijn er de nodige mensen die
teleurgesteld zijn in de ontwikke
lingen na de eenwording. Maar dat
wil niet zeggen dat mensen de
Muur terug willen. Matuschek:
„Minder dan 10 procent van de
mensen in de voormalige DDR
wenst dat de Muur er nog stond.
De overgrote meerderheid wil het
verleden niet terugdraaien."
Wel is er in het oosten volgens his
toricus Klaus Schroder van de
Freie Universitat in Berlijn, een
grote 'welwillendheid' tegenover
de DDR. De voorstelling dat 'het
daar allemaal toch niet zo erg was'
wordt gevoed door mensen die de
DDR hebben meegemaakt en nog
leven. Zij geven hun beeld door
aan de jeugd.
Onderzoek van Schroder laat dan
ook zien dat veel Oost-Duitse jon
geren de DDR zeer mild beoorde
len. Dat ligt ook aan geschiedenis
leraren, meent directeur Hubertus
Knabe van de voormalige Stasi-ge
vangenis Hohenschönhausen, nu
een museum. „Velen hebben geen
idee van de dimensies van de com
munistische misdaden."
BERLIJN
(1961-1989)
Hamburg
WEST-
DUITSLAND
OOST-
DUITSLAND
Dresden
©Tegel q
cv
Frankfurt
200 km
München
Berlijnse Muur
Lengte: 43,1 km
Aarden wal
111,9km
O Checkpoints:
Alleen Bravo en
Charlie waren
ifi^^Checkpöjnt Charlie
}QQ*Q'. OOST-
BERLIJN
Tempelhof
ken. Maar zelfs maar eventjes
zwaaien was streng verboden.
Arndt: „Flier was de absurditeit
van de Duitse deling het duide
lijkst te zien."
Zo doorkliefde de Muur het ter
rein van het Jachtslot Glienicke,
waardoor het kasteel in West lag
en het binnenhof en de toegang in
Oost, in Klein-Glienicke.
De Pruisische paleizen en tuinen
zijn inmiddels Unesco-wereldcul-
tuurerfgoed. Omdat Klein-Glie
nicke werd omringd door de Wes
terse 'klassenvijand' was het ge
vaar van confrontaties groot. Bij
een ontsnapping van enkele inwo
ners kwam het tot een urenlange
schietpartij tussen Oost-Duitse
.grenswachten en de West-Duitse
politie.
In de loop der tijd 'perfectioneer
de' het DDR-regime de grensver-
sperring. Het prikkeldraad uit 1961
werd uiteindelijk een dubbele
Muur met daar tussenin een gemi-
Alarm
Akoestisch- en optisch alarm
verbonden met 3 meter
hoog hek onder
Schonefeld
Anatomie van de Muur
Aanvankelijk alleen prikkeldraad en
een eenvoudig hek. Over de jaren
heen veranderd in reeks muren,
zwaarbewaakte hekken en
Schijnwerper wachttorens.
litariseerde 'zone des
doods'. Om ruimte te
maken werden hui
zen afgebroken. Bewo
ners moesten weg. „Ik
heb nooit serieus overwogen
om te vluchten", zegt Heinrich.
Haar familie zou daar onder heb
ben geleden. „En ik zou ze nooit
meer hebben gezien", zegt ze.
Anderen slaagden erin te ontsnap
pen, zoals een gezin dat in 1973
met een speelgoedshovel een 19
meter lange tunnel groef. In ande
re gevallen voldeed een eenvoudi
ge ladder.
Pas in november 1989 zou de Ber
lijnse Muur, symbool van het com
munistisch totalitarisme en de
Koude Oorlog, vallen. „Dat was
het mooiste cadeau dat ik ooit heb
gekregen", zegt Gitta Heinrich.
„Maar nog iedere dag moet ik hard
op zeggen dat ik mezelf mag zijn,
zonder bang te hoeven zijn voor
de
Grensmuur: 3-4m-hoge,
L-vormige muur, gemaakt van
gewapend beton en afgewerkt
met buis van cement om te
voorkomen dat vluchte
lingen houvast
zouden hebben
Zandstrook
Zes meter breed,
aangeharkt om
voetstappen te zien
infographic GN bron The Berlin Wall and the Intra-German Border 1961-89 door Cordon L. Rottman, Chris Taylor
