i5 spectrum
Zaterdag 30 juli 2011
Een Brabants
dorp in Amerika
Aan de hoofdstraat, pal naast
het dorpshuis, is een platte
aanhanger geparkeerd in
een weiland. Omringd door
plastic tulpen staat een klei
ne witte molen van bordkarton met blau
we wieken. Het tafereel ziet er wat treurig
uit. Maar over een jaar is dat anders: dan
staat hier een ruim 30 meter hoge windmo
len naar Brabants model uit 1850.
Maar dit is geen plaats in Nederland. Wel
kom in Little Chute, een dorp met.io.ooo
inwoners in Wisconsin, een van de noor
delijkste staten van Amerika. Little Chute
is gesticht door een Nederlandse priester.
Nog altijd is 95 procent van de inwoners
van Nederlandse komaf. De supermarkt
verkoopt Dutch apple pie, schoenen kun je
kopen bij Van der Loop, de advocaat heet
Van Lieshout, auto's worden gerepareerd
bij Van Zeeland en uitvaarten verzorgd
door Verkuilen. En de begraafplaats ligt
vol met Geurtsen, lansens, Van Handels
en Verstegen. Toch spreekt bijna niemand
Nederlands.
Robin Dekker, blond en blauwe ogen met
dank aan haar Friese afstamming, is een
uitzondering. De directeur van de Little
Chute Dutch Windmill studeerde Neder
lands aan de University of Wisconsin Ma
dison. Grammaticaal correct, maar met
een dik Amerikaans accent vertelt ze dat
ze 2,2 miljoen dollar (1,5 miljoen euro) op
haalde voor de bouw van de molen. Ze
komt nog 600.000 dollar tekort, sinds de
economische crisis zijn de donaties opge
droogd.
Dekker wist een Amerikaanse beroemd
heid te strikken als erevoorzitter van haar
vereniging: Greta Van Susteren, tv-feno-
meen van Fox News. Haar familie komt
uit Little Chute. „Maar we hebben al jaren
niks van haar gehoord", bekent Dekker bij
de St. John Nepomucene kerk.
De kerk is gesticht door pastoor Theo van
den Broek - op z'n Amerikaans, Theodore
Vandenbroek. Hij vertrok in 1832 als mis
sionaris naar de Nieuwe Wereld. Twee
jaar later werd hem gevraagd vanuit Ohio
naar Wisconsin te gaan, waar hij in Little
Chute de indianen leerde lezen en schrij
ven. Hij ondernam verwoede pogingen ze
te bekeren tot het katholicisme. Ruim 800
indianen werden door Van den Broek ge
doopt. In 1847 keerde hij terug naar Neder
land, om Nederlanders te rekruteren voor
Little Chute.
Aangemoedigd door economisch moeilij
ke tijden in Nederland arriveerden een
jaar later drie houten zeilboten met immi
granten uit de Brabantse plaatsen Uden,
Boekei, Zeeland, Gemert, Mill en Oploo.
In een dorpje in Amerika verkopen ze Hollandse appeltaart en
draagt de plaatselijke garage de naam Van Zeeland. Hier is het waar
een Brabantse pastoor halverwege de negentiende eeuw probeerde
de indianen te bekeren. In zijn kielzog arriveerden drie zeilboten
met Brabantse gelukzoekers.
door Hanneke Keultjes
Op het weiland naast het dorpshuis van Little Chute staat een platte wagen met een molen
tje. Volgend jaar moet er een echte molen staan.
Van den Broek overleed in 1851, 68 jaar
oud. De door hem opgebouwde Neder
landse nederzetting bleef floreren.
Nederland is altijd al goed vertegenwoor
digd geweest in de VS. Bij de volkstelling
van 2006 gaven meer dan acht miljoen
Amerikanen aan van Nederlandse komaf
te zijn. Door Nederlanders gestichte dor
pen en steden zijn op veel plaatsen te vin
den. Holland (Michigan), Pella (Iowa), Ful
ton (Illinois), Orange City (Iowa) en
Grand Rapids (Michigan) vieren ieder jaar
Dutch Day of een Tulpen Festival om hun
erfgoed te eren. Op één na hebben alle 'Ne
derlandse' plaatsen iets gemeen: ze zijn ge
reformeerd.
Little Chute is het enige katholieke 'Neder
landse' plaatsje in de VS. Er is elk najaar
kermis en een schuttersfeest. Daarom koos
de vereniging voor de bevordering van Ne
derlands-Amerikaanse studies (AADAS)
Little Chute uit als locatie voor de tweejaar
lijkse conferentie over het Nederlandse erf
goed in de VS.
Hans Krabbendam van het Roosevelt Stu
dy Center in Middelburg en Robert Swie-
ringa van het Van Raalte Instituut in Hol
land (Michigan) leggen aan een gezelschap
pensionado's uit dat er evenveel Neder
landse protestanten als katholieken de tran
satlantische verhuizing waagden, maar dat
hun geloof ervoor zorgde dat ze strikt ge
scheiden bleven.
Eenmaal in de VS waaierden de katholie
ken uit. Behalve halverwege de negentien
de eeuw. Toen mislukten de oogsten in Ne
derland en raadden priesters emigratie af
Toch lukte het Van den Broek Nederlan
ders te verleiden naar Little Chute te ko
men. Hij waarschuwde de katholieken wel
dat ze bij elkaar moesten blijven. Die bood
schap is blijven hangen: tientallen jaren
lang trouwde slechts 10 procent buiten de
Nederlandse gemeenschap.
De toehoorders van Krabbendam en Swie-
ringa, vooral dames tussen 65 en 85 jaar
oud, zien de conferentie als uitgelezen
kans om hun Hollandse sieraden uit de
kast te halen. Een ketting met een wind
molen-hangertje, oorbellen van Delfts
blauw en een bedelarmbandje met zilve
ren miniatuurklompjes. Barbara Mask-Van
der Bleek (69) vulde haar armband met
bedels die ze tijdens haar bezoekjes aan Ne
derland verzamelde. Ze is trots op haar Ne
derlandse komaf, spaart Sinterklazen en ty
peert haar woonplaats Fulton (Illinois) als
een Nederlandse gemeenschap.
Terwijl Nederlanders vaak geen benul heb
ben wat de vader van hun grootvader
deed, weten Amerikaanse Nederlanders
dat wel. Alle conferentiegangers zijn min
stens vijf keer, maar meestal vaker, in Ne
derland op familiebezoek geweest. Barbara
Mask heeft een verklaring: „De VS is een
jong land: iedereen komt ergens vandaan.
Ik ben weliswaar geen Nederlandse, maar
ik vóél me wel Hollands."
De Nederlandse immigranten uit de jaren
vijftig van de vorige eeuw werden vaak
wel ontdaan van hun Hollandse identiteit.
De wieg van Marten Rustenburg stond in
het Gelderse Dieren, nu woont hij in
Grand Rapids (Michigan). Hij weet nog
hoe de onderwijzeres de namen van hem
en zijn broer en zus op de eerste schooldag
veranderde. „Marten werd Martin, Jan
werd John en Pauline werd Paula."
Piet Arts (81) is nooit Pete geworden. Hij is
één van de 'Nederlanders' die in Little Chu
te woont. In tegenstelling tot zijn dorpsge
noten die in de negentiende eeuw de over
steek waagden, emigreerde hij 'pas' 51 jaar
geleden. Per toeval kwam de metselaar
met zijn vrouw Marietje, oftewel Mary
(79), in een Nederlandse gemeenschap te
recht. Eigenlijk wilde de telg uit een gezin
met dertien kinderen naar Nieuw-Zeeland
of Australië. Maar een kennis, die in Wis
consin woonde, kon Piet aan werk helpen.
„De eerste vijfjaar waren moeilijk, daar ga
ik niet over liegen. Maar daarna wist ik dat
de verhuizing een goede stap was ge
weest"
Hoewel zijn Nederlands meer Brabants is,
weet hij zich in zijn moederstaai perfect
verstaanbaar te maken. „Ben arts, maar
geen dokter", grapt hij. Op zijn Chevrolet
prijkt een vanity plate, een nummerbord
met een woord in plaats van letters en cij
fers. Het kost een paar dollars extra, maar
nu rijdt hij ook rond met 'Volkel', zijn
vroegere Brabantse woonplaats, op zijn
Chevy.
Arts is blij dat het Nederlandse erfgoed
geëerd wordt met de bouw van de molen.
Binnenkort gaat de schop de grond in. Een
molenmaker uit Nederland komt drie
maanden over om de bouw in goede ba
nen te leiden. Begin 2012' moet de molen
af zijn.
Maar of Little Chute ooit de 600.000 ont
brekende dollars nog binnenkrijgt, is de
vraag. Het nichtje van Greta van Susteren
heeft de oplossing. Catherine van Susteren
werkt in het museum dat gewijd is aan de
historie van Wisconsin. Zij vindt dat de
Fox News-presentatrice het ontbrekende
geld bij moet leggen. „Ze verdient zoveel,
dat ze ieder jaar wel een molen kan laten
bouwen. Ze kan het makkelijk missen."
reageren?
spectrum@wegener.nl
