'Hij eigende zich een rol toe, die werd daarmee méér van hem dan
van de auteur van het stuk'
ii
In Memoriam
1925 - 2011
regisseur/acteur Adrian Brine
dinsdag 19 juli 2011
de kwajongen
foto ANP
Johnny Kraaijkamp sr. over
leed zondagmiddag in het
Rosa Spierhuis in Laren. De
komiek en acteur schitterde
in tal van producties en ver
tolkte ook serieuze rollen.
Toch bleef hij altijd de kwa
jongen. Het werd zijn han
delsmerk.
door Dick van Rietschoten
en Wijbrand Schaap
Misschien staat hij er
straks weer, als spook,
bij zijn eigen begrafe
nis. Net als ooit, bij
zijn eerste rollen voor Nooijs
Volkstheater, toen hij stiekem
voor de deur van Theater Carré
ging kijken wie er allemaal waren
gekomen. Een dergelijke zucht
naar aandacht hield hij de rest van
z'n leven. John Kraaijkamp sr., die
gisteren overleed, snakte altijd
naar publiek en applaus.
Jan Hendrik Kraaijkamp, geboren
in Amsterdam, begon als puber
met straatvoorstellingen. Middel
baar onderwijs zat er voor hem
niet in. Na z'n lagere school moest
hij een baantje zoeken om te hel
pen het gezin op de been te hou
den. Intussen verzorgde hij met
een paar vriendjes af en toe straat
theatervoorstellingen, waarbij Joh
nny de komiek uithing en zong.
Hij werd door professionals ont
dekt en mocht op z'n veertiende
in een kleine rol meespelen met
een revue-gezelschap in Carré.
Met theatervoorstellingen van al
lerlei aard scharrelde Kraaijkamp
John Kraaijkamp sr.
z'n kostje bij elkaar. Begin jaren
vijftig trad hij als komiek op in de
hoofdstedelijke nachtclub Place Pi-
galle, waar hij kwajongensstreken
uithaalde, zoals het op het toneel
verkopen van een buiten gestalde
fiets van een toeschouwer. Dat
kwajongensachtige was ook zijn
kracht in de latere samenwerking
met Rijk de Gooyer en dat zou hij
ook nooit meer kwijtraken.
Nadat Johnny en Rijk elkaar begin
jaren vijftig in Amsterdam hadden
ontmoet (waar de ruim een half
jaar jongere Rijk ook als conferen
cier z'n brood verdiende) besloten
ze samen iets te gaan doen. Het
was het begin van een langdurige
samenwerking voor radio, televisie
en in het theater. In 1957 maakten
Johnny en Rijk hun eerste gram
mofoonplaatje met twee kolderie
ke nummers die klassiekers zou
den worden: Ik ben zo blij dat m'n
neus van voren zit en niet opzij en
Wij zijn twee eenzame cowboys. Ra
zend populair werden ze toen be
gin jaren zestig de AVRO twee jaar
lang (1964 en 1965) maandelijks
hun show johnny en Rijk, Een Paar
Apart uitzond.
In die titel zat overigens een dub
bele bodem, want ze vormden wel
iswaar een in artistiek opzicht uit
stekend samenwerkend duo, maar
werden privé nooit dikke vrien
den.
In 1966 scheidde John van zijn
vrouw Rim, die hij in 1952 had le
ren kennen en de moeder was ge
worden van zijn zoon John(ny) jr.
en dochter Ellissigne. Die gebeurte
nis deed de komiek, in combinatie
met de stress rond de Snip 8c
Snap-revue waarin hij optrad, in
een mentale en fysieke inzinking
belanden, waarbij drankgebruik
een belangrijke rol speelde. Een re
latie met danseres Tilly van Duyke-
ren hielp hem er echter bovenop,
hoewel hij in 1967 wel bij de revue
werd ontslagen. In hetzelfde jaar
trouwde hij met Tilly. Uit hun hu
welijk, dat vijfjaar duurde, werd
hun zoon Michiel geboren.
John zwoer publiekelijk nooit
meer te zullen trouwen, maar viel
in 1973 als een blok voor de Chi
nees-Nederlandse actrice Mai Lun
Lee, met wie hij een dertigjarige
huwelijksverbintenis zou hebben.
Samen kregen ze dochter Sanne.
Leven met de flamboyante en
vaak op zichzelf gerichte John
Kraaijkamp viel niet altijd mee,
ook met voor vrouw en kinderen.
„Soms bekruipt me het gevoel dat
ik door een psychiatrisch patiënt
ben opgevoed", aldus John jr., die
zijn theatertalent onmiskenbaar
van zijn vader heeft geërfd.
Met het einde van de jaren zeven
tig brak voor John een tijd van gro
te veranderingen aan. Toneelregis
seur Franz Marijnen vroeg hem in
1979 voor een serieuze thëaterrol:
King Lear, de hoofdrol van de ge
lijknamige tragedie van Shakespea
re. Kraaijkamp keek er later met ge
mengde gevoelens op terug. „En al
die 'echte' acteurs daar dachten
dat zij die rol zouden krijgen. Die
ontvingen mij natuurlijk warm,
dat kun je wel begrijpen. Dat was
mijn binnenkomst in de toneelwe
reld, die zichzelf in zijn eigen deca
dentie verstard heeft. Allemaal
mensen die zich hoger houden
dan ze werkelijk zijn."
In die sfeer kon hij aanvankelijk
slecht aarden, hoewel de recensies
voor zijn optredens - ook in ande
re Shakespearestukken als Midzo-
memachtsdroom en De Koopman
van Venetië - lovend waren.
Uiteindelijk bleef Kraaijkamp toch
bekender als televisieacteur en ko
miek dan als groot toneelspeler.
Die reputatie stond hem niet altijd
aan. Hoe succesvol bijvoorbeeld
zijn rol in de in 1991 begonnen
tv-comedyserie Het Zonnetje in
huis ook was, juist dat soort succes
begon hem tegen te staan.
Joop van den Ende ontfermde
zich over 'de Oude Kraaij' en vond
toneelstukken voor hem waarin
hij kon schitteren, zoals Hoog Tijd
(1992, met Mary Dresselhuys) en
The Sunshine Boys (1993, net als in
Het Zonnetje in huis speelde ook
hier zijn zoon John mee).
Na een verblijf van een jaar in
Zuid-Afrika in 1975 (Kraaijkamp
wilde rust) keerde hij terug naar
Nederland en schitterde de gelou
terde komiek/acteur opnieuw in
onder meer Schakels (1996), De
Huisbewaarder (2002) en Gouwe
Handjes (2003).
Ondanks zijn hoge leeftijd bleef
John sr. tot ongeveer 2005 de po
dia frequenteren. In januari 2007
speelde hij nog een gastrol in een
aflevering van de comedyserie Kin
deren geen bezwaar. In hetzelfde
jaar werd hem de Blijvend Ap
plaus Prijs toegekend, een onder
scheiding voor zijn opmerkelijke
en bijzondere bijdragen aan thea
ter, televisie en film. Het was het
zoveelste blijk van waardering na
de Louis d'Or (1984), het Gouden
Kalf (voor zijn rollen in De Aan
slag en De Wisselwachter1986) en
de Johan Kaartprijs (4987).
Na zijn in harmonie verlopen
scheiding van Mai Lun nam de
Oude Kraaij in 2005 zijn intrek in
het Rosa Spierhuis in Laren, waar
hij de kamer kreeg van de in 2005
overleden Marten Toonder.
zie onze website:binnenland
Johnny Kraaijkamp op de büh
ne met collega Rijk de Gooyer
Met Rijk de Gooyer op het toneel
foto GPD
Als boeienkoning in Johnny en Rijk,
Een Paar Apart foto Dick Coersen/ANP
In het tv-spel Demürius de In Laat Maar Zitten
zilversmid
foto Andre van den Heuvel/ANP
Met zoon Johnny jr. foto ANP
Met Rijk de Gooyer (r) in Johnny en
Rijk, Een Paar Apart foto ANP
Met Martine Bijl en zoon John jr. in
Het Zonnetje in huis foto ANP
In Laren, op 82-jarige leeftijd
foto Rick Nederstigt/ANP
