spectrum u
Zaterdag 16 juli 2011
Alles voor het
hoofdredacteur Henri Desgrange op een
idee: een ronde door heel Frankrijk, op de
fiets! Dat zou een prachtig feuilleton ople
veren en lezers wekenlang aan zijn blad
binden. Zo werd de Tour de France gebo
ren, in 1903.
Vanuit de media dus, hand in hand met
het bedrijfsleven. De renners? Dat waren
slechts de pionnen op het schaakbord. Pri
mair was de Tour voor de organisatoren
bedoeld om een commercieel product te
slijten. Deze oorsprong is dus fundamen
teel anders dan die van de meeste andere
sporten. Voetbal en hockey, bijvoorbeeld,
zijn ooit begonnen als tijdverdrijf voor de
gegoede klasse. Deze sporten hadden vol
gens de Angelsaksische traditie een edel
doel: geest en lichaam zuiveren en sterken.
Een gedachte die ook de grondlegger van
de moderne Olympische Spelen, baron
Pierre de Coubertin, dreef.
Wielrennen was anders. Wielrennen was
vanaf de oorsprong een beroepssport die
door de bemoeienis van bedrijven draaide
om poen. Ook bij de renners. Theofiel Mid
delkamp was in 1936 de eerste Nederlan
der die een etappe in de Tour won. In 1948
werd hij wereldkampioen. Hij had veel
meer kunnen winnen, vertelde hij in 2003,
maar hij verkocht 'honderden' koersen
voor een leuk bedrag. „Eer? Van eer kun je
bij de bakker geen brood kopen!"
De zuiver atletische krachtmeting alleen
was nooit zaligmakend in de wielersport.
De sponsor op het truitje was altijd heilig.
Zoveel mogelijk publiciteit werd het
hoofddoel van wielerploegen. Daarvoor
was winnen niet per se nodig. Spectaculai
re nederlagen en tragische incidenten blij
ven immers zeker zo lang op het netvlies
als glorieuze triomfen.
De dramatische tuimeling van Johnny
Hoogerland heeft vele vaders. De Frans
man Eugène Christophe was een van de
eerste tragische helden in de Tour. In 1913
was hij op weg naar de Tourzege, toen in
de Pyreneeën zijn voorvork brak en hij
uren verloor in een smidse om zijn fiets
weer te maken. In 1934 zat de 19-jarige de
butant René Vietto uren te wachten op
een nieuw wiel, omdat hij zijn kopman
Magne had geholpen. De tragische 'verlie
zers' Christophe en Vietto werden grotere
helden dan de Tourwinnaars van die jaren.
Dat kwam niet in de laatste plaats door de
kranten, die hun daden lyrisch bezongen.
De kranten organiseerden zelf de koersen.
Tot op de dag van vandaag worden grote
wielerklassiekers, maar ook de Ronde van
Italië georganiseerd door een krant. De ro
ze trui in de Giro verwijst naar het roze pa
pier van de Gazetta dello Sport. De ploeg
leiders van de nationale ploegen in de
Tour waren vroeger zelfs journalisten, zo-
Hij zette zijn strengste gezicht
op, de baas van de Ronde
van Frankrijk. Christian
Prudhomme vond het 'een
schandaal' zoals Juan-Anto-
nio Flecha afgelopen zondag van de weg
werd gereden door een volgauto van de
Franse tv. Door een schrikreactie vloog
ook Johnny Hoogerland richting weiland.
Daar lag hij. Broek kapot. Diepe snijwon-
den in billen en kuiten. Hij haalde de fi
nish en huilend op het podium ontving
hij de bolletjestrui. Het publiek klapte de
handen stuk, voor de tv slikte Nederland
een brok in de keel weg. Hier stond een
nieuwe held.
Discussie ontbrandde, zoals altijd na een
incident in de Tour. Prudhomme kondig
de maatregelen aan. Uiteraard mag de ver
antwoordelijke chauffeur niet meer achter
het stuur kruipen in de Tour. Bovendien
zou paal en perk gesteld worden aan het
aantal auto's en motoren rond het pelo
ton. De belangen van de commercie en de
media hadden de belangen van de sporters
te veel verdrongen en dat kon niet de be
doeling zijn van de Tour! Oh nee?
De Tour is een bedenksel van de commer
cie en de media. Sterker nog, de hele wie
lersport is door een huwelijk tussen media
en commercie ontstaan, ergens in de ne
gentiende eeuw. Toen de fiets uitgevon
den was en er fabrieken en merken kwa
men, moest dit nieuwe wondermiddel aan
de man worden gebracht. Men bedacht
wielerwedstrijden, het liefst over monster
lijke afstanden. Van Bordeaux naar Parijs,
575 kilometer, met start in de nacht! Jour
nalisten werden uitgenodigd om de avon
turen en heldendaden van de pioniers in
geuren en kleuren te bezingen in de kran
ten. Het werkte. Het publiek verslond de
heroïsche verhalen. Toen het Franse blad
l'Auto aan het begin van de twintigste
eeuw een zieltogend bestaan leidde, kwam
door John Graat foto's ANP/GPD/Cor Vos
Bedrijfsleven, media, organisatoren en wielrenners: ze zijn tot elkaar
veroordeeld in de danse macabre die Tour de France heet. Het nieuwe
heldendom van Johnny Hoogerland is treffend voor de essentie van
de Tour, die 108 jaar na het begin nog altijd hetzelfde is. De Tour
draait niet om winnen, maar om de verhalen. Het is juist de waanzin
van dit spektakel die zo'n aantrekkingskracht op iedereen uitoefent.
