Zonder Europese moed
geen einde schuldencrisis
'Lang is gedacht dat economie de hardste van alle sociale donderdag u )Ui, 2011
wetenschappen is, maar dat is niet waar' II
Schuldencrisis voor beginners
Hoogleraar Esther-Mirjam Sent
Slap optreden van zwak
ke eurolanden wordt keer
op keer keihard afgestraft
en drukt de landen van
de eurozone steeds verder
in de problemen.
door Gert van Harskamp
Met zijn uitnodiging
voor een spoedberaad
van regeringsleiders
om de eurocrisis - op
nieuw - te bezweren, lijkt EU-pre-
sident Van Rompuy een signaal te
willen afgeven van leiderschap.
Maar het is nog onduidelijk of de
top wel doorgaat. Duitsland ziet
niets in zo'n crisisbijeenkomst.
De oproep kan ook worden be
schouwd als paniekvoetbal. De fi
nanciële markten wereldwijd hun
keren naar leiderschap in Europa,
maar als zo'n top niets oplevert
zijn de eurolanden nog verder van
huis. Dat kan de argwaan onder
beleggers verder aanwakkeren,
waardoor ze hun staatsinvesterin-
gen massaal dumpen zoals dins
dag gebeurde.
Dat scenario helpt het zwakke zui
den, Ierland en daarmee de hele
eurozone alleen maar verder in de
nesten: probleemlanden kunnen
nergens meer geld lenen, de rente
op hun toch al hoge staatsschul
den schiet omhoog en vervolgens
daalt de waarde van de euro.
Slap optreden wordt keer op keer
keihard afgestraft en drukt landen
van de eurozone steeds verder in
de problemen.
Investeerders zijn gevoelig voor lei
derschap, bleek eerder deze week.
Toen de Italiaanse minister Tre-
monti (Financiën) uit het overleg
met zijn ambtsgenoten stapte om
snel orde op zaken te stellen in ei-
-gen land, kleurden de vuurrode
beurzen snel groener.
Leiders van grote eurolanden als
Duitsland en Frankrijk bevinden
zich in een spagaat. Om ervoor te
zorgen dat de zuidelijke lidstaten
niet door hun hoeven zakken van
wege de schuldenlast, zijn dure
maatregelen nodig. Maar die lig
gen niet goed bij het volk, waar
het populistische anti-Europa
sentiment snel wortel schiet. Met
verkiezingen in het verschiet ver-
Criekenland laten
verzuipen, zorgt voor
een domino-effect
eist dat moed. Lidstaten aan hun
lot overlaten, helpt niet alleen die
landen naar de afgrond. Het bete
kent ook een ramp voor overige
Europese burgers. Alleen Neder
landse banken hebben al voor 110
miljard euro aan Europese staatsle
ningen in handen. Griekenland la
ten verzuipen heeft onherroepe
lijk een domino-effect, met ook de
sastreuze gevolgen voor de Neder
landse consument.
Economen pleiten voor kwijtschel
ding van een deel van de schulden
en maatregelen om de economie
van noodlijdende landen dynami
scher te maken, zoals ook Oost-Eu
ropa na de val van de muur en de
Latijns-Amerikaanse landen na
hun schuldencrisis in de jaren '80
er bovenop zijn geholpen.
Daarnaast moet er meer finan-
cieel-economische macht worden
overgedragen aan Brussel, stellen
verschillende monetair deskundi
gen. Met de adem van naar bin
nen toe gekeerde populisten in
hun nek weigeren de Europese lei
ders hier vooralsnog gehoor aan te
geven. Maar leiderschap is ook
noodzakelijke maatregelen nemen
en accepteren dat 20 tot 30 pro
cent van de bevolking zich altijd te
gen het beleid zal keren. Het zijn
immers de leiders zelf die bepalen
in hoeverre dat populisme wordt
toegelaten tot de macht.
Kredietbeoordelaar
Instantie die beleggers adviseert over risico's van lenin
gen. Ze geeft de kredietwaardigheid - onder meer de mate
waarin schulden kunnen worden vereffend - van landen een
beoordeling, een rating. De EU wil de snelgroeiende invloed
van beoordelaars op beleggers beperken, of in elk geval
transparanter maken. Nog te vaak zou onduidelijk zijn waar
zij hun oordeel op baseren.
Junkstatus
De hoogste rating van beoordelaars is AAA. Vorige week
verlaagde Moody's de kredietwaardigheid van Portugal tot
'junkstatus', nog niet de laagste status, maar wel een proble
matische. Dinsdag volgde Ierland. De beoordelaar vreest
dat die landen weer noodleningen nodig hebben en dat ze
de zaken niet meer op orde kunnen krijgen. Een lagere
waardering betekent dat risico's voor investeerders toene
men en een land bij uitgifte van een nieuwe lening een ho
gere rente moet betalen.
Monetaire besmetting
De schuldencrisis van Griekenland tast, mede door het
gebrek aan politieke consensus, het vertrouwen dat beleg
gers hebben in andere landen aan, ook als hun economie er
niet eens zo slecht voorstaat. Nu lijkt Italië (hoge staats
schuld) aan de beurt, ook België wordt genoemd.
Staatsobligaties
Leningen die een land uitgeeft om zijn financieringste
kort te dekken. Ze hebben, in tegenstelling tot aandelen,
een vaste waarde. Aan het einde van de looptijd krijgt de
belegger zijn inleg weer terug. Staatsobligaties zijn een rela
tief veilige manier van beleggen.
Afstempelen
Als Europa een deel van de Griekse schuld wil kwijtschel
den, is het nodig om Griekse staatsobligaties 'af te stempe
len'. Dat wil zeggen dat de waarde waarvoor de papieren
ooit zijn uitgegeven (dé nominale waarde), wordt verlaagd.
Bijvoorbeeld, Duitse banken hebben voor 17 miljard aan
obligaties uitstaan in Griekenland. Als de nominale waarde
daarvan wordt verlaagd met 30 procent, krijgen de banken
aan het einde van de rit nog maar 11,9 miljard euro terug.
Een manier om dit voor de banken minder pijnlijk te maken
is de looptijd van de leningen te verlengen, waardoor de
banken langer rente ontvangen.
Faillissement van een land
Een land kan niet failliet gaan zoals een bedrijf. Maar als
het niet verder wil wegzakken in de schulden en geen lenin
gen meer wil aflossen met nieuwe leningen, kan het ervoor
kiezen om te stoppen met rente betalen en schulden aflos
sen. Dan is het 'failliet'.
Beleggers met staatsobligaties zullen nieuwe afspraken
moeten maken over de rente en de duur van de leningen,
want geld terugkrijgen via de rechter gaat niet bij faillisse
ment van een staat.
Wat er met de Europese economie gebeurt als Grieken
land 'failliet' gaat, is onvoorspelbaar. De Griekse economie
is slechts 2,5 procent van de Europese, maar mogelijk kun
nen zwakkere landen zo'n klap toch niet aan.
Europees noodfonds
Eind 2010 hebben de eurolanden besloten dat er een
noodfonds zou komen voor eurolanden in financiële nood.
De capaciteit van het fonds is nu 440 miljard. Griekenland
(110 miljard), Ierland (85 miljard) en Portugal (78 miljard)
hebben al een beroep gedaan op een noodkrediet. Vorige
maand werden de eurolanden het eens over de komst van
een permanent noodfonds dat het huidige fonds, dat in
2013 afloopt, gaat vervangen.