boeken 121
R!
Nestblijvers
zonder nest
Zelfbenoemde hulpreehters
Een monsterlijke naaktslak
BOEKEN KORT
zaterdag 2 juli 2011
door Arie Storm
Het verleden kan van funeste in
vloed zijn op het geluk binnen
een relatie. Met verleden, funest
en relatie hebben we drie sleutel
woorden te pakken waarmee het
oeuvre van de Engelse schrijver Graham Swift
(1949) kan worden getypeerd. Daar moet dan
nog bij: een eenvoudige schrijfstijl waarin vrij
wel eindeloos over gedane zaken wordt getobd.
Je moet geduld hebben tijdens het lezen van
Swift, want hij komt als schrijver niet snel tot
de kern. Soms zelfs mist hij die kern in een no
ta bene door hemzelf geschreven roman; hij
ziet dan niet welk explosief materiaal hij in
handen heeft. Dat is het geval in zijn nieuwste
en nu net in het Nederlands verschenen ro
man Was je maar hier.
Wat is de situatie? Jack Luxton is een voormali
ge boer uit Devon. Hij is tegenwoordig de eige
naar van een caravanpark op het Isle of Wight.
Samen met zijn vrouw Ellie runt hij de boel.
Ze lopen tegen de 40. Jack en Ellie kennen el
kaar al van vroeger: ze was het buurmeisje van
de boerderij naast die van het gezin Luxton. Ze
is zijn jeugdliefde. Ze zijn nooit uit elkaar ge
gaan. Ze is zijn liefde nu.
Maar toch is ze vandaag bij hem weggegaan.
Buiten het seizoen, op een koude en regenach
tige dag, zit Jack op de eerste verdieping van
hun cottage bij het caravanpark op het bed te
wachten op de terugkeer van Ellie. Op het bed
achter hem ligt een geweer.
Er is blijkbaar toch het een en ander misge
gaan. Gaat hij haar doodschieten of is hij iets
anders met dat geweer van plan? Dat geweer is
totaal ongeloofwaardig. Geen moment denk je
dat daar werkelijk iets mee gaat gebeuren. En
dat blijkt te kloppen. Vroeger is dat ding wel af
gegaan. Hoe dat precies in elkaar zit en wat
voor gevolgen dat had, is een van de vele herin
neringen die Jack, zittend op dat bed, ophaalt.
Want dit is een roman die voor het grootste
deel uit terugblikken bestaat.
In het verleden zijn er nogal wat nare zaken
voorgevallen. Jack heeft daar iets over gezegd te
gen Ellie, zij heeft op haar beurt iets tegen hem
gezegd, en nu zit hij met dat geweer op haar te
wachten. Natuurlijk komt ze terug. Maar wat
dan?
De gebeurtenis die de boel op scherp heeft ge
zet, is het bericht dat de acht jaar jongere broer
van Jack, Tom, is omgekomen tijdens de strijd
in Irak. Die broer heeft Jack al jaren niet meer
gezien of gesproken, maar hij grijpt de onheils
tijding toch aan om volledig weg te zakken in
verdriet.
Dat is het zwakke punt van deze roman. Er
wordt te vanzelfsprekend aangenomen dat het
verlies van een broer of van ouders iets is wat
je leven ontwricht. Terwijl het belang van die
broer of die ouders niet echt duidelijk wordt,
behalve dan dat het een broer en ouders zijn.
Dat is een sentimentele manier van schrijven.
Dit had veel overtuigender kunnen uitpakken.
De sterkste passage in de roman is die waarin
Ellie Jack lijkt te verwijten dat hij zich weg laat
zinken in zijn verdriet om zijn broer en daar
mee haar niet als de belangrijkste persoon in
zijn leven ziet. Dan komt de boel onder span
ning te staan. Maar uiteindelijk blijkt Ellie hem
dat helemaal niet te verwijten; zij zit op haar ei
gen sentimentele wijze aan haar eigen verle
den vast. Dat is het probleem.
Jack en Ellie blijken personages die nooit vol
wassen geworden zijn. Uitsluitend min of
meer door omstandigheden gedwongen, heb
ben ze de boerderij ingeruild voor dat caravan
park. Maar daar vallen ze elkaar nog met dat
verleden lastig. Het zijn nestblijvers zonder
nest. Swift presenteert dit als iets enorm tra
gisch, terwijl het eigenlijk bijzonder komische
kanten heeft. Maar een zwarte komedie wordt
dit boek nooit, daar blijft het allemaal veel te
ernstig voor. Zelfs met het geweer wordt uitein
delijk niets leuks gedaan.
Graham Swift -
Was je maar hier.
De Bezige Bij,
19,90 euro.
Vertaling
Paul van der Lecq.
Tjalie Robin
son (1911-1974) wist als geen an
dere schrijver het leven in het
Indonesië van net na de oorlog
te beschrijven. Hij was erbij
toen Nederlands-Indië Indone
sië werd. Een aantal van de
stukken die hij schreef voor
twee kranten werd in 1952 en
1954 al uitgegeven in twee bun
dels 'Piekerans van een straat
slijper'. Biograaf Wim Willems
heeft nu een aantal niet eerder
in boekvorm verschenen Pie-
keransen van Robinson gebun
deld in 'Kind van Batavia'. Ro
binson kijkt scherp en schrikt
niet terug van een ferm oor
deel.
Tjalie Robinson - Kind van
Batavia. Bezorgd en ingeleid
door Wim Willems.
Prometheus, 24,95 euro
Liefde en dood
omarmen elkaar in 'Vita', de de
buutroman van televisiemaker
Matthijs Kleyn (1979). Een man,
Hylke Moorman, vindt in een
vreemd klein meisje de ware
liefde. Vita hunkert echter niet
naar het leven, maar naar de
dood. Ze is depressief en Moor
man slaagt er niet in haar op an
dere gedachten te brengen. Op
het moment dat hij besluit haar
te vermoorden, is hun leven sa
men al ondraaglijk geworden.
Q Matthijs Kleyn - Vita.
Prometheus, 16,95 euro
Stiefmoeders
krijgen niets cadeau. Ze moe
ten beter hun best doen dan
biologische moeders en als ze
dat doen, loopt het nog vaak
fout. Rita Verschuur (1935) be
schreef enkele jaren terug in
'Het geheim van mijn moeder'
hoe haar moeder er vandoor
ging met een mijnheer van de
tennisclub. 8 jaar was Ver
schuur toen. In het net versche
nen 'De tweede moeder' onder
zoekt Verschuur de relatie met
haar stiefmoeder. Een vrouw
die haar moederrol uiterst se
rieus opvat. Zo serieus dat het
voor Verschuur beklemmend
wordt.
Q Rita Verschuur - De tweede
moeder. Cossee, 18,90 euro
door Mieske van Eek
J Heieen van der
Kemp - Afrekening
Verbum, 14,95 euro
echters doen het nooit
goed. Ze straffen te laag
of juist te hoog. Maar
een ding staat vast: voor de
meeste nabestaanden van
slachtoffers kan de dader niet
hard genoeg aangepakt wor
den. In haar tweede mis
daadroman Afrekening fanta
seert Heieen van der Kemp
over wat er kan gebeuren als
nabestaanden geen genoegen
nemen met de bestraffing
van de dader.
Rechercheur Britt Franken,
die zelf nog niet is uitge-
rouwd over de moord op
haar man (in het vorige boek
Blond 15), krijgt te maken met
een groep die de overheid on
gevraagd helpt met het uitde
len van straffen. De groep,
die zich Justitia noemt,
neemt namens familie van
slachtoffers wraak op (ver
meende) daders. Er geldt
slechts een strafmaat: de
doodstraf Gedaagden krijgen
geen kans zich te rechtvaardi
gen of hun leven te beteren.
De moord op het eerste
slachtoffer biedt de politie op
het eerste gezicht geen enkel
aanknopingspunt. Onderzoek
naar mensen die de dupe wa
ren van deze misdadiger le
vert niets dan sluitende alibi's
op. Als andere slachtoffers val
len, tekent zich hetzelfde pa
troon af Franken en haar col
lega's stuiten uiteindelijk op
een netwerk van veteranen
met stevige krassen op hun
ziel.
Afrekening is een huivering
wekkend en spannend boek.
Jammer dat Van der Kemp
haar babbelzucht niet altijd
de baas kan. Soms zit je in
een stuiverromannetje, dan
weer in een bloedstollend
misdaadverhaal. Lezers hoe
ven echt niet van elke man te
weten of hij wel knap is.
Bram Dehouck -
Een zomer
zonder slaap
De Geus,
18,90 euro
door Hans Knegtmans
Slager Herman Bracke
kan de slaap niet vatten,
sinds in zijn dorp Blaas-
hoek een windmolenpark in
gebruik is genomen. De eer
ste nacht dacht hij even dat
het gebrom werd veroorzaakt
door een stationair draaiende
truck. Was het maar waar.
Dierenarts Jan Lietaer verbijt
zich omdat zijn onberispe
lijke gazon elke twee secon
den verkleurt door een voor
bijgaande schaduw. 'Als van
een monsterlijke naaktslak',
in de woorden van de schrij
ver.
In 2010 mocht Bram De
houck op dezelfde dag twee li
teraire prijzen in ontvangst
nemen. De Gouden Strop
voor de beste Nederlandstali
ge thriller en de Schaduw-
prijs voor het beste thrillerde
buut. De minzame moorde
naar was inderdaad een mis
daadroman van superieure
kwaliteit die deed uitzien
naar meer.
De kans is groot dat de lief
hebber van het misdaadgenre
zich aanvankelijk geen raad
weet met Een zomer zonder
slaap. Het boek doet eerder
denken aan een vervreemden
de soap, zoals Alex van War-
merdams film De noorderlin
gen. En het thrillerpubliek
leest niet om eens lekker te
kunnen grinniken of, in een
enkel geval, het uit te schate
ren.
Het is een klein wonder hoe
Dehouck in amper tweehon
derd pagina's meer dan twin
tig personages tot leven
brengt. En de misdaadliefheb
ber? Die komt in de laatste
hoofdstukken alsnog aan zijn
trekken. Slechts weinig Blaas-
hoekers halen ongeschonden
de slotpagina. De windmolen
als motor van het menselijk
tekort. Moet kunnen.
Twee mensen die maar niet los
kunnen komen van hun eigen
verleden. Graham Swift laat zijn
personages in Wasje maar hier
ongebreideld wegzinken in hun
verdriet.
