9 spectrum
DEN
ZAL
NOOIT SLIJTE
Zaterdag 25 juni 2011
toedracht van het ongeluk liet weinig ruim
te voor een weifelend 'Waarom?' De fei
ten waren glashard en duidelijk: twee el
kaar voluit treffende krachten, het blinde
Noodlot dat het op een akkoordje gooit
met de kansrekening."
Je hebt in het verleden een aantal
herdenkingsromans geschreven.
Hoe anders was het dit keer?
„Vergeleken bij Tonio waren de eerdere re
quiems vingeroefeningen in een fröbelklas-
je. Tonio heb ik alleen fragmentsgewijs
kunnen schrijven, door me elke ochtend
op weer een andere overweging omtrent
zijn dood te concentreren. De eerdere re
quiems waren veel doordachter, veel meer
vooropgezet. Tonio ontstond uit een ri
tueel proces, heel associatief, omkleed met
half waanzinnig geprevel, met plotselinge
huilkrampen, gevloek, getier. Vraag het
Mirjam."
Je ranselt jezelf met verwijten. Was schrijven
een vorm van boetedoening?
„Boetedoening, wie weet. Maar dan zou
het de boetedoening zijn van iemand die
aan beschuldiging, arrestatie, veroordeling
ontkomen is, en dan alsnog een bekente
nis op papier gaat zetten. Een zelfopgeleg
de schrijfopdracht die tevens als straf, in
de vorm van zelfkastijding, geldt. Als je het
ontstaan van Tonio zo wilt uitleggen, zal ik
niet dwars gaan liggen. Ja, ik zweepstriem
me met zelfverwijt. Ik had in 1988 gezwo
ren dat ik mijn zoon tot het uiterste zou
beschermen. Dat is uiteindelijk niet gelukt.
Ergo: ik heb gefaald. Niet volgens de wet,
dus leg ik mezelf een boete op. Een taak
straf waarmee ik nog binnen mijn eigen
vakgebied bleef ook."
Je schrijft ook over je schaamte voor het
overlijden van je zoon, een schaamte die je
lijkt te bestrijden door je schaamteloos bloot
te geven in het boek. Is dat een effectief
middel?
„Als ik me schaam voor de dood van To
nio, die ik niet heb kunnen voorkomen,
en ik getuig van die schaamte in geschrifte,
wat zou er dan in godsnaam nog aan be
schamends voor me kunnen overblijven?
Hoe vreemd het ook klinkt, er was iets
troostends in de exhibitionistische schaam
teloosheid waarmee ik mijn bekentenis
aan het papier toevertrouwde. Heel even,
heel vluchtig."
Hoe is het om geprezen te worden voor een
boek dat je nooit hebt willen schrijven?
„Voor lofprijzingen ben ik doorgaans ge
voeliger dan ik zou willen toegeven. Nooit
werd een boek van mij zo unaniem posi
tief binnengehaald. Wat er in kranten en
bladen over schreven wordt, de reacties op
internet, zelfs het getwitter. Ik hou het alle
maal nauwgezet bij. Maar de complimen
ten ketsen op me af. Liever neem ik na
mens Tonio de egards in ontvangst. Als ik
niet te neerslachtig ben, durf ik blij te zijn
voor hem: dat zoveel mensen via mijn
boek alsnog een glimp van zijn leven op
vangen. Dat zijn zelfportret als Oscar Wil
de op affiches afgedrukt in de boekwinkels
hangt"
'Tonio' is inmiddels een veelgelezen boek.
Zou een reden kunnen zijn dat mensen er
hun eigen angst voor verlies in herkennen?
„Ik krijg brieven van mensen die een kind
verloren hebben en het gemis in mijn
boek herkennen. Nog meer brieven zijn af
komstig van mensen die onafgebroken
bang zijn hun kind kwijt te raken, en hun
angst in Tonio bewaarheid zien, in over
drachtelijke zin dan. Waarom gingen 2.500
jaar geleden de Atheners naar het theater,
behalve om op de marmeren trappen lek
ker te picknicken en luidkeels commentaar
te leveren op het opgevoerde stuk? Om in
een tragedie hun eigen grootste angsten
door de acteurs verbeeld te zien. Een moe
der die uit wanhopige wraak haar eigen
kinderen doodsteekt. Een jongeman die
zijn vader doodt, en vervolgens kinderen
verwekt bij zijn moeder. Na afloop kon de
Athener dan gelouterd, maar niet hele
maal gerust op zijn eigen lot, met een lege
picknickmand naar huis. Als mijn requiem-
boek enigszins dat louterende effect op le
zende ouders kan hebben, is het niet voor
niets geschreven."
A.F.Th, van der Heijden - Tonio. De Bezige Bij,
23,50 euro (ingenaaid), 29,50 euro (gebonden)
reageren?
spectrum@wegener.nl
A.F.TH. van
der Heijden
Adrianus Franciscus Theodo-
rus (Adri) van der Heijden
werd op 15 oktober 1951
geboren in Celdrop.
Hij volgde de hbs en studeer
de enkele jaren filosofie.
Onder het pseudoniem Patri-
zio Canaponi debuteerde hij
in 1978 met Een gondel in de
Herengracht.
Grote bekendheid verwierf
hij met zijn romancyclus De
tandeloze tijd.
Schreef requiemromans De
sandwich en Asbestemming.
De novelle Weerborstels, ook
een requiem, was het Boe
kenweekgeschenk van 1992.
Van zijn romancyclus Homo
duplex verschenen tot nu
toe De Movo tapes en Het
schervengericht.
Literaire prijzen: de Multatu-
liprijs en de Bordewijkprijs
voor De gevarendriehoek.
AKO-Literatuurprijs voor Het
schervengericht.
Woont in Amsterdam, ge
huwd met journaliste/ schrijf
ster Mirjam Rotenstreich.
Op 23 mei 2010 overleed
hun enige zoon Tonio aan
•de gevolgen van een ver
keersongeluk. Eind vorige
maand publiceerde de au
teur zijn herdenkingsroman
Tonio.
