io I flora en fauna
Regen komt
nét op tijd
Het voorjaar was het droogste en zonnigste
ooit gemeten. Dat heeft grote impact op de
natuur. Toch reageert die opvallend flexibel.
De regen van dit moment komt echter net
op tijd.
Paddenstoelen
Vlinders
zaterdag 25 juni 2011
reageren?
nieuwsredactie@wegener.nl
door Joep Trommelen
illustratie Ronald Visser
Het afgelopen voor
jaar brak niet al
leen records, het
begon feitelijk
ook heel vroeg. Ja
nuari en februari
waren al heel zacht, dus ontwaak
te de natuur vroeger dan normaal
uit haar winterslaap. En dat zorg
de voor de nodige consternatie on
der al wat groeit en bloeit.
„Veel planten gingen daardoor eer
der bloeien", zegt de Wageningse
biologe Sara Mulder, woordvoer
ster van natuurberichten.nl, een
'nieuwswebsite' over de stand van
zaken in de Nederlandse flora en
fauna.
Een lange lijst instanties werkt
mee aan de site: onder meer de
Vlinderstichting, de Vogelbescher
ming, Stichting Veldonderzoek Flo
ra en Fauna, de Stichting voor
Duurzame Ontwikkeling, de Ne
derlandse Mycologische Vereni
ging, Wageningen Universiteit en
het Centraal Bureau voor de Statis
tiek.
De makers van natuurberichten.nl
vullen daarnaast ook nog de site
natuurkalender.nl, die dit jaar tien
jaar bestaat en waar het hele jaar
door 'eerste waarnemingen' op
verschijnen, aangemeld door een
legertje vrijwilligers uit allerlei na
tuurorganisaties.
En dit jaar waren er heel wat vroe
ge meldingen. Zo waren de bosane-
monen, sneeuwklokjes en haze
laars erg rap vergeleken met wat
vroeger gebruikelijk was. Maar dat
is eigenlijk allang niet meer onge
woon.
Het verhaal is bekend; de laatste
decennia is onmiskenbaar sprake
van warmer en extremer weer.
„Wereldwijd regent het meer en
als het regent, regent het harder",
weet Mulder. „Dit droge voorjaar
betekent niet dat het klimaat dro
ger wordt, integendeel. Het illus
treert echter wél dat we met
steeds extremer weer te maken
krijgen."
Het voorjaar is de tijd dat planten
kiemen. Mulder: „Als het droog is,
stellen veel soorten dat even uit,
maar het moet niet te lang duren.
Wat dat betreft is de regen die we
nu hebben net op tijd gekomen.
En dat geldt niet alleen voor de
planten, ook voor veel dieren."
'De natuur reageert
vaak heel flexibel via heel
mooie mechanismen'
netels bijvoorbeeld. Maar ook ber
ken en braamstruiken.
Mulder: „Die zijn gebaat bij extre
me omstandigheden. Als andere
soorten sterven, grijpen zij hun
kans. Vaak verbeteren zij door
hun komst de omstandigheden
voor andere soorten, maken de
grond bijvoorbeeld weer vrucht
baar, en leggen ze zelf na enige tijd
weer het loodje. Ook dat is een
mooi mechanisme in de natuur."
Een andere categorie die baat
heeft bij warmer weer vormen de
'invasieve exoten' die vooral uit
het zuiden oprukken vanwege het
warmer wordende klimaat. Het
zijn soorten die eigenlijk helemaal
niet thuishoren in ons klimaat.
„Zij zijn over het algemeen warm-
teminnend en rukken in jaren dat
het hier warmer is, verder op. De
laatste decennia profiteren zij vol
op van de klimaatverandering,"
zegt Mulder.
zie onze websiteibinnenland
Eikenbomen worden ingespo
ten om de rups te bestrijden
Zij zijn erg waterafhankelijk. Er waren dit voorjaar dan ook
weinig voorjaarspaddenstoelen. Maar de anemoonbeker-
zwam bijvoorbeeld parasiteert op de wortels van de bosa-
nemoon. Die plant doet het dit jaar erg goed, omdat min
der beestjes zich aan de wortels tegoed doen. De anemoon-
bekerzwam heeft daar dus het rijk alleen. En de grote voorjaarsbeker-
zwam, die leeft op droog hout, floreert dit jaar ook.
Veel deskundigen verwachten dit najaar veel paddenstoelen. Ze groeien
momenteel ondergronds, niet lastig gevallen door te veel beestjes, dus de
kans is groot dat ze in de herfst massaal 'de kop opsteken'.
Zij profiteren volop van het lang uitblijven van wind en re-
gen: ze leven langer, we zien ze meer, ze leggen veel eitjes
en de vele rupsen van nu zijn het reservoir voor de nieuwe
vlinders van volgend jaar. Het lijkt voor veel soorten een
heel goed jaar te worden. Als droogte echter te lang duurt
en blaadjes aan planten gaan verdrogen, dan kunnen vlinders (en rup
sen) te maken krijgen met een voedseltekort. Dat geldt bijvoorbeeld voor
de aarbeivlinder of diverse soorten parelmoervlinders. Ook voor hen is
de regen net op tijd gekomen. Voor het gentiaanblauwtje is 2011 een wat
minder jaar. Die leeft op natte heidegrond. Door de droogte zijn die vlin
ders op zoek gegaan naar lagere, nattere percelen. En omdat het nu re
gent, is er kans dat ze verdrinken.
De warmte heeft op planten weer
een andere invloed dan droogte.
„Veel soorten gaan 'sneller'
bloeien, waardoor de bloeiperiode
korter wordt en ze dus hun achter
stand weer inhalen. De natuur rea
geert vaak heel flexibel via heel
mooie mechanis
men die zaken
weer 'recht
trekken'.
Op die ma
nier is ex
treem weer
niet meteen
fataal, maar
over het alge
meen kun je wel
zeggen dat extreem weer niet goed
is voor de natuur."
Behalve dan voor 'pioniersoorten'.
Dat zijn soorten die op 'braaklig
gend' terrein, bijvoorbeeld na een
brand maar ook na droogte, het
eerst weer de kop opsteken. Brand-