Gouden hoefjes
op de cover
media
39
Trainspotting
VPRO GIDS
TERUGGESPOELD
media@wegener.nl
024-3650570
Zaterdag 11 juni 2011
De voorpagina's van de
VPRO Gids staan als
juweeltjes. Voor het
85-jarig jubileum van de
omroep werden de meest
brutale, geprezen,
verguisde en anderszin
spraakmakende covers
verzameld in een boek en
op een tentoonstelling.
„Zomergasten neerzetten
als kakelende kippen? Dat
kan echt niet."
door Evelien Baks
Onderscheidend, provoce
rend, eigenzinnig, krankzin
nig, maar vooral: prikkelend
en subtiel. Zo worden de
voorpagina's van de gids van
de VPRO bejubeld en soms
verguisd. Er zijn leden die de postbode bij
kans omhelzen als hij op woensdag de gids
bezorgt, anderen rukken direct de kaft eraE
Art-director Piet Schreuders en beeldcoördi
nator Beate Wegloop verzamelden de mooi
ste loftuitingen en kritieken in een boek
over 85 jaar VPRO-vormgeving. Zij brachten
de hoogtepunten bijeen uit een oeuvre van
4.313 covers, waarvan een deel de komende
In de serie Teruggespoeld staat
wekelijks de spot gericht op
een filmklassieker die op veel
mensen een onuitwisbare
indruk heeft gemaakt.
Een negentig minuten lange trip, die
je in sneltreinvaart langs de uitzicht
loze kanten van het bestaan voert
en een confronterend inkijkje geeft
in een subcultuur die voor veel mensen
ver-van-mijn-bed is. Dat is 'Trainspotting'.
De film bevat bovendien een scène die
door de Amerikaanse krant Washington
Post hoog in de lijst van 'smerigste filmmo
menten aller tijden' is gezet.
Ik zag in mijn leven veel ranzige toiletten.
Op doorreis bij wegrestaurants in Laos, in
achterafkamertjes van Thaise internetca
fés, op picknickplaatsen in Mexico: geen
toiletpapier, gaten in de grond, urine op de
vloer, potten en muren besmeurd met...
door Branko Eijssen
nou ja, het plaatje is duidelijk. Toch kan er
weinig op tegen de toiletscène in 'Train
spotting'. De heroïneverslaafde Mark Ren-
ton (Ewan McGregor) strompelt met een
aanval van diarree een wc-hokje in Edin
burgh in. Hij doet zijn ding en realiseert
zich een paar tellen later de gevolgen: zijn
opium-zetpillen liggen in het troebele wa
ter. Eerst doet hij een poging met zijn han
den, daarna laat hij zich de pot inglijden.
'The worst toilet in Scotland' is een meta
foor voor de psychotische trip die de hoofd
rolspelers onder invloed van alcohol en
drugs eigenlijk continu ondergaan. Hun
troosteloze leven bestaat voornamelijk uit
bier drinken, uitgaan, heroïne spuiten en
voetballen. De Washington Post vergelijkt
het toiletfragment al met de legendarische
scène uit Quentin Tarantino's 'Reservoir
dogs', waarin het oor van een agent wordt
afgesneden door boef Michael Madsen, die
een voorliefde heeft voor martelen. Zelden
is een voor velen onbekende subcultuur be
ter en doordringender in beeld gebracht.
maanden te zien is op een tentoonstelling in
het Graphic Design Museum in Breda.
De eerste voorpagina van Vrije Geluiden, zo
als de gids van de VPRO aanvankelijk door
het leven ging, vertoonde getekende cirkels
die radiogolven moesten voorstellen. Met
rechts onderin een advertentie voor ra
dio-onderdelen van de N.V. Handelsvereeni-
ging v/h L. Terwal op de Ceintuurbaan in
Amsterdam. Belangrijkste nieuws binnenin:
de kerkdiensten. „Daarin week de VPRO
niet af van andere bladen", zeggen Schreu
ders en Wegloop. „Tot in de jaren vijftig wa
ren de covers inwisselbaar. Verjarende leden
van het koninklijk huis, Sinterklaas, in de
lente een lammetje. Het grafische ontwer
persvak is pas eind jaren vijftig opgekomen.
Dat zie je meteen terug in de Vrije Geluiden.
Braaf, maar ook vrijzinnig en progressief."
Zo braaf als het lijfblad de eerste jaren was,
zo spraakmakend werd het in latere jaren.
De kreet 'wat ligt daar nou?' wordt door de
makers gezien als opperste blijk van waarde
ring voor hun wekelijkse zoektocht naar tref
fend beeld. Over wat een goede cover maakt,
moet het duo diep nadenken: „Dat brengen
we niet vaak onder woorden. Het is gevoel,
intuïtie. Beeld moet verrassend zijn, moet
dat 'wat ligt daar nou'-gevoel oproepen. Het
is ons niet te doen om te choqueren of men
sen tegen de haren in te strijken. We willen
een originele, mooie, pakkende cover, die te
maken heeft met inhoud."
Loekie de Leeuw als Christus hangend aan
het kruis (het belang van de boodschappen),
Ga jij naar Den Haag? (demonstratie tegen
de kruisraketten), Theo 8c Thea, Van Kooten
en De Bie, de o zo herkenbare rug van Freek
de Jonge: het aantal juweeltjes is legio.
Nelleke van der Drift, in 1973 de eerste beeld
redacteur, bedacht dat een voorpagina elke
week door iemand anders gemaakt zou moe
ten worden. Ze reisde academies af op zoek
naar talent en haalde fotografen, kunste
naars en illustratoren binnen. Ze werken
nog zo, zeggen Schreuders en Wegloop.
Daardoor drukte een heel peloton bekende
creatieven door de jaren heen zijn stempel
op de kaft: Karei Appel, Jip en Janneke-illus-
trator Fiep Westendorp, architect Ben van
Berkel, fotografe Vivianne Sassen,
schrijver/kunstenaar Jan Wolkers en Jiske-
fet-acteur Michiel Romeyn. Niet alle concep
ten halen de eindstreep. „Het beeld waarin
als je goed keek een hakenkruis was te zien,
verwijzend naar een documentaire over ex
treem rechts in Nederland, werd geschrapt.
De hoofdredacteur had zich laten overreden
door een collega die zich gekwetst voelde.
Hoe kunstzinnig de boodschap ook was ver
pakt. Het gebeurt vaker dat iets wordt afge
wezen. Twee jaar geleden werd een schets
voor Zomergasten, een fotomontage van kip
pen in een kippenhok, afgekeurd. De hoofd
redactie was van mening dat je Zomergaten
niet als kakelende kippen kon neerzetten."
Dat het eerste beeld voor de Gouden Kalve
ren het ook niet haalde omdat Wegloop de
ze niet spannend genoeg vond, bleek achter
af gezien een wel heel juiste beslissing. Na
aanvankelijk het kalfje van top tot teen te
hebben voorzien van een laagje afwasbaar
goud, wat niet als subtiel werd ervaren, lever
de de tweede foto van louter goudgelakte
hoefjes zomaar twee prijzen op.
Piet Schreuders, Beate Wegloop - VPRO Cids
Covers. 24,95 euro (excl. verzendkosten)
winkel.vpro.nl
Omslag! 85 jaar VPRO covers. Graphic Design
Museum Breda: 13 juni tot 28 augustus.
www.graphicdesignmuseum.nl
Reageren?
redactie.media@wegener.nl
Wat ranzigheid betreft, kan er weinig op te
gen de toiletscène in Trainspotting.
Versterkt door de beklemmende muziek
van Iggy Pop, New Order, Blondie, Blur,
Lou Reed en Underworld, de band die
doorbrak met de hit 'Born slippy'. Het past
precies bij de beklemmende sfeer die
wordt neergezet en waarin een groep jon
geren in de jaren negentig worstelt met
zichzelf, verslaving en een maatschappij
die zich steeds meer richt op het individu.
Alom wordt 'Trainspotting' beschouwd als
een van de invloedrijkste Britse films. Al
enkele jaren is er sprake van een vervolg.
Het boek 'Porno' van Irvine Welsh dient
als basis, maar Ewan McGregor voelt er
niks voor zijn rol van Mark Renton weer
op te pakken. Hij en regisseur Danny Boyle
spreken al jaren niet meer met elkaar. De
vriendschap liep een deuk op omdat Boyle
in 2000 de hoofdrol in de (geflopte) film
'The beach' niet aan McGregor gunt.
In 'deel twee' doen de hoofdrolspelers, tien
jaar later, pogingen geld te verdienen met
een pornofilm. Boyle is ervan overtuigd
dat het vervolg komt, zei hij in de Britse
krant The Guardian. McGregor is vastbeslo
ten niet mee te werken. „Ik ben trots op de
film en wil niks doen om dat beeld te be
schadigen", vertelt hij in The Independent
„Ik hou van de boeken van Welsh. Ik las
'Porno' en het is niet zo goed als 'Trainspot
ting'. Het verhaal pakt me gewoon niet"
