i6lboeken
Verhalen vol
inzicht en
verwondering
N
Roodharige kinderen verdwijnen Reizen is een doel op zich
BOEKEN KORT
vrijdag 10 juni 2011
Verhalen over kwetsbaar
heid en het onvermogen
daar iets aan te veranderen.
Lydia Davis schreef de fasci
nerende bundel Bezoek aan
haar man.
door Thomas Verbogt
Soms weten we niet wat we
zeggen. Als we ruzie ma
ken bijvoorbeeld, niet een
beetje, maar heftig, en wie
doet dat niet zo nu en dan? Je zegt
dingen die je niet zou zeggen als je
bij de betekenis ervan stilstond.
Het komt er allemaal gewoon
maar uit, blijkbaar ligt het ergens
dampend te wachten. Voorbeeld
je: 'Ik wil je nooit meer zien!'
Voor de zekerheid nog een herha
ling van een fragment van de me
dedeling: 'Nóóit meer!' En nog
een keer, want het moet goed aan
komen: 'Hoor je?! Nóóit meer.'
Vervolgens ga je met breekbare
voorwerpen gooien, wat je ook
niet echt van plan was, maar het
gebeurt. Als je erover nadenkt, is
het allemaal nogal raadselachtig.
Hoe werkt dat toch? Dat is een
vraag waarmee de Amerikaanse
schrijfster Lydia Davis zich in Be
zoek aan haar man bezighoudt,
niet alleen met de vraag hoe het
zit met woede, maar ook met de
vraag wat angst met je doet of on
zekerheid of verbijstering.
Veel van haar fascinerende verha
len ontleden gedachten of gevol
gen van gedachten die je
niet in de hand hebt, om
het zo maar eens te zeg
gen. Het zijn verhalen die
getuigen van inzicht. Dat
is niet het inzicht dat in
wetenschappelijke leer
boeken, psychologische,
filosofische, ontvouwd
en geanalyseerd wordt.
Nee, van het inzicht
wordt literatuur gemaakt,
het komt zo tot je dat het
zich in je gevoel voegt voor alles
wat je omringt, voor alles wat je
aangaat. Weinig schrijvers kunnen
dat
Kafka kon het ook. Hij moet een
voorbeeld voor Lydia Davis zijn,
maar ja, voor wie is hij dat niet.
Terug naar het verhaal over ruzie
Lydia Davis
foto Adam Nadel
dat Ga weg heet. Zeggen
mensen ook vaak tegen
elkaar. In de meeste ge
vallen is het zo dat wan
neer de ander dat echt
zou doen, er dan twee
levens min of meer ver
woest zouden zijn. Ga
weg. Wat is dat veel! Vol
gens mij ga je anders ru
zie maken als je dit ver
haal van Lydia Davis
leest en herleest. Ik wil
eruit citeren, maar merk dat ik dat
moeilijk vind. Het is zo compact,
één pagina en drie regels, het zit
zo weergaloos hecht in elkaar, dat
een citaat een zinloze amputatie
is, een onredelijke daad.
Alle verhalen van Lydia Davis
gaan over kwetsbaarheid. En over
het onvermogen daar iets aan te
veranderen. Er zit veel kraakhelde
re humor in. Eén van de persona
ges kookt voor haar man. Dat is in
gewikkeld, bijvoorbeeld omdat ze
niet weet wat ze met vis moet,
'omdat hij alleen van vis houdt als
die in een restaurant wordt geser
veerd of op zo'n manier wordt be
reid dat hij niet proeft dat het vis
is'. Het gaat ook over het onvermo
gen iets voor de ander te beteke
nen. Zelden las ik dat zo buitenge
woon geformuleerd, zo precies en
tegelijkertijd verbazingwekkend la
coniek. Er is veel tragiek, maar die
is nooit zwaar, ook omdat de
schrijfster en haar personages die
tragiek in de meeste gevallen met
verwondering tegemoet treden.
En met de nieuwsgierigheid. Altijd
zijn er vragen als: waarom is iets
zoals het is, waarom kunnen we
het niet veranderen en als we het
wel kunnen, waarom doen we dat
dan niet of doen we het verkeerd.
Wat haar werk ook sterk maakt, is
haar wonderlijke directheid. Die
zit vaak al in de beginzinnen. Bij
een kort verhaal is de beginzin van
het grootste belang. Lydia Davis
kan er wat van: 'Gisteravond heeft
Mildred, mijn buurvrouw op de
verdieping hieronder, met een ho
bo gemasturbeerd'. Je wilt dan
meteen weten waar dit het begin
van is. Een ander effect is dat je
voortaan bij het horen van een ho
bo meteen denkt dat er ook mee
te masturberen valt. Door vrou
wen dan. Andere dijk van een be
ginzin: 'Een paar jaar geleden zei
ik altijd tegen mezelf dat ik met
een cowboy wilde trouwen'. Een
mededeling die op bescheiden wij
ze iets buitengewoons heeft: er is
iemand aan het woord om wie je
niet heen kunt.
Lydia Davis schrijft verhalen waar
in je zin blijft krijgen, ook als je ze
een paar keer hebt gelezen. Peter
Bergsma heeft er stralend Neder
lands van gemaakt.
Lydia Davis - Bezoek aan haar
man. Vertaling Peter Bergsma.
Atlas, 24,95 euro.
Q Nicci French -
Blauwe maandag
Vert. Irving Pardoen
Anthos, 19,95 euro,
24,95 euro (geb.)
door Mieske van Eek
icci French heeft met
een stuk of twaalf mis
daadromans naam op
gebouwd als beschrijver van
misdaden in huiselijke kring:
verschrikkelijke dingen die
doodgewone mensen zomaar
kunnen overkomen. Nu slaat
het echtpaar en schrijversduo
Sean French en Nicci Gerrard
een nieuw pad in met een
achtdelige reeks rond psycho
analytica Frieda Klein.
Blauwe maandag is het eerste
deel van de acht en afgezien
van de weinig originele titel
is het een veelbelovend begin.
Dat is deels te danken aan de
boeiende bijfiguren die Nicci
French opvoert in het kielzog
van Klein, zoals een Oekraïen
se klusjesman, een puber
nichtje dat haar grenzen ver
kent, een ontspoorde collega
en een minnaar die haar pro
beert over te halen om met
hem naar de Verenigde Sta
ten te verhuizen.
Het boek opent met de ver
dwijning van een 5-jarig,
roodharig meisje. Zo'n 20 jaar
later verdwijnt opnieuw een
kind: een roodharig jongetje.
Klein vermoedt dat een van
haar cliënten met een sterke
kinderwens er iets mee te ma
ken heeft en meldt dit bij de
politie. Zo raakt zij betrokken
bij de ontvoeringszaak, waar
door zij haar relatie met de
cliënt op het spel zet.
De politie kan weinig met
haar melding, maar is wel
geïnteresseerd in haar hulp
als deskundige. Stukje bij
beetje probeert Klein in het
hoofd van de dader te krui
pen.
Blauwe maandag is een
boeiende en spannende thril
ler, die zonder al te veel te
psychologiseren onder de
huid kruipt van een psycho
analytica en haar omgeving.
door Mark Moorman
I Paul Theroux -
The Tao of travel. En
lightenments from Li
ves on the Road
Hamish Hamilton,
21 euro
Paul Theroux is een van
de populairste reisboe
kenschrijvers. Hij trekt
sinds de jaren zeventig per
trein, per kayak of elk ander
beschikbaar vervoermiddel
over de continenten op zoek
naar de ander en daarmee
naar zichzelf
The Tao of travel, het jongste
reisboek van Theroux, kan als
een reis door de herinnerin
gen en de boekenkast van de
literaire reiziger worden ge
zien. Theroux beschrijft ont
moetingen met collega-reis-
schrijvers in zijn bibliotheek
of onderweg en bespreekt en
bloemleest in korte themati
sche hoofdstukken de dingen
die hem zelf als reiziger heb
ben beziggehouden. Wat aten
reizigers door de eeuwen
heen, in het smakelijke hoofd
stuk Alles is ergens wel eetbaar.
Wat nemen reizigers mee
DIANA Wat als? Een vraag waar
je over kunt dromen, mijmeren
en filosoferen. Of fantaseren, zo
als de Britse schrijfster Monica
Ali (1967) doet in haar roman
'Een ongekend verhaal'. Daarin
beschrijft zij wat er zou zijn ge
beurd als prinses Diana niet tra
gisch was verongelukt in het
verkeer bij een achtervolging
door paparazzi, maar er voor ge
kozen had zelf te verdwijnen.
De roman volgt de ex-prinses,
die nu Lydia heet, in haar nieu
we, saaie leven ver van de
schijnwerpers.
G) Monica Ali - Een ongekend ver
haal. Vertaling Mario Molegraaf,
Kirsten Olofsen en Onno Voor
hoeve. Prometheus, 19,95 euro
PO li Z Het boek 'Denken over
dichten' van Theo de Boer
Peter Steenhuis brengt poëzie
in beeld aan de hand van filoso
fische bespiegelingen en veel
voorbeelden en illustraties. Het
voert van Orpheus tot Kouwe-
naar. De Boer en Steenhuis stel
len allerlei kwesties aan de or
de. Steenhuis (redacteur bij
Trouw) vraagt en filosofiepro
fessor De Boer antwoordt. Een
mooie inleiding voor wie zich
wil verdiepen in gedichten en
een feest van herkenning voor
gevorderde poëzielezers.
G) Theo de Boer Peter Henk
Steenhuis - Denken over dichten.
Lemniscaat, 34,50 euro
HAVANNA Een plattelandsmeis
je trekt na de dood van haar
moeder naar de Cubaanse
hoofdstad om een nieuw leven
op te bouwen. Het is het Havan
na van voor de revolutie, waar
armoede en wellust een bizar
verbond vormen. Mari Garcia y
Ciftientes is zich nauwelijks be
wust van haar aantrekkings
kracht op mannen als ze pro
beert werk te vinden in een
nachtclub. 'Klanken van verlan
gen' van Oscar Hijulos is een
sfeervolle roman over het Ha
vanna van de jaren veertig en
vijftig en de keuze tussen liefde
en luxe.
G) Oscar Hijuelos - Klanken van ver
langen. Vertaling Carolien Me
taal. Karakter, 19,95 euro
voor onderweg? Wat probe
ren reizigers te bewijzen?
Wat zijn de ontberingen die
een reiziger tegen kan komen
(het kan altijd erger) en waar
ligt het geluk van de reiziger
(de leer van Tao leert
Theroux dat het reizen het
doel op zich is en dat het ge
luk dus zelden bij de bestem-
mïngligt).
Hij is een zorgvuldige lezer
van het reisproza van ande
ren en wil graag weten hoe
lang een reis duurde (hij legt
meteen een lijst aan van kor
te verblijven die tot dikke boe
ken hebben geleid), of de rei
ziger gezelschap had en of ze
zelfs wel ter plekke zijn ge
weest (in het hoofdstuk 'Wri
ters and the places they never
visited'). Het is een neuro
tisch, onaangepast, masochis
tisch stelletje zonderlingen bij
elkaar, de reisschrijvers. En
heel soms denken ze dat ze
het geluk hebben gevonden.
