spectrum IO
Helena
Er is een 'tijdens de oorlog' en een 'na
de oorlog'. Maar een 'voor de oorlog'
bestaat niet meer voor de Bosnische
Alma. Het vier jaar durende beleg
van Sarajevo door het Joegoslavische
leger onder bevel van Ratko Mladic,
waarbij 12.000 inwoners werden
gedood onder wie 1.600 kinderen,
heeft een groot zwart gat geslagen.
Ook al heb ik geen trek meer, mijn bord
moet leeg. En dan lik ik het ook nog schoon'
Zaterdag 4 juni 2011
T k wil erop wijzen dat dit neer-
I komt op censuur. En dat is twin-
I tig jaar na de val van het commu-
JL nistische regime toch opvallend."
Martin Michal is zakenman, eigenaar van
Agentura MM, manager, promotor en
echtgenoot van zangeres Helena Von-
drackova, dé diva in de Tsjechische mu
ziekwereld. Helena heeft echter een pro
bleem. Ze is inmiddels 63 en haar loop
baan, die in 1964 begon, loopt ten einde.
Alleen wil de dame in kwestie daar zelf
niets van weten. Zij beschouwt een aan
tal van haar songs als onderdeel van het
nationale Tsjechische dan wel Tsjechoslo-
waakse erfgoed. En dus moet zij regelma
tig te horen zijn op de radio.
En dat is volgens Helena niet het ge
val. Ze wordt bewust geboycot. In
een brief aan de Raad voor de Tsje
chische radio heeft mevrouw haar
beklag gedaan. De raad moest ingrij
pen, ook al omdat de Tsjechische
radio betaald wordt uit de algeme
ne middelen. De raad heeft Heie
na's verzoek afgewezen. Mede na
dat de Tsjechische radio, die meer
dere stations heeft, bekend maakte
dat Helena in april 817 keer de
ether in ging: 27 keer per dag. Om
gerekend 1,5 uur uitzendtijd. Hele
na en Martin laten het er niet bij zit
ten. Ze hebben nadere stappen aan
gekondigd.
Heiena's actie heeft er echter wel
voor gezorgd dat haar populariteit
op een ongekend dieptepunt te
recht is gekomen. De Tsjechen la
chen zich kapot over haar arrogan
tie door zichzelf als 'nationaal erf
goed' te bestempelen. Meer dan drie
kwart van de hen keurt haar actie af en
raadt de radiozenders aan om mevrouw
Vondrackova maar helemaal niet meer
te laten horen, zo blijkt uit peilingen van
diverse kranten. Verder heeft de hele af
faire ook Heiena's verleden weer opgera
keld. De zangeres had het ook onder de
communisten opvallend goed. Ze was ge
vierd, kon zich alles veroorloven en reis
de als een ster door Oost-Europa. Kwade
tongen beweren dat zulks alleen moge
lijk was omdat Helena bereid was de
staatsveiligheidsdienst van informatie
over haar collega's te voorzien. Het was
bovendien een nationaal geheim dat He
lena de geliefde was van premier Lubo-
mir Strougal. Gevraagd naar haar relatie
met Strougal antwoordde de Helena
steeds dat zij het slachtoffer was van een
persoonsverwisseling. Het zou gegaan
zijn om de dochter van de communisti
sche eerste minister.
In 1983 trouwde Helena met de basgita-
rist van de Oost-Duitse band Kreis, Hell-
mut Sickel. Een relatie die volgens velen
niets met liefde te maken had. In 2001
dumpte Helena Hellmut. Kort daarop be
gon ze een relatie met de steenrijke en
veel jongere Martin Michal. Die richtte
in 2004, speciaal om Heiena's muzikale
belangen te dienen, Agentura MM op.
Vorig jaar trachtte het duo Michal-Von-
draskova nog miljoenen los te weken
van zangeres Marta Kubisova (68). Zij
zou contractbreuk hebben begaan door
niet te willen optreden met Helena,
waarmee ze in de jaren zeventig in de
groep Golden Kids zat. Kubisova, heldin
van de Praagse lente, voormalig woord
voerster van Charta '77 - activiteiten die
ze moest bekopen met een beroepsver
bod - en actief in de Fluwelen revolutie
die het communistische regime in 1989
ten val bracht, werd vrijgesproken. Tot
groot ongenoegen van Helena en haar
man. Het leverde Vondraskova toen al
een flinke deuk in haar imago op. Dat is
nu helemaal kapot
STANDPLAATS
door
Carel Goseling
door Marjolijn de Cocq
Het telefoontje maakt haar
overstuur. Dan belt ze terug:
sorry/sorry. Ze had gedacht
verklaring af te leggen over
de arrestatie van Ratko Mla
dic. Maar dat het beleg van Sarajevo aan de
orde kwam, bracht al haar verdriet aan de
oppervlakte. Toch wil Alma praten, onder
een fictieve naam, in een hotel. Na het ge
sprek zal ze de tranen wegwissen, zich vol-
stoppen met tranquillizers en de volgende
dag keurig op haar werk verschijnen. Ze
zal lunchen met collega's, shoppen in de
binnenstad. Ze zal een mooi jurkje aantrek
ken en grappjes maken. Niemand die het
trauma ziet, de leegte, het grote zwarte gat.
Maar vandaag draagt ze een groen T-shirt.
„Ik wil dat je me ziet zoals ik ben." Het is
de kleur groen waarin ze zich haar vader
herinnert, de laatste keer dat ze hem zag.
Een paar maanden na het begin van het be
leg van Sarajevo, mei 1992. Nu ligt hij met
duizenden anderen begraven in het olym
pisch stadion.
"Vóór het beleg was Sarajevo een moderne, Europe
se stad met een moderne infrastructuur de hoofd
stad van Bosnië-Herzegovina, van de voormalige
Joegoslavische Volksrepubliek, centraal gelegen,
waar 400 jaar lang Bosnische moslims, Serviërs,
Kroaten, joden en andere nationaliteiten en etni
sche groepen in harmonie samenleefden, gewoon
gelukkig'.
Verhoor van Tarik Kupusovic, oud-burgemees-
ter van Sarajevo, voor het Joegosiavië-tribunaal
Ze is enig kind, deels opgevoed door haar
oma. Vader werkte in Duitsland. Alma
was vrolijk, hield van lezen, rolschaatsen,
MTV, deed het goed op het gymnasium.
Ze heeft afgeleerd beelden van toen op te
roepen, dat is te moeilijk. „Het leven was
mooi, maar dat hield van de ene minuut
op de andere op. De enige vraag is waar
om? Niet veel mensen in Bosnië zeggen
Voor de oorlog' en 'na de oorlog'. De men
sen zeggen 'tijdens de oorlog' en 'na de
oorlog'. De tijd daarvoor is weggevaagd,
omdat niets meer hetzelfde is."
Soms vraagt ze zich af hoe ze zou zijn ge
worden zonder de oorlog. „Het spijt me zo
voor die kleine Alma. Ze heeft zoveel moe
ten doorstaan." Ze is uitgeput van het dub
belleven dat ze leidt. En dan is er met haar
niet eens zoveel gebeurd, zegt ze zelf. Ze is
niet gemarteld, niet verkracht, moeder en
oma leven nog. Toch is ze anders. Zij die
het beleg van Sarajevo hebben doorstaan,
de beschietingen, de bloedbaden, de sluip
schutters, het leven in de kelders, zijn an
ders. Ze hebben geleerd te doen alsof ze
normaal zijn. Maar zet iemand een kopje
hard op tafel, dan krimpen ze ineen. Alma
kan niet genoeg zeepjes, shampoos en
douchegels hebben, ze wast zich liefst vijf
keer per dag. Als de waterdruk minder is,
raakt ze in paniek. Nooit meer zal ze zo
vies zijn als toen, beroofd van menselijke
waardigheid. Nooit zal ze eten weggooien.
„Ook al heb ik geen trek, mijn bord moet
leeg. En dan lik ik het ook nog schoon."
'Vanaf mei 1992 voerden de Bosnisch-Servische
troepen onder commando van generaal Ratko
Mladic bombardementen en beschietingen uit op
de stad en de burgerbevolking. De aanvallers had
den vanuit de heuvels rondom Sarajevo een weids
uitzicht over de stad.'
Aanklacht Joegosiavië-tribunaal tegen
Radovan Karadzic en Ratko Mladic
Twee jaar voor de oorlog kwam haar vader
terug naar Sarajevo, hij had een huis ge
bouwd in een buitenwijk. De ironie van
het lot. „Mijn ouders kozen een slechte tijd
voor hun hereniging." Maar ze hadden dit
nóóit kunnen voorzien. De eerste tekenen
waren dat Servische kinderen uit de buurt
werden weggebracht. „Logeren bij familie,
werd gezegd. Het duurde wel tien jaar eer
ik het doorhad. Veel van hun vaders zaten
bij het Joegoslavische leger en die wisten
wat ging gebeuren." Ze merkte dat de
ouderen ongerust waren. Hun wijk werd
overgenomen door Servische milities en
