spectrum 6
Zaterdag 21 mei 2011
Einde van het
tijdperk Oprah
Als enige Nederlandse gast ooit
kreeg Esmée Dente/s in november
2007 de zo kenmerkende dikke
knuffel van Oprah Winfrey. „Ik
voelde me daarna meteen op mijn
gemak." De zangsensatie, groot geworden door
YouTube, zou zo weer. op het vliegtuig naar Chi
cago stappen. Maar de kans nog eens bij Winfrey
op de bank te zitten is nihil. Want na 25 jaar valt
woensdag het doek voor de Oprah Winfrey show.
Het einde van een tijdperk.
Met een fiichsiapaars pakje, big hair en nog grote
re schoudervullingen presenteerde Winfrey in
1986 haar eerste Oprah Winfrey show. Het onder
werp: hoe zorg ik ervoor dat ik met mijn droom-
man trouw. Zelf houdt ze het bij haar eeuwige
vriendje-op-de-achtergrond Stedman Graham
en is ze nooit met haar held Paul McCartney in
het huwelijksbootje gestapt. Wel trad Winfrey
met haar debuut in de voetsporen van talkshow-
hosts als Phil Donahue, Sally Jessy Raphael en
Geraldo Rivera. De aanpak van Winfrey verschil
de wel met die van de traditionele praatprogram
ma's van die tijd. Bij Winfrey waren, in het be
gin althans, geen celebrities te zien, maar 'gewo
ne' Amerikanen met 'gewone' problemen. Al
snel zorgde Winfrey voor hoge kijkcijfers. Ande
re zenders roken een kans. Een talkshow is im
mers goedkoop te produceren. Er hoeven geen
tekstschrijvers en acteurs te worden betaald. Dus
kwam de concurrentie: Jerry Springer, Jenny Jo
nes en Ricki Lake.
In de strijd om de kijker werd de toon steeds
schreeuweriger. Shows met de meest bizarre the
ma's zorgden voor sensationele televisie. The
ma's als: als 'zwanger van mijn zwager', 'ik heb
mijn penis afgesneden' ,en niet te vergeten: 'ik
heb een relatie met de 24-jarige ex-vriend van
mijn 12-jarige dochter'. De vonk sloeg ook over
naar Nederland. Catherine Keyl scoorde jaren
met een kopie van Oprah's talkshow bij RTL.
Keyl schrijft in een column op haar website over
het afscheid: 'Het staat vast dat deze vrouw
enorm opiniërend is bezig geweest. Het zou me
niet verbazen als door haar Obama uiteindelijk
gekozen is. Wij hebben om eerlijk te zijn vaak
ideeën van haar gejat. Toen wij met onze talk
show Catherine begonnen, was natuurlijk veel
geïnspireerd door Oprah, maar bepaalde onder
werpen die zij allang deed, konden in Nederland
echt niet. De tienermoeders waren daar een suc
cesvol onderwerp. Die bestonden toen in Neder
land amper, dus dat deden wij niet'.
Winfrey kon niet anders dan meegaan in de
hysterie van de sensatiebeluste collega's, zegt de
Amerikaanse hoogleraar media, Janice Peck, die
een boek schreef over de invloed van Winfrey
op de Amerikaanse media. „Alles voor de kijkcij-
Patti LaBelle, Beyoncé, Madonna, Dakota Fanning,
Halle Berry (kleine foto links), Stevie Wonder
en Jamie Foxx (kleine foto midden): tal van
grootheden waren afgelopen week present
bij het afscheid van Oprah Winfrey als
talkshowhost, de zo succesvolle loopbaan
die in 1986 begon (kleine foto rechts).
foto's AP Photo
fers." Zo maakte Oprah twee sensatiebeluste uit
zendingen over Betty Brodèrick, de moeder van
drie kinderen die in 1989 haar ex-man Dan en
zijn nieuwe vrouw Linda door het hoofd schoot
terwijl ze lagen te slapen. Brodèrick werd door
de familie van haar man afgeschilderd als mon
ster. „Maar toen een gast van de Jenny Jones show
na een uitzending de andere gast vermoordde,
was voor Oprah de maat vol", weet Peck, verbon
den aan de universiteit van Colorado. „Ze nam
heel bewust afstand van de andere talkshows."
Zo gaf ze Rhett Brodèrick, de jongste zoon van
Betty, de kans het scheve beeld dat Winfrey be
gin jaren negentig van zijn moeder schetste,
recht te zetten. Brodèrick, die 11 jaar was toen
zijn moeder zijn vader vermoordde, greep de uit
nodiging met beide handen aan. Niet alleen om
dat hij op kosten van productiebedrijf Harpo een
weekend naar Chicago kon. „Ik hoopte dat mijn
verhaal vertellen bij Oprah zou helpen om mijn
moeder vervroegd uit de cel te krijgen." Vergeefs.
Brodèrick denkt dat zijn moeder nooit meer vrij
komt. Ik kon niet echt mijn verhaal doen. Op
rah wilde me het verhaal laten vertellen zoals zij
dat in haar hoofd had." Toch heeft hij geen spijt.
„Het was een bijzondere ervaring. En Oprah was
ontzettend warm en hartelijk." Winfrey schaarde
de uitzending met Brodèrick bij haar twintigjarig
jubileum onder haar 'meest memorabele'.
Na haar koerswijziging begon Winfrey met Op
rah's book club, waarmee ze haar kijkers iedere
maand uitdaagde een boek te lezen. Tegen de ver
wachting in werd het een groot succes. Uitgeko
zen - of beter gezegd: uitverkoren - worden door
Winfrey, was een garantie voor de nummer-één-
positie op de bestsellerlijsten. Janice Peck: „Op
rah werd zo 'voorvervechter van alfabetisering'
en 'hoeder van het geschreven woord'." Na de
leesclub volgde het liefdadigheidsnetwerk Angel
Network, waarmee Winfrey mensen opriep iets
te betekenen voor de mensen in hun omgeving.
Vaak terugkerend onderwerp in haar shows was
ook: gewicht. Niet in de laatste plaats omdat ze
zelf altijd worstelde met haar omvang en het jo
jo-effect dat vaak gepaard gaat met afvallen.
Onvergetelijk is de uitzending in 1988, waarin
Winfrey een kruiwagen met 30 kilo dierenvet
het podium oprijdt. Precies het gewicht dat ze
zei kwijt te zijn dankzij een vaag crashdieet.
Met iedere stap groeide het imperium van Oprah
Winfrey, kreeg ze meer naamsbekendheid - de
letter 'O' was genoeg - en steeg ze boven haar
voormalige concurrenten uit, stelt Peck. „Ik zie
Julia Roberts niet zo snel te gast zijn bij Jerry
Springer, maar bij Oprah schuiven alle beroemd
heden maar wat graag aan. In het midden van de
jaren negentig transformeerde ze van 'zomaar
een talkshowhost' naar een icoon."
Voor Kathryn Lofton, hoogleraar religiestudies
en amerikanistiek aan de prestigieuze universi
teit Yale, heeft het woord icoon ook een echt reli
gieuze betekenis. „Oprah kreeg in 1998 een open
baring", stelt Lofton. Ze was toen verwikkeld
in een rechtszaak met veehouders. Die zei
den dat de prijs van rundvlees was gekel
derd nadat
Winfrey negatieve opmerkingen maak
te over vlees. „Ze realiseerde zich toen
dat zij een bron moest worden voor
'het goede' in de wereld. Vanaf dat
moment werd haar show change
your life tv: hoe word ik een beter
mens, echtgenoot, moeder, doch
ter. Sindsdien is ze belangrijker
dan welke politicus dan ook."
Lofton schreef het recent gepu
bliceerde boek The gospel of an
icon, waarin ze
Oprah neerzet als een religieus
figuur. Volgens Lofton zijn al
le ingrediënten daarvoor aan
wezig: ze heeft volgers (haar
trouwe kijkers), een dagelijk
se preek (haar show), een
bijbel (O Magazine), discipe
len (in de gedaanten van
psycholoog Dr. Phil Mc-
Graw, chef-kok Rachael
Ray, binnenhuisarchitect
Nate Berkus en arts dr. Meh-
met Oz) en alles wat ze aan
raakt, verandert in goud.
De jaarlijkse aflevering waar
in ze haar favoriete 'hebbe
dingen' uitdeelt aan haar hys
terische publiek, is daar een
goed voorbeeld van. De men
sen thuis, die de cadeau's mislo
pen, rennen direct naar de
dichtstbijzijnde winkel om die
kasjmieren Ralph Lauren kabel
trui, de Uggs-met-pailletten en
een potje Hope in a Jar-wonder-
crème van Philosophy aan te schaf
fen. Of naar de dealer voor een Volks
wagen Beetle, waarvan Oprah er vorig
jaar nog heel veel van weggaf.
Er is zelfs een naam voor de run op be
paalde produkten: het Oprah-effect. Die
producten zijn echt niet allemaal Oprah's fa
vorite things. Bedrijven ontwikkelden hele
strategieën om haar zo ver te krijgen tv's, crois
sants, laptops, in chocolade gedoopte cranberry's
en camera's uit te roepen tot 'favoriete ding'. Me-
diaprofessor Peck: „Oprah's kracht is dat ze au
thentiek is. Ze kan niet worden omgekocht. Je