io dag van europa
Welvaart en vrede
blijken niet genoeg
'Ik will
niet meer
wachten'
Komende maandag 9 mei is de jaarlijkse Dag van Europa. De Europese Unie en de
euro staan echter onder druk. Het aantal eurosceptici groeit en wordt luidruchtiger.
I 79%
125%
vrijdag 6 mei 2011
Is het lidmaatschap
van de EU een goede zaak?
door Joep Trommelen
Het gaat vooral mis
in de beeldvor
ming over Euro
pa, zegt Catherine
de Vries, universi
tair hoofddocent
en politicologe aan de Universiteit
van Amsterdam. Als politici de
voordelen van 'Europa' niet bena-
drukken, grijpen populistische eu
rosceptici hun kans. De Europa-ex
pert is dan ook niet optimistisch
over het 'Europese project', dat 61
jaar geleden op 9 mei begon met
een verklaring van de Franse mi
nister Robert Schuman. Hij pleitte
toen voor een supranationale Euro
pese organisatie, de latere Europe
se Unie.
Is er met de huidige uitbarsting van
euroscepsis eigenlijk wel reden voor
een Europees feestje?
- „Het wordt een dag met een dub
bele lading. Het onlangs opgestel
de europact is een 'stille revolutie'.
Het is veel meer dan alleen het
noodfonds om landen in proble
men en de euro te redden. Harmo
nisatie van vennootschapsbelastin
gen en regels voor pensioenen zijn
flinke stappen in het integratiepro
ces. Ook al moeten we nog afwach
ten of alles doorgaat als de Ware
Finnen in de regering komen en
Finland een streep door de reke
ning zet. Anderzijds is de discussie
de laatste jaren flink verhard, zoals
in Nederland, Finland, Italië of
Duitsland. Vooral in de 'oude' lid
staten van de Europese Unie. In
Nederland is de stemming omge
slagen. Sterke pro-Europese gelui
den hoor je eigenlijk alleen nog in
landen die van de eenwording het
meest geprofiteerd hebben. Maar
zelfs daar klinkt kritiek. Zoals in
Griekenland, waar Brussel de
schuld van alle misère lijkt te krij
gen. De vraag is ook hoe lang men
sen daar Europa nog steunen als
ze de harde bezuinigingen in de
portemonnee gaan voelen."
Nederland liep ooit voorop in de Eu-
ropese eenwording. Waar is het mis
gegaan?
„Bolkestein en Fortuyn hadden al
kritiek, maar met Geert Wilders
en de SP, en ook de Christenunie,
klinkt die de laatste jaren veel lui
der. Sinds het begin van de jaren
negentig is Nederland één van de
grootste netto-betalers aan Europa
Catherine de Vries
'Helaas lijken veel regeringsleiders
slechts halfhartige Europeanen'
en de laatste tien jaar wordt alles
wat er in Brussel met 'ons' geld ge
beurt veel kritischer bekeken. Het
referendum over de Europese
grondwet in 2005 was een omslag.
Mensen lijken een beetje genoeg
te hebben van Europa. WD, CDA
en PvdA hoor je nog amper. Het
debat lijkt dood. Over het nieuwe
europact schreeuwen PW en SP
het hardst. De SP vreest het neo-li-
beralisme en de gevolgen daarvan
voor 'onze' sociale voorzieningen.
En bij de PW gaat het vooral om
de 'eigen' nationale identiteit. Zij
bepalen daarmee de sfeer."
Moeten de grote partijen dan niet
meer van zich laten horen?
„WD, CDA en PvdA zijn intern
verdeeld en houden daarom liefst
hun mond. Verdeeldheid kan na
melijk electoraal desastreus zijn.
Vanuit een democratisch oogpunt
is hun zwijgen niet wenselijk. Kie
zers hebben recht op informatie,
60 procent van onze wetgeving
heeft immers een Europees rand
je. Politici geven dit niet graag toe,
omdat ze dan slechts een machte
loos uitvoeringorgaan van Brussel
lijken. Dat wil je niet uitdragen nu
het in de politiek vooral draait om
duidelijkheid en daadkracht. Dan
doe je liever alsof je alle touwtjes
nog in eigen handen hebt. Als Rut-
te zegt dat we met het europact
niets van onze soevereiniteit inle
veren, dan is dat helaas niet waar."
Wdr zou er moeten gebeuren?
„We moeten lering trekken uit het
integratiedebat. Te lang is gezwe
gen over problemen met allochto
nen, zodat Wilders het onderwerp
kon kapen. Dat dreigt nu weer te
gebeuren met Europa. Bij een nieu
we financiële crisis zijn de messen
van eurosceptici geslepen. Het de
bat is hard, maar vaak niet op fei
ten gebaseerd. Het gaat vaak over
de dure Brusselse bureaucratie, die
trouwens efficiënter is dan de na
tionale, of over het dure tolkencir-
cus. Politici melden te weinig dat
Europa en de euro veel goeds heb
ben gebracht. Vrij verkeer van per
sonen, geld en goederen, en voor
al: vrede, waar het ooit allemaal
om begon. Europa heeft de oorlog
op het eigen continent uitgeban
nen en er zijn in Griekenland,
Spanje en Portugal dictaturen ver
vangen door stabiele democratiën.
Voor de economische en politieke
stabiliteit moet je dan misschien
ook de Grieken of Portugezen bij
staan. Dat is ook in ons eigen be
lang. En niet veel anders dan wat
West- Duitsland deed voor
Oost-Duitsland of Nederland voor
Limburg toen de mijnen sloten."
Dat is toch een mooie boodschap om
te brengen?
„Maar dat levert op de korte ter
mijn electoraal niets op, in het hui
dige klimaat kost het zelfs stem
men. Maar ik weet zeker dat een
politicus die dit goed voor het
voetlicht brengt, er op de lange ter
mijn baat bij heeft. Helaas kijken
veel politici niet zo ver vooruit.
Maar dat het mogelijk is, bewijst
Denemarken, waar een open en
fel debat plaatsvindt. Met als ge
volg een sterke parlementaire con
trole op alles wat Brussel doet, en
de mogelijkheid van een opt-out,
het niet of slechts gedeeltelijk mee
doen als Europese regels niet beval
len. Zo kan het hier ook. Lang niet
alles wat in Brussel gebeurt is
goed, dat moet gezegd kunnen
worden, maar Europese samenwer
king geeft grote voordelen voor
een handelsland als Nederland.
Over economische eenwording
twijfelt niemand, maar nu komt
het aan op politieke solidariteit en
dat ligt veel gevoeliger. Helaas lij
ken veel regeringsleiders slechts
halfhartige Europeanen die net
doen alsof we in de jaren vijftig
veel autonomer waren. Niets is
minder waar: toen waren we uitge
leverd aan de grillen van de VS en
de Sovjet-Unie. In de Europese
Unie hebben ook kleine landen
een stem waarmee ze dingen berei
ken."
Wie of wat kan een eind aan de hui
dige crisis maken?
„We hebben grote behoefte aan lei
derschap. Bij de tegenstanders van
Europa is Wilders de onbetwiste
leider. En bij de voorstanders heb
ben wij er eigenlijk geen. Pechtold
heeft het even geprobeerd, maar
die hoor je niet veel meer. Neelie
Kroes zou het kunnen, maar die
zit in een verdeelde WD. Mis
schien staat er wel iemand op uit
het bedrijfsleven. Daar weet men
hoe belangrijk Europa is. Als politi
ci het niet durven, durven zij mis
schien wel. En als het volk dan
toch zegt: tot hier en niet verder,
is dat prima. Maar dan is er ten
minste wel een debat gevoerd op
basis van goede informatie. Drie
kwart van de Nederlanders ziet de
voordelen van economische sa
menwerking, maar slechts 40 pro
cent heeft een positief beeld van
Europa. Mensen zijn niet zozeer
anti-Europees; ze weten gewoon
niet goed wat ze moeten denken."
gemiddelde EU
T
percentages lente 2009
infographic Anke Arts bron Eurobarometer 2009
PORTUGAL
