121 boeken
Een culturele roadtrip
Misdaadkomedie schiet doel voorbij Ajkicken, maar niet te persoonlijk
boeken kort
donderdag 5 mei 2011
Een reis door de kunst met
onverwachte wendingen.
Joost Zwagerman, culturele
veelvraat, brengt in Alles is
gekleurd zijn essays over
kunst samen.
door Dieuwertje Mertens
Bij het lezen van Zwager
mans Alles is gekleurd, om
zwervingen in de kunst, be
gon ik hevig te twijfelen
aan de inhoud van het literaire
genre essay. Wat is eigenlijk een es
say? Of beter nog: Wat niet? Con
clusie: de titel van Zwagermans es
say-uitgave had net zo goed Alles
of Omzwervingen kunnen zijn.
Zwagerman omschreef het essay
eerder als 'Het beweeglijkste literai
re genre subversiefin zijn ei
gen vrijheid'. Die vrijheid heeft
Zwagerman inderdaad genomen
bij het selecteren van de teksten
voor zijn eigen essaybundel Alles is
gekleurdinterviews, kritieken, co
lumns, necrologieën en mijmerin
gen zijn samengebracht in een
kloek boek van 386 pagina's.
En of de kunst centraal staat, zoals
de ondertitel Omzwervingen in de
kunst suggereert? Tja, maar dan
wel in de breedste betekenis van
het woord, Het thema wordt losjes
ter hand genomen en besproken
onder de noemer van veelomvat
tende delen getiteld 'Zwart geeft
licht', 'Picture this' of'Het leed en
feest dat leven heet'. Kortom, ge
meenplaatsen waar beeldende
kunst, fotografie, film, literatuur,
pop en 'het leven' zelf onder ge
schaard kunnen worden.
De 'losse' benadering van Zwager
man hoeft natuurlijk geen afbreuk
te doen aan de kwaliteit van de
bundel. Het maakt het echter wel
lastig een eenduidig oordeel tê vor
men over de bundel, waarin letter
lijk alles samenkomt. Want een in
terview met Mariene Dumas laat
zich moeilijk vergelijken met een
necrologie over Martin Bril of een
column over een fietsongeluk op
de Albert Cuypstraat in Amster
dam.
Eén ding wordt duidelijk: Zwager
man moet begenadigd gezelschap
in de kroeg zijn. Hij schudt de ene
na de andere anekdote uit zijn
mouw, wat vaak niet onvermake
lijk is en soms niet onderdoet voor
een smeuïge roddel, niet over de
hoofdrolspelers van weekblad Pri
vé maar over schrijvers en kunste
naars, zogezegd roddels 'op ni
veau'.
Zo vraagt hij zich af van wie
Jackson Pollock, bijnaam Jack the
Dripper -'zacht gezegd, een man
die zo zijn buien had' - het 'drip-
pen' heeft afgekeken. Zwagerman
gaat een rijtje optionele inspiratie
bronnen af: het zou de Mexicaan
David Siqueiros kunnen zijn, van
wie hij vroeger assistent was, maar
ook Hans Hofmann, de tekenle
raar van zijn eerste vrouw Lee
Krasner en tevens 'drippionier'. Of
Max Ernst, de man van zijn galerie-
houdster Peggy Guggenheim.
Maar Ernst kende eveneens het
werk van Pollock en Krasner be
zwoer dat haar ex-man nooit een
werk van Hofmann had gezien.
Zwagerman concludeert: 'Anderen
brachten hem niet op het idee,
nee, Pollock joeg een idee na dat
hij nog niet in staat was uit te wer
ken. Het werk van anderen sterkte
hem hoogstens in de overtuiging
dat zijn idee dit najagen waard
was'.
Zwagerman blinkt uit in het aan el
kaar rijgen van onderwerpen. De
culturele veelvraat legt in het
hoofdstuk 'Kunsthistorisch uiteen
vallen. Van Berlusconi via Bellini
naar Bacon' een relatie tussen het
album Rag of light van Madonna
en Botticelli's De geboorte van Ve
nus. En Jim Carrey laat zich op een
foto van Annie Leibovitz vergelij
ken met Francis Bacons Figures in
a landscape. Treffend. De schrijver
heeft een scherp oog, maar soms
komt hij niet verder dan een inte
ressant verband of een scherpe ob
servatie. En dan?
In het hoofdstuk 'Alles stroomt',
waarin Op fletse van Daniël Lo-
hues centraal staat (de laatste paar
hoofdstukken gaan over fietsen)
heeft de schrijver een fragment
van Jack Kerouac, On the road op
genomen, een dialoog tussen de
hoofdfiguren Sal Paradise en Dean
Moriarity: 'Sal, we gotta go and we
never stop going until we get the
re'. 'Where we going man?' 'I
don't know, but we gotta go'. 'En
zo is het', schrijft Zwagerman. 'We
gotta go. We moeten, we moeten
op weg'.
Deze dialoog is ook tekenend voor
de bundel van Zwagerman, die bij
nader inzien veel weg heeft van
een roadtrip, waarin Zwagerman
steeds op weg is en alleen stopt
om te tanken. Zijn reis kent vele
passanten in uiteenlopende ge
daantes. Zwagerman presenteert
ons zijn gefragmenteerde omzwer
vingen. Zijn stukken zijn net zoals
een prisma. En ineens klopt die ti
tel wel: Alles is gekleurd.
Joost Zwagerman -
Alles is gekleurd.
Arbeiderspers, 24,95 euro.
.- Waarschijn
lijk is Caryl Phillips de meest
onderschatte schrijver uit Enge
land. Zijn nieuwe roman, 'Bui
tenlanders', bevat de levensver
halen van drie zwarte mannen
die alles in het werk stellen om
van Engeland hun thuisland te
maken. Het zijn historische fi
guren. De zwarte butler van
schrijver Samuel Johnson, de
bokser Randolph Turbin en de
Nigeriaan David Oluwale. De
oorspronkelijke titel, 'Foreig
ners: Three English Lives', is
vervallen. Dat is jammer, want
Phillips laat het lezerspubliek
zien dat de drie mannen, elk
een eigen plaats hebben in de
Britse geschiedenis.
Caryl Phillips: Buitenlanders. Ver
taling: Robert Dorsman.
19,90 euro. De Geus.
'Dit verhaal is waar ge
beurd, ook al is het verzonnen.'
Dat zegt de schrijver zelf, Vauro
Senesi. Van de Italiaan is een ro
man uit 2007 vertaald: 'De jon
gen die niet kan dromen'. De ro
man speelt in Kabul en de
hoofdpersoon is een jonge jon
gen, dus een verwijzing naar
'De vliegeraar' ligt voor de
hand. Kualid leeft in een ver
scheurd land. Hij repareert de
hele dag het wegdek, in de
hoop op een fooi van voorbijrij
dende automobilisten. Hij dag
droomt, maar 's nachts dromen
lukt hem tot zijn frustratie niet.
Vauro Senesi: De jongen die niet
kan dromen. 14,95 euro. Karak
ter.
Uitgeverij Podium
is een nieuwe reeks verhalen
bundels begonnen. Als eerste
deel verscheen 'De laatste siga
ret' van de jonge Engelse schrij
ver Stuart Evers. In Engeland
werd Evers meteen de hemel in
geprezen. Vergelijkingen vielen
met Yates, Cheever en Carver,
de top van de Amerikaanse ver
halenschrijvers. Er wordt veel
gerookt, maar Evers schrijft
vooral over liefde, misverstan
den en weemoed.
Stuart Evers: De laatste sigaret.
Vertaling: Paul Syriër. 17,50 eu
ro. Podium.
door Mieske van Eek
I Bavo Dhooge -
Scrabble Man
Manteau,
15,90 euro
Humor en misdaad vor
men een lastige combi
natie. Bavon Dhooge
begint zijn thriller Scrabble
man met een absurdistische
dialoog tussen twee vrien
den. Clint Wilson wil niet zo
maar een held of ster zijn. Hij
wil carrière maken als dubbel
ganger van Benny Benito, een
filmster die glorieert op het
witte doek als slechterik met
sterven als specialiteit.
Het is een aanbod dat Benito
niet kan weigeren. Wilson
heeft een wapen op zak om
de acteur te overtuigen.
Clints vriend Cody Stitt pro
beert hem tevergeefs af te
remmen. Hij voelt dat het vre
selijk uit de hand gaat lopen.
En zijn vriend lijkt niet eens
op Benito, al is hij zelf over
tuigd van wel. In dit tafereel
leeft Dhooge zich helemaal
uit en laat hij zien hoeveel hij
weet van film. De lol van
Dhooge en de domheid van
Wilson zijn even leuk, maar
de schrijver blijft er veel te
lang in hangen. Het maakt
zijn boek meer tot een kome
die dan een spannende ro
man.
Pas na honderd pagina's
komt de misdaad een beetje
op gang als een Rus op het to
neel verschijnt. Die laat het
niet bij nepbloed. Ondertus
sen zit Benito met de gebak
ken peren. Nu is het ineens
menens met de misdaad.
Dhooge slaagt er niet in zijn
boek geloofwaardig te maken.
Daarbij komt dat geen van
zijn personages opwekt tot
meeleven. Of het moet die tra
gische sukkel zijn die denkt
dat hij het gaat maken in de
filmwereld.
Het boek is bij vlagen geestig
en vlot geschreven, maar aan
het eind blijft de vraag: waar
was dit allemaal goed voor?
Mariëtte Wijne -
Nou, nog eentje dan.
Nieuw Amsterdam,
18,95 euro
door Hanneke van den Berg
Mariëtte Wijne, is dat
haar echte naam? Ha
ha. Het schijnt toch
echt zo te zijn. En dat voor
een auteur die een boek
schrijft over alcoholisme en
hoe je daar van afkan ko
men.
Nou, nog eentje dan, met als
ondertitel Voor wie wil stop
pen met (te veel) drinken is
half autobiografie en half een
interviewreeks met ex-drin
kers, wetenschappers, een
goeroe en een alcoholist die
het niet lukte om te stoppen.
Mariëtte Wijne had al 'hon
derd' keer geprobeerd te stop
pen met drinken, tevergeefs.
Er waren tijden dat een fles
wijn per dag er moeiteloos in
ging.
Op een dag besloot ze dat het
genoeg was en gaf ze zichzelf
de opdracht een jaar niet te
drinken. Op een enkele uitglij
der na lukte het haar. In dat
jaar sprak ze ook met allerlei
(ervarings-)deskundigen.
Mariëtte Wijne heeft het be
wust redelijk luchtig en voor
al humoristisch gehouden.
Maar één ding mist haar
boek: details over haar eigen
strijd. Natuurlijk: ze vertelt
heel wat over zichzelf Over
haar vader die dronk, over de
verkeerde vriendjes die ze
had, over haar drankzucht,
over haar besluit om hulp te
gaan zoeken bij 'De Helder
heid', een organisatie die alco
holisten met behulp van zeer
prijzige cursussen helpt om
van de dtank af te komen.
Maar wat mist in dit boek is
de strijd die ze met zichzelf is
aangegaan. Wat gebeurde op
de avonden dat ze het heel
moeilijk had met haar be
sluit? luist die cruciale mo
menten in het leven van een
alcoholist ontbreken groten
deels.
Het schilderij Nummer 32 van Jackson Pollock. Zwagerman schrijft onder meer over deze kunstenaar. foto CPD
