op het droge
'Ik raad mensen nog steeds niet af om herder te worden. Het blijft zaterdag 16 apn'2011
een prach tig beroep11
'Oervorm van
natuurbeheer'
Erich Rhöse, schaapherder
atwBmammtm
Schaapskuddes mogen niet verdwijnen uit
het Nederlandse landschapvindt Lutz Jaco
bi, Tweede Kamerlid namens de PvdA. „Voor
de natuur en de cultuur. We hebben het
hier over subsidies voor natuurbeheer. Be-
grazing door schapen is daar een oervorm van."
Dat toenmalig Landbouwminister Cees Veerman in 2007 aller
lei potjes voor natuurbeheer heeft samengevoegd en de uitvoe
ring naar de provincies heeft overgeheveld, vindt Jacobi op zich
zelf 'geen slecht idee'. Maar de uitvoering is in haar ogen veel
te bureaucratisch geworden. „Bovendien fietsen de bezuinigin
gen van Bleker daar doorheen. Het chagrijn tussen de provin
cies en Den Haag is flink toegenomen. De herders lijken daar
nu het eerste slachtoffer van te worden."
Woensdag debatteert de Tweede Kamer met staatssecretaris
Henk Bleker over de kwestie. „De regeling moet terug zoals die
was: een rechtstreekse subsidie voor de herder, ook voor kud
des die in meerdere provincies grazen. Wie-de regeling uitvoert,
provincie of Rijk, maakt me niet uit." Als Bleker niet toegeeft,
zal Jacobi een motie indienen. „Ik heb begrepen dat ik op een
Kamermeerderheid kan rekenen."
De kritiek op de natuurplannen van Bleker groeit. Zo schreven
79 hoogleraren deze week een open brief aan het kabinet waar
in ze stellen dat diens bezuiniging van 300 miljoen euro op een
budget van 500 miljoen grote schade aan de natuur en de men
selijke leefomgeving toe zal brengen.
Grote verschillen
Daar komt bij dat vanaf dit jaar de
provincies het 'ktiddengeld' ook
mogen gebruiken voor andere na
tuurprojecten. Die neiging is
groot, gezien de forse bezuinigin
gen die staatssecretaris Henk Ble
ker wil doorvoeren.
Rhöse zal zijn tegemoetkoming
van 28.000 euro dit jaar mislopen.
Omdat sommige opdrachtgevers
geen subsidie meer krijgen. „Maar
ook omdat mijn tweede kudde
buiten de provincie Limburg
graast, in Noord-Brabant. Dan
kun je ook fluiten naar dat geld."
Een jaartje zonder deze financiële
ondersteuning zal hij wel overle
ven, maar het moet niet veel lan
ger duren. Dan zal hij zijn veesta
pel moeten inkrimpen.
„Het is bestuurlijke diefstal",
briest Rhöse. „Wij hebben als
schaapherders er destijds zelf voor
gezorgd dat het Rijk met deze rege
ling kwam en nu pakken ze dat
van ons af."
En het zit Rhöse en zijn collega's
al niet mee, want de neveninkom
sten zijn de afgelopen jaren een
stuk minder geworden. Toen de
Limburgse Duitser begon, zestien
jaar geleden, kreeg hij voor een ki
lo wol omgerekend 3 euro, een
jong lam deed 150 euro. Nu zijn
die prijzen respectievelijk 40 cent
en 105 euro. Terwijl de kosten in
die jaren wel met zo'n 25 procent
zijn toegenomen.
Dat herders gesubsidieerd worden
vindt hij terecht. „De overheid
heeft voor heel veel geld gronden
gekocht om door het hele land de
ecologische hoofdstructuur aan te
leggen. Bedoeld voor natuuront
wikkeling. In dat plaatje hoort ook
een ecologisch maaibeleid."
Met schapen, want die zorgen
voor verspreiding van insecten en
zaden, via hun vacht en ontlas
ting. Grote grazers en maaimachi-
nes doen dat niet.
Het nut van de kleine herkauwers
is groot. Rhöse haalt verschillende
rapporten te voorschijn om dat
aan te tonen. Uit het laatste rap
port van het Planbureau voor de
Leefomgeving blijkt dat de natuur
kwaliteit in Nederland nog steeds
achteruit gaat.
Rhöse wijst door het keukenraam
naar de weilanden achter zijn
huis. „Daar ligt 10 hectare waar
voor een speciaal maaibeleid
geldt. We kunnen nog vijftig jaar
zo doorgaan, er komt daar geen
nieuw plantensoortje bij. Maar als
je er schapen laat grazen, heb je
een heel ander verhaal. Maar ja, ik
kan dat niet afdwingen bij die ma
nagers. Ja, de positie van herders
is een lastige."
En dan te bedenken dat Rhöse
een dik betaalde baan had als
luchtverkeersleider bij Eurocon
trol in Maastricht. Zestien jaar ge
leden besloot hij zijn hart te vol
gen en ging hij fulltime schapen
hoeden. „Ik ben een natuurfreak",
verklaart hij. Spijt heeft hij niet.
„Achteraf praten heeft geen zin. Je
moet het zien in het licht van de
toenmalige omstandigheden. Het
hangt van de persoon en zijn om
standigheden af, maar ik raad
mensen nog steeds niet af om her
der te worden. Het blijft een
prachtig beroep."
Schaapherder Erich Rhöse dreigt
samen met tientallen collega's in
financiële problemen te komen,
foto Franco Cori
De provincies hebben in 2007 de subsidieregeling voor
schaapherders overgenomen van het Rijk.
De provincies mogen sinds vorig jaar grotendeels zelf be
palen hoe en aan welke schaapherders ze subsidies uitke
ren. De onderlinge verschillen zijn groot, blijkt uit een
rondgang langs de meest 'schapenrijke' provincies.
De meeste provincies zijn nog in beraad over de toekom
stige besteding, zoals in Zeeland. „Twee stichtingen waar
in de kuddes zijn ondergebracht krijgen al jarenlang subsi
die", zegt een woordvoerder van de provincie Zeeland.
Hoe de toekomst eruit ziet durft hij niet te zeggen.
„Staatssecretaris Bleker zadelt ons op met enorme bezui
nigingen. Het zou kunnen dat het geld dat nu nog naar de
herders gaat anders wordt besteed."
Gelderland handhaaft dit jaar nog de regeling. Hoe de ko
mende jaren eruit zien voor de herders durven ze in Arn
hem nog niet te zeggen. Het net geïnstalleerde provincie
bestuur mag zich over de toekomst buigen.
Limburg heeft de regeling aangepast omdat toetsing
door het ministerie van Landbouw leerde dat het om on
geoorloofde staatssteun zou gaan. Opvallend, want het
gaat om hetzelfde ministerie dat de regeling in 2005 in
voerde. „Die toetsing is verplicht, maar kennelijk hebben
niet alle provincies dat gedaan", verklaart een woordvoer
der de grote verschillen tussen de provincies over de uit
voering van deze regeling. Vanwege het rode licht uit Den
Haag heeft Limburg sinds vorig jaar een nieuwe regeling,
die niet wordt uitgekeerd aan herders maar aan terreinei
genaren. Een voorwaarde is dat de schapen moeten gra
zen in gebieden binnen de ecologische hoofdstructuur.
Of de regeling gehandhaafd blijft is gezien de dreiging van
bezuinigingen nog onbekend.
De drie kuddes in Overijssel zaten in een overgangsrege
ling, zij krijgen vanaf dit jaar geen rechtstreekse subsidie
meer. Wel zijn gebieden aangewezen die voor gesubsidi
eerde begrazing in aanmerking kunnen komen.
Noord-Brabant blijft de acht schaapskuddes financieel
steunen, de meeste in ieder geval tot 2015. In vier geval
len heeft de provincie daarvoor zelf geld gereserveerd.
Herders zijn in het heiderijke Drenthe tot nog toe goed
af. Zes van de acht kuddes krijgen nog een toeslag vol
gens de oude regeling. Sommige krijgen een aanvulling
uit een provinciaal potje 'toerisme'. Of dit voor volgend
jaar ook nog geldt, is afhankelijk van de op handen staan
de bezuinigingen.