io I bemande ruimtevaart
'Eropafroept Joeri Gagarin als hij op 12
april 1961 als eerste mens de ruimte in
wordt geschoten. Vijftig jaar later is het
de vraag of bemande ruimtevaart de vele
miljarden waard is geweest. Het heeft wel
enkele handige uitvindingen opgeleverd.
vrijdag 8 april 2011
door Dick Hofland
Er is een foto van Satur-
nus waarop vlak ach
ter de bekende ringen
van de planeet een mi
nuscuul lichtpuntje te
zien is: de aarde. Astro
nauten kennen het gevoel, vanuit
hun capsule zien ze de wereld
waarop wij leven in totaal andere
verhoudingen.
„Dan begrijp je hoe ontzettend fra
giel de aarde is, en vraag je je af
waarom wij er zo'n puinhoop van
maken", zegt Ton Schoot Uiter-
kamp. Het verklaart volgens de
hoogleraar milieukunde waarom
bijna alle astronauten missionaris
sen voor een duurzame wereld
worden. „Dat is de verdienste van
de bemande ruimtevaart: we zijn
heel goed gaan beseffen dat we zui
nig op de aarde moeten zijn."
Dat is allemaal begonnen op die
mooie lentedag in Bajkonoer, op
de steppen van Kazachstan, waar
Joeri Gagarin als eerste mens de
ruimte in werd geschoten. Dins
dag is dat precies vijftig jaar gele
den en dat is een mooi moment
eens te bezien wat de bemande
ruimtevaart heeft opgeleverd.
„Niet zo gek veel", stelt Schoot Ui-
terkamp. „Veel kennis over het
heelal, het weer, het klimaat en al
le technische hulpmiddelen zoals
navigatie hebben we te danken
aan de onbemande ruimtevaart.
De mens is de zwakke factor in de
ruimtevaart, omdat hij gevoelig is
voor straling en botontkalking, en
voedsel en afleiding nodig heeft.
In de onbemande ruimtevaart kan
veel meer en die heeft ons daarom
veel en veel meer opgeleverd."
Dat kan Peter Barthel niet ontken
nen, maar de hoogleraar astrofysi
ca wijst er nadrukkelijk op dat on
ze blik er wel enorm door is ver
ruimd. „Dankzij de bemande
ruimtevaart zijn we bijzondere
processen in het heelal gaan begrij
pen; achter elke horizon is weer
een andere horizon. We hebben
compleet nieuwe werelden ont
dekt, nieuwe sterren, nieuwe pla
neten. We zijn enorm veel te we
ten gekomen over zwarte gaten,
over infrarood en ultraviolet licht.
Het onderzoek naar uv-licht is een
Nederlandse specialisatie gewor
den. We zijn ook experts op het
gebied van infraroodastronomie
vanuit de ruimte. Het is moeilijke
wetenschap maar zeker zinnig."
Dat alles neemt volgens hem niet
weg dat bemande ruimtevaart bo
venal een kwestie van prestige is
en enorme veel geld heeft gekost.
„De uiteindelijke winst is gering."
De Amerikaanse ruimtevaartorga
nisatie NASA heeft een website
waarop ze laat zien wat we alle
maal aan de bemande ruimtevaart
te danken hebben. Bijvoorbeeld de
draadloze boormachine, sport
schoenen met lucht in de zool,
voedzamere melk voor baby's en
de airco in auto's.
Daarentegen heeft de bemande
ruimtevaart niet de belofte kun
nen inlossen dat de gezondheids
zorg erdoor 'met stappen vooruit'
zou gaan. Veel verder dan een in-
fraroodthermometer, automati
sche insulinepomp, draagbare
bloeddrukmeter, ontwikkeling
van zwangerschapsecho's en de
monddouche is het niet gekomen.
Wel zijn er geluiden dat de ge
wichtloosheid van astronauten in
de ruimte kan leiden tot een beter
inzicht in botontkalking en ge
wrichtsklachten als hernia. In de
ruimte kun je bovendien stoffen
bij elkaar brengen waarmee dat op
aarde niet kan en daaruit zouden
mogelijk nieuwe of betere behan
delingen kunnen voortkomen.
Niettemin is vrijwel iedere deskun
dige er onderhand van overtuigd
dat onbemande vluchten funda-
menteel-wetenschappelijk gezien
een veel betere investering zijn
dan bemande vluchten, omdat ze
de meeste onderzoeken beter,
nauwkeuriger en goedkoper doen.
Zo heeft astrofysicus Barthels gro
te bedenkingen over het nut van
het bemande internationale ruim
testation ISS. „Veel metingen zijn
waardeloos omdat er veel rotzooi
omheen zweeft."
En een Amerikaanse onderzoeks
commissie adviseerde NASA recen
telijk nog af te zien van de plan
nen op korte termijn opnieuw een
mens op de maan te zetten, als tus
senstap naar Mars. „De landing op
de maan was natuurlijk een he
roïsche daad", zegt Schoot Uiter-
kamp. „Maar fundamentele veran
deringen in wat we wel en niet we
ten, hebben we er niet aan te dan
ken. Wel prachtige plaatjes en ver
halen over onze kostbare aarde."
Hij ziet dat ook bij Wubbo Ockels,
Nederlands eerste ruimtevaarder,
met wie hij onlangs een school be
zocht voor de Wubbo Ockels Ju-
niorprijs. „Wubbo vraagt aan die
kinderen: wat is er belangrijk in
een ruimteschip? Nou, zeggen die
kinderen, hoe je poep en plas op
ruimt. Dan zegt Ockels: jullie zijn
de bemanning van ruimteschip
aarde, daar moet je ook geen troep
van maken. Hij legt uit waar het in
essentie om gaat en die kinderen
vergeten dat nooit meer. Dat kan
een onbemande satelliet niet."
Made in
zie onze websiterbuitenland
De Amerikaanse opvolger van
de Space Shuttle is onbemand
