i3 spectrum
B5
B
*3
Zaterdag 2 april 2011
Vind ik leuk
Vind ik niet leuk
Vind ik leuk
Vind ik niet leuk
Perikelen
Leiderschapsperikelen kenmerken de jong
ste geschiedenis van het CDA. Na de succes
volle jaren onder Ruud Lubbers, waarbij de
partij twee keer de meeste zetels ooit haal
de (54), werd in 1993 Elco Brinkman aange
wezen als lijsttrekker. Bij de Kamerverkiezin
gen van 1994 leed het CDA groot verlies en
zakte naar 34 zetels.
De partij moest de oppositie in, Brinkman
vertrok naar de achterste Kamerbankjes en
Enneüs Heerma ging de kar trekken. Deze
ruimde op zijn beurt na drie jaar het veld
voor Jaap de Hoop Scheffer. Hij zag in 1998
geen kans het CDA uit het slop te trekken.
De fractie verviel naar 29 zetels en bleef in
de oppositie. Eind 2001 barstte de bom tus
sen partijvoorzitter Marnix van Rij en Jaap
de Hoop Scheffer. Van Rij en een aantal be
stuursleden vonden De Hoop Scheffer niet
aansprekend genoeg als lijsttrekker. Uitein
delijk ruimden beiden het veld.
Jan Peter Balkenende, onbekend bij het gro
te publiek, ging de gehavende partij leiden.
Hij won kiezers terug, kwam uit op 43 ze
tels en mocht als premier aan de slag. Tot
2010 leidde hij diverse kabinetten, maar
nooit zaten zij de volle vier jaar uit.
Vorig jaar juni leed het CDA onder zijn aan
voering een groot verlies. De partij duikelde
van 41 naar 21 zetels. Balkenende vertrok
nog dezelfde avond.
De fractie koos Maxime Verhagen als haar
voorzitter. Hij voerde de kabinetsonderhan
delingen en is nu vicepremier in het kabi-
net-Rutte.
Van Haersma Buma, de vriendelijke, flegmatische Fries
die graag op de achtergrond blijft, geeft die beker met lief
de door: „Ik heb niet de ambitie politiek leider te zijn."
Voor andere CDA'ers, vooral uit het rechtse kamp, is Ver
hagen onbetwist de leider: Hans Hillen (minister van De
fensie), Henk Bleker (staatssecretaris van Economische Za
ken) en kandidaat-partijvoorzitter Sjaak van der Tak bom
bardeerden hem publiekelijk tot eerste man.
Ook Léon Frissen volgt die lijn: „Het is evident dat Verha
gen op dit moment de leider is", zegt de gouverneur van
Limburg, die de verkiezingsnederlaag van juni onder
zocht. „Hij heeft een huzarenstukje geleverd door dit kabi
net samen te' stellen, maar hij krijgt daar niet de credits
voor. Ik snap dat mensen hem afstandelijk vinden. Maar
mensen die ver van hem afstaan, hebben een ander ge
voel over hem dan mensen die er kort bij zitten."
Anders dan Van Haersma Buma heeft Verhagen wel lei
derschapsambities. „Ik denk dat de mensen in het land be
hoefte hebben aan leiderschap en dat spreid ik ten toon",
zei hij onlangs in een interview. Toch durft ook hij de titel
'politiek leider' niet in de mond te nemen: „Mensen zitten
niet te wachten op een etiket, maar op concrete maatrege
len."
Verhagens grote probleem is dat vrienden en bekenden
hem joviaal en charmant vinden, maar dat hij bij het gro
te publiek een slechte reputatie heeft. Hij wordt gezien als
hardliner, als een man die met de ellebogen werkt en een
machtspoliticus is. Zelfs bij zijn eigen achterban is hij niet
populair. Uit onderzoek van de Evangelische Omroep
bleek dat 6o procent van de CDA-raadsleden Verhagen
niet ziet zitten als partijleider. Een kwart ziet hem he
lemaal niet zitten.
Als Verhagen niet de meest impopulaire politicus was ge
weest, had het CDA nu geen leiderschapscrisis gehad,
stelt professor Henk te Velde van de Universiteit Leiden.
„Het is onduidelijk wie de partij moet leiden. Verhagen is
een professional, maar maakt geen idealistische indruk",
zegt de historicus, gespecialiseerd in politiek leiderschap.
Dat hoeft geen probleem te zijn. Ruud Lubbers was des
tijds ook meer bestuurder dan idealist, brengt Te Velde in
herinnering. „Niemand wéét precies hoe de vorming van
het huidige WD-CDA-kabinet is verlopen, maar Verha
gen wekt de indruk dat hij geen middel schuwde om tot
deze coalitie te komen. Alles leek te moeten wijken. Het
imago van machtspoliticus is niet in je voordeel. Het is las
tig als je een bepaald imago hebt. Maar dat krijg je niet
voor niets."
Veel leden noemen Jan Kees de Jager als beste kandidaat
voor het leiderschap. De populaire, pragmatische en vlot
pratende minister van Financiën kreeg in de EO-enquête
94 procent van de gemeenteraadsleden achter zich, een
bijna Noord-Koreaans aandoende uitslag. Hij ontmoet
nauwelijks weerstand. Toch sluimert hier opnieuw een
probleem: De Jager voelt er weinig voor. Hij zou na deze
kabinetsperiode liever terugkeren naar het bedrijfsleven.
Zelf vindt hij de leiderschapsvraag 'nu niet aan de orde'.
„Verhagen is nu het duidelijke gezicht van het CDA", ver
wijst hij naar de baas in het kabinet.
Wie trekt de partij uit het moeras? De ogen zijn gericht
op de nieuwe partijvoorzitter die vandaag tijdens het con
gres gekozen wordt. Voor het eerst krijgen de leden de
doorslaggevende stem, een van de eerste, zichtbare ver
nieuwingen die het CDA na de zwarte dag in juni heeft
doorgevoerd. Na de voorronde zijn twee kandidaten over:
de Utrechtse predikante Ruth Peetoom en de Westlandse
burgemeester Sjaak van der Tak. Peetoom lijkt de beste
kaarten in handen te hebben. Ze is een 'verbinder', ie
mand van het 'sociale gezicht'. „Ik ga niet zeggen hoe het
moet", zegt ze. „Ik ben er om de discussie over de toe
komst van de partij aan te jagen."
Peetoom stemde tegen samenwerking met de PW en
noemt Herman Wijffels als meest inspirerende partijge
noot. De predikante zou tegenwicht kunnen bieden aan
'Het Binnenhof, waar de pro-stemmers fors in de meer
derheid zijn. Wat haar betreft hoeft de politiek leider niet
vandaag of morgen op te staan. Geen hijgerigheid. „De
partij moet eerst inhoudelijk op orde komen, daarna moe
ten we nadenken over een gezicht dat daarbij past."
De voorzitter moet de partij nieuw leven inblazen, zegt
Marnix van Rij, zelf voormalig CDA-partijvoorzitter. „Zo
wel programmatisch als door nieuwe mensen voor de
kieslijsten te zoeken. Het CDA is nu niet stabiel, heeft
geen aantrekkingskracht. De partij is het vleesgeworden
voorbeeld van de versplintering in Nederland."
De voorzitter, zegt Van Rij, moet de verdeelde stromin
gen weer bij elkaar brengen. „Het zou dodelijk zijn als het
CDA steeds in twee kampen vervalt Dat zou het ook zijn
als je nu iemand bombardeert tot leider", bekritiseert hij
het old boys netwerk dat Verhagen op het schild hees.
„Daar moet je de tijd voor nemen."
Zelf botste Van Rij indertijd met toenmalig fractievoorzit
ter Jaap de Hoop Scheffer. „Wat ik ervan geleerd heb, is
dat je niet kunstmatig een leider kunt aanwijzen."
Ook historicus Te Velde denkt dat het handig kan zijn
nóg geen leider aan te wijzen, al blijft het een zwaktebod.
„Vanwege de verdeeldheid heb je de kans dat die nu af
brandt. Plus: je kunt moeilijk om Verhagen heen. De par
tij doet er alles aan om hem low profile te houden. Maar
iemand anders nemen, doet de partij nu ook niet. Zo lang
er geen verkiezingen zijn, kan het handig uitkomen maar
het blijft een verlegenheidsoplossing. Je hebt er niet ie
mand voor."
Zo schetst ook de Gelderse provinciale voorzitter Herman
Kaiser de situatie. „Een leider haal je niet uit een doosje.
Anders hadden we dat vorig jaar wel gedaan. Je denkt dat
je leiders hebt en dan heb je ze niet", stelt Kaiser, doelend
op gedroomd kroonprins Camiel Eurlings die koos voor
zijn gezin en bij de KLM begint. „Ie kunt zoiets niet force
ren. De nieuwe voorzitter zal de weg moeten bereiden
naar een nieuwe leider."
Zoals veel CDA'ers noemt ook hij Jan Kees de lager als co
ming man. „Hij is iemand van statuur, hij heeft een soort
onbevangenheid. Maar je weet niet wie zich nog aan
dient."
reageren?
spectrum@wegener.nl
Vind ik leuk
Vind ik niet leuk
