antwoorden op de krimp
ii spectrum
Zaterdag 2 april 2011
Dat zijn mooie, opvallend eensluidende woor
den waar ze in Zuid-Limburg vrolijk van wor
den, En tegelijkertijd een beetje cynisch. Dat zit
nou eenmaal in de aard van het beestje, weet
de Limburgse commissaris van de koningin
Léon Frissen. Dat heeft alles met het verleden
te maken. Zuid-Limburg had na de sluiting van
de laatste mijnbouw in 1974 weinig tot niets
meer. „Daarmee verdween ook de trots van de
inwoners. Sindsdien kijken wij vaak met een
soort minderwaardigheidscomplex.naar bijvoor
beeld de politiek in Den Haag. Zuid-Limburgers
zetten zich er graag tegen af Terwijl die trots
op de streek er nog steeds mag zijn. Kijk maar
eens in het telefoonboek naar al die buitenland
se namen. Dat komt door de mijnbouw. Het is
een perfect voorbeeld van hoe integratie kan
gaan." Hoes herkent die mentaliteit nog uit zijn
periode als gedeputeerde in Noord-Brabant.
„Als daar iets goed is, staan de mensen met de
handen in de broekzakken te juichen."
Het zelfbewustzijn van de Limburgers moet om
hoog, vindt ook directeur Wil Houben van de
Kamer van Koophandel in Limburg. „Er is nu
nog te weinig eenheid. Groot probleem is wel
de arbeidsmarkt, die onder meer door de vergrij
zing onder druk staat. De markt zit potdicht. De
politiek in Den Haag schuift die problematiek
maar voor zich uit. Zolang dat doorgaat, blijft
dit de achilleshiel van elke ontwikkeling."
De sluiting van de mijnen wordt een kleine
veertig jaar na dato nog steeds als hoofdoorzaak
gezien voor veel negatieve cijfers. De vergrij
zing is met negentien procent 65-plussers een
kleine vier procent hoger dan in de rest van Ne
derland, het werkloosheidspercentage is met
6,9 procent anderhalf procent hoger dan elders
hl het land en het aantal HBO- en universitair
opgeleiden ligt vier procent onder het gemiddel
de. „Ik weet wat het is als alle structuur in een
gebied wegvalt", zegt directeur Anya Niewierra
van de VW Zuid-Limburg. „Ik ben een dochter
uit een mijnwerkersgezin. Net als tal van ande
re mensen verloor mijn vader zijn werk. En de
jongeren? Die trokken weg. De universiteit in
Maastricht was er nog niet, er waren nog maar
weinig opleidingsmogelijkheden in de streek.
Na de sluiting van de mijnen heerste er lange
tijd een gedachte van 'doe maar raak, een vlie
gende kraai vangt altijd wat'. Er waren tal van
initiatieven, maar er kwam maar weinig van de
grond. Tot er in 1995 een groep bestuurders
kwam die het over een andere boeg gooide
voor de voormalige mijnstreek tussen Land
graaf en Kerkrade. Er werd ingezet op toeristen,
die het zogenoemde 'lelijkste stukje Nederland'
links lieten liggen." Zo is Park Gravenrode ont
wikkeld, met onder meer nieuwe natuur, skipis
te Snowworld, het Continium (een discovery
center over wetenschap en techniek), het Mega-
land-terrein (Pinkpop), wereldtuinencomplex
Mondo Verde en dierentuin Gaia Park. Nie
wierra durft aan de hand van het resultaat, 5500
banen in het toerisme en zo'n 600.000 over
nachtingen in 2010, te stellen dat het project de
regio Parkstad (een samenwerkingsverband tus
sen acht Limburgse gemeenten) een flinke im
puls geeft
Het is een voorbeeld van keuzes maken.
Niet veel van alles, maar liever minder
van het goede. Ook in de bouw wordt
die gedachte gehanteerd. Veel uit de grond
stampen in een krimpregio staat gelijk aan bou
wen voor leegstand, dus kun je beter iets slopen
om er meer kwaliteit voor terug te brengen.
„Grondexploitatie is in Zuid-Limburg een groot
probleem. Als je iets weghaalt, is er vaak geen
behoefte aan iets nieuws", zegt Depla. „Kijk, in
de Randstad treedt in sommige wijken ook ver
loedering op, maar daar hebben mensen op de
woningmarkt geen keuze. In Heerlen en omstre
ken blijven die panden leeg staan."
Neem bijvoorbeeld de wijk MSP (Meezenbroek,
Schaesbergerveld en Palemig) in Heerlen, een
van de veertig Vogelaarwijken (achterstandswij
ken) in Nederland. Daar wordt de leegstand nu
bestreden met een kwaliteitsinjectie. Zeven ver
ouderde flats gingen er tegen de vlakte, om op
termijn te worden vervangen door nieuwe wo
ningen en voorzieningen voor senioren. Tot het
moment van de bouw kunnen de inwoners op
het braakliggende terrein genieten van een zee
van zonnebloemen, die onlangs door scholieren
is ingeplant.
De wijk krijgt ook een nieuw centrum, met win
kels, een brede school en culturele voorzienin
gen. Verder zijn er meerdere zogenoemde
pocketparkjes gemaakt; dat zijn kleurige plein
tjes of groenstroken waar bewoners elkaar kun
nen ontmoeten en kinderen kunnen spelen.
„Alles gaat in samenspraak met de bewoners",
vertelt stedenbouwkundige Roel Meertens.
„Eerst waren de meeste mensen terughoudend
op het gebied van vernieuwing, maar inmiddels
zie je dat er door dit project sociale cohesie ont
staat. Dat is ook ons doel; dat bewoners weer
iets om hun wijk geven."
Kwaliteit van leven dus, als wapen tegen de
krimp. Net zoals het thematiseren van de ste
den een middel is. Waar Maastricht van
oudsher een bolwerk is voor traditionele cultu
rele uitingen, richt Heerlen zich meer op de mo
derne kunstuitingen. Het Schunck Glaspaleis in
het centrum van de stad, dat eerst een winkel
centrum was en vervolgens op de nominatie
voor sloop stond, is omgeturnd tot een kunst
en cultuurpaleis.
En ook een flinke investering om de harddrugs-
problematiek in Heerlen de kop in te drukken
kan er volgens Depla mee te maken hebben dat
een vestigingsoverschot het sterftecijfer in zijn
gemeente nu compenseert.
Natuurlijk, één zwaluw maakt nog geen zomer.
Van een Limburgse lente is ook nog geen spra
ke, maar heel voorzichtig durven Depla en zijn
collega-bestuurders wel te juichen. Met de han
den nog in de broekzakken. Net als de Braban
ders.
Krimp
Nederland vergrijst volgens
het Centraal Bureau voor de
Statistiek in Heerlen de ko
mende jaren in verdubbeld
tempo. Tot 2015 komen er
een half miljoen 65-plussers
bij. In 2040 is het aantal
ouderen opgelopen tot 4,6
miljoen. Nu zijn dat er 2,6
miljoen.
Tot 2038 neemt de Neder
landse bevolking toe tot
17,5 miljoen inwoners. Dat
komt door een hogere le
vensverwachting en de
komst van immigranten. Na
2038 zal de krimp in heel
Nederland toeslaan, zo voor
spelt KEI, het kenniscentrum
voor stedelijke vernieuwing.
Aan de randen van Neder
land is krimp nu al aan de
orde van de dag. In Parkstad
Limburg neemt de bevol
king tot 2040 waarschijnlijk
af van 250.000 naar
190.000. Zeeland krimpt
vanaf 2025. Waar Kapelle,
Tholen, Middelburg en Goes
zullen blijven groeien, is er
in Terneuzen, Sluis en Vlissin-
gen sprake van krimp.
In Noord-Brabant wordt van
af 2030 krimp verwacht.
