Aantrekkingskracht van
een vesting in verval
13
Fort Rammekens opent de poort
donderdag 24 maart 2011
door Maurits Sep
Het oudste zeefort
van West-Europa is
hevig aangetast
door de tand des
tijds. Het bastion
van Fort Rammekens is ge
scheurd, er dreigt een stuk van
in de gracht te vallen. Uit de mu
ren zijn rondom stenen verdwe
nen. De toegangspoort is ver
weerd. De gewelven hebben
flink te lijden onder vocht.
De strategische ligging aan de Wes-
terschelde is mede de oorzaak van
het verval. De zilte wind heeft de
stenen flink aangetast. Maar ook
zonder die invloeden zou het ver
val zijn ingetreden, zegt boswach
ter Karei Leeftink van Staatsbosbe
heer. „Er zijn in de loop der eeu
wen allerlei bouwstijlen en materi
alen gebruikt. Dat is niet bevorder
lijk voor de stabiliteit."
Dat het fort nog niet is ingestort,
is te danken aan de sterke bouw
van de vesting. „De basis is sterk,
maar we hebben inmiddels veel
groen weggehaald en nu zie je pas
goed dat er grote scheuren in de
muren zitten en veel stenen weg
zijn. Om Fort Rammekens terug
te brengen in zijn oude glorie,
moet er nog veel gebeuren", waar
schuwt Leeftink.
'Consolidatie van het casco', om
schrijft Staatsbosbeheer de klus.
Dat gaat de komende anderhalf
jaar gebeuren. Het ministerie van
Onderwijs, Cultuur en Weten
schap steunt de opknapbeurt met
1,4 miljoen euro; Staatsbosbeheer,
de gemeente Vlissingen, de provin
cie en havenschap Zeeland
Seaports leggen de resterende
700.000 euro bij. Voordat de zo
mervakantie begint, moeten de
steigers er staan. Eind 2012 moet
de restauratie klaar zijn.
Intussen blijft het gewoon toegan
kelijk voor bezoekers. Zaterdag
gaat de renaissancepoort voor het
eerst dit jaar weer open. Tot en
met eind oktober is het zes midda-
.gen per week te bezoeken.
Fort Rammekens: in de muren ontbreken stenen, poortomlijstingen zijn verweerd, gewelven hebben onder vocht te lijden, foto's Lex de Meester
Het fort, even buiten Ritthem aan
de boorden van de Westerschelde,
kent een roemrijke geschiedenis.
De vesting werd in 1547 gebouwd
om de havens van Middelburg en
Antwerpen te beschermen. Schip
pers van de Verenigde Oost-Indi
sche Compagnie (VOC) gingen ter
hoogte van Rammekens voor an
ker om te wachten op een gunsti
ge wind. Later legden de Spanjaar
den, daarna de Geuzen en vervol
gens Napoleon beslag op het fort.
Tegenwoordig ligt het fort naast
de haven van Vlissingen-Oost,
slechts gescheiden van de indus
trie door een klein maar waarde
vol schorrengebied. „Het enige
schorrengebied dat er nog is op
Walcheren", duidt Leeftink het be
lang ervan.
Hoewel, hij heeft een nieuwtje:
„Aan de andere kant, de Ritthem-
se kant van het fort, bij de caisson
die daar ligt, kun je nu de vorming
zien van nieuw schor. Dat is wel
heel bijzonder."
De aantrekkingskracht van Fort
Rammekens is juist ook de natuur
eromheen. De schorren dus, en de
kreek en het bos. De boswachter
geeft graag een paar tips.
Wie tussen april en juli de met
blauwe paaltjes gemarkeerde wan
deling van vier kilometer door het
bos volgt, komt bij het eiland en
ziet daar een kolonie aalscholvers.
Op de muren van het fort bloeien
in mei en juni gele muurbloem
pjes. Hoewel dat misschien niet zo
lijkt, schijnt dat toch heel bijzon
der te zijn, benadrukt Leeftink.
„De muurbloem versiert de muur
met zijn kleur. Fort Rammekens
staat toch al bekend om zijn bij
zondere muurplanten en zeker de
muurbloem is er één van. Daarom
zullen we bij de renovatie van de
muren die planten er ook afhalen
en later terugzetten."
In juli kunnen vogelkenners jonge
kiekendieven spotten en in het na
jaar staat het bos vol met padden
stoelen. Leeftink: „Elk seizoen
heeft zijn reden om naar Ramme
kens te gaan."
Hét kenmerk van Fort Rammekens is de in
zandsteen opgetrokken renaissancepoort.
Die poort gaat zaterdag weer open na de win-
tersluiting. Tot en met zondag 30 oktober is het fort
weer open voor bezoek.
In de kazematten zijn enkele exposities te bezichti
gen. Er is een vaste tentoonstelling over de geschiede
nis van het oudste zeefort van West-Europa. Ook is
er een film te zien over de inundatie van Walcheren
in 1944: het eiland werd toen onder water gezet om
de Duitse bezetters te verdrijven.
De Duitsers gebruikten tijdens de Tweede Wereldoor
log een eenmansonderzeeboot als geheim wapen te
gen scheepvaartverkeer op de Westerschelde. Een
exemplaar van dit vaartuig, type Biber, is in het fort
te zien.
Op 23 april wordt een nieuwe expositie geopend van
de Middelburgse kunstenares Toos van Holstein. In
haar werk staan fotografie en digitale technieken cen
traal.
In een andere kazemat staat een expositie met de fo
toserie De vier seizoenen van Rammekens. In ruim
negentig foto's tonen )aap Klein en Karen van de Vel
de het fort en de omliggende natuur, zoals de kreken
en de vele soorten vogels en bomen.
Het IVN natuur- en milieu-educatie geeft regelmatig
geleide excursies met een deskundige gids in en rond
het fort. De rondleidingen zijn elke dinsdagavond
van 14 juni tot en met 30 augustus om 19.30 uur en el
ke zondagmiddag van 12 juni tot en met 25 septem
ber om 14.00 uur. Groepen kunnen op andere dagen
rondleidingen boeken.
Fort Rammekens, Rammekensweg, Ritthem. Geopend van
zaterdag 26 maart tot en met zondag 30 oktober, dinsdag
tot en met zondag van 12.00 tot 17.00 uur.
Bel voor informatie of reserveringen met het Zeeuws
maritiem Muzeeum, Nieuwendijk, Vlissingen: 0118-412498.
www.fortrammekeos.ni
www.muzeeum.nl
www.staatsbosbeheer.nl
Fort Rammekens is het oudste zeefort van West-Europa.
foto Lex de Meester
