9 spectrum
Zaterdag 19 maart 2011
foto boven: De zwaar beschadigde kerncentrale in Japan.
foto links: Een slachtoffer van de olieramp in de Golf van
Mexico in 2010.
foto rechts: De spaceshuttle Challenger ontplofte
op 28 januari 1986. foto's GPD/AP
ze er baat bij hebben. En als ze ervoor mo
gen kiezen. Computer, magnetron, mobiel
tje, we vinden het geweldig. „Maar zodra
het van bovenaf wordt opgelegd en inge
voerd, zijn we kritischer", weet Frans
Brom. Hij is hoofd technologie van het Ra-
thenau Instituut, dat onderzoek doet naar
nieuwe technologische ontwikkelingen en
hoe de samenleving daarop reageert.
Toevalligerwijs is Brom net terug uit To
kio, waar hij voor een groep Japanners een
lezing heeft gehouden over de maatschap
pelijke gevolgen van technologie. Midden
in zijn verhaal hadden de aardbeving en
de daaropvolgende tsunami in het noor
den van het land plaats en moesten hij en
zijn gehoor halsoverkop de zaal verlaten.
„Hoe het bij Japanners zit, weet ik na zo'n
kort verblijf niet, maar Nederlanders zijn
over het algemeen vrij goed in staat voor-
en nadelen van nieuwe technologieën af
te wegen. Maar je ziet dat we kritischer
worden naarmate we het gevoel hebben,
dat een technologie ons wordt opgelegd.
En als we betwijfelen of er wel genoeg re
kening wordt gehouden met onze belan
gen. Kijk maar naar recente vaccinatiecam
pagnes, de OV-chipkaart en het elektro
nisch patiëntendossier. Nederlanders heb
ben geen ongebreideld vertrouwen in tech
nologie, maar Nederlanders hebben ner
gens ongebreideld vertrouwen in."
Lucas Reijnders vreest dat we met nano-
technologie in dezelfde val trappen als met
kernenergie. „Nanotechnologie gaat over
onzichtbare, kleine deeltjes en daardoor
zou er geen gevaar in schuilen. Maar we
weten toch al dat fijnstof problematisch is,
en dat nano het kleinste fijnstof is? Nano-
buisjes lijken bovendien sterk op asbestve
zels. Hier zie je weer: elke nieuwe techniek
wordt in het begin gebracht als een zegen.
Bedenkers en voorstanders zijn altijd zeer
positief. Het is verstandig reserves te heb
ben tegenover alles wat wordt beweerd.
Het kan altijd misgaan en dat wens je nie
mand toe."
Diederik Samsom vindt het ook verschrik
kelijk voor al die getroffen en angstige Ja
panners, maar dat wil nog niet zeggen dat
het bouwen van kerncentrales onverant
woord is. „Ik wil waarschuwen voor al te
gemakkelijke conclusies en oordelen, net
zoals ik geen oordeel wil vellen over de
groepen die het griezelig vinden aan din
gen te sleutelen die we niet helemaal kun
nen overzien."
Het gaat er uiteindelijk om, vindt
Samsom, dat we over pakweg dertig jaar
de volgende generatie moeten kunnen uit
leggen waarom we welke keuzes hebben
gemaakt.
„Ik zal mijn kinderen waarschijnlijk moe
ten uitleggen dat ik voor duurzame ener
gie heb gekozen, terwijl dat zoveel belas
tinggeld heeft gekost dat mijn kinderen
meer kosten hebben. En zo zal Richard de
Mos van de PW vermoedelijk moeten ver
tellen dat hij de belastingbetaler niet zo
zwaar heeft willen belasten en daarom
voor kerncentrales heeft gekozen, waar
mee ongelukken zijn gebeurd. Het gaat er
om tegen welk verhaal je het meeste op
ziet."
Waar je ook voor kiest, ook Lucas Reijn
ders gelooft ondanks zijn bedenkingen dat
de oplossing voor het klimaatprobleem
voor een belangrijk deel in de technologie
moet worden gezocht. „Ik geloof echt in
zonne- en windenergie, maar daar zitten
ook nadelen aan en het is duur. Ik ver
wacht er zeker niet alle heil van."
Niet technologie is daarom het probleem,
maar de technologen die de risico's niet on
der ogen willen zien en hun eigen kunnen
overschatten. Velen willen en kunnen
maar niet geloven dat ze met vuur spelen
en dat ze veel minder begrijpen dan ze
denken. Tot het tegendeel is bewezen.
Reijnders: „Men denkt dat de wereld onge
looflijk mooi is door een bepaalde techno
logie. Bij de reactor in Petten dachten de
bedenkers ook dat de critici maar mafke
zen waren die er helemaal niets van af wis
ten. Het is net als in een fabriek: als er iets
fout gaat, draai ik nog even een moertje
vast en dan is het probleem weer opgelost.
Het is belangrijk dat technologen en hun
kritiekloze aanhangers eindelijk eens de
houding van 'wij lossen het wel op' laten
varen."
reageren?
spectrum@wegener.nl
