buitenland 17
Een op vijf kernreactoren bij breuklijn
verschuivende aardas
5 vragen over
5 De zeebeving voor de kust van Indonesië in
2004 was krachtigermaar leidde tot een klei
nere verplaatsing van de aardas.
„Een beving bij de polen of de evenaar hebben
het minste effect op de as. Als je bovenop of te
gen de zijkant van een tol slaat, gaat die ook
niet heftiger wiebelen.
Het meest effect heeft een schuine klap. Bij de
aarde zijn dat bevingen rond de 45 graden noor
der- en zuiderbreedte. Op zo'r| positie ligt Ja-
kiJftkJ
Hulpverleners zoeken naar overlevenden en doden in Natori. Ze hebben vier lichamen gevonden van mensen
die de aardbeving en tsunami niet hebben overleefd. foto Alex Hofford/EPA
Een lichaam wordt tussen betonblokken uitgehaald in Toyoma.
foto Gregory Bull/AP
dinsdag 15 maart 2011
Veel landen zien kernener
gie als een aantrekkelijke op
tie. Met aardbevingen wordt
wel rekening gehouden bij
de bouw, maar niet met
vloedgolven.
NIJMEGEN - In de hele wereld staat
ongeveer een vijfde van de kern
centrales in een gebied dat gevoe
lig is voor aardbevingen en vloed
golven. Volgens het Internationaal
Atoomenergie Agentschap (IAEA)
gaat het om 88 van de 442 reacto
ren, Zo kreeg een kerncentrale in
de Indiase deelstaat Maharashta in
de periode 1985 en 2005 ruim ne
gentig bevingen (met een kracht
tot 6,3 op de schaal van Richter) te
verstouwen. Hoewel de meeste
kerncentrales een magnitude van
8,5 kunnen verdragen, worden
maatregelen tegen vloedgolven
vrijwel nooit overwogen.
De komende twintig jaar staat de
bouw van nog eens 350 nieuwe nu
cleaire reactoren op de rol. Reden
voor milieuorganisaties als Green
peace na de problemen met de
kerncentrale in Japan regeringen
op te roepen plannen te schrap
pen. Zeker gezien de schier onstil
bare honger naar energie bij Aziati
sche landen: zij zien kernenergie
als aantrekkelijke optie. Met name
de economieën van India en Chi
na groeien zo hard, dat de vraag
naar energie enorm is. Overschake
ling van kernenergie op wind-,
zonne- of aardwarmte-energie is
voor hen geen optie. Maar beide
landen hebben wel geregeld met
aardbevingen te maken.
Met zoveel kerncentrales in kwets
bare gebieden, lijkt het des te be
langrijker te voorzien waar en wan
neer aardbevingen plaatsvinden.
Seismoloog Bernard Dost van het
KNMI zegt dat dat nooit precies is
te voorspellen. „We kennen de zo
nes waar ze ooit kunnen plaatsvin
den, maar weten niet wanneer."
Dost schetst de kwetsbare gebie
den: van Indonesië, naar het 'Brit
se subcontinent' (India, Pakistan
en Afghanistan) via Iran haar Tur
kije. Het laatstgenoemde land wil
drie nieuwe nucleaire centrales
bouwen aan de Egeïsche Zee. Ze
zullen nabij de Ecemisbreuklijn
worden opgetrokken. Veel aardbe
vingen gaan van oost naar west,
zegt Dost. Indachtig het feit dat in
Turkije de laatste grote aardbeving
heeft plaatsgevonden in het ten
oosten van Istanbul gelegen Izmit
(20.000 doden), zou de Turkse ha
venstad wel eens als volgende aan
de beurt kunnen zijn. Een geluk
bij een ongeluk: in de buurt van
Istanbul staat géén kerncentrale.
Grote
Oceaan
door Niek Opten
N-KOREA
Een aardas die gaat verschuiven, hoe moet je je
dat voorstellen?
De aarde maakt in 24 uur een rondje, rond een
denkbeeldige as. Deze spil loopt nu globaal van
de Noord- naar de Zuidpool. Door de aardbe
ving in Japan is die as tien centimeter opgescho
ven over het aardoppervlak. „Dat lijkt veel,
maar op de schaal van de aarde is het niets." De
verschuiving is ook geen uitzonderlijke reactie.
Vorig jaar nog, bij een aardbeving in Chili,
werd de aarde acht centimeter uit het lood ge
slagen.
Maar als je alle bevingen bij elkaar optelt, dan
is de verschuiving toch behoorlijk?
„De aardas schommelt jaarlijks tientallen me
ters heen en weer rond een stabiele positie, met
wel uitschieters van dertig meter. Je kunt het
vergelijken met een tol, die een duwtje krijgt.
Hij blijft ronddraaien, maar gaat wel heen en
weer. Dit schommelen wordt veroorzaakt door
natuurlijke processen op en boven het aardop
pervlak, zoals luchtdrukverschillen."
3 De aardas komt dus altijd weer op zijn oude
positie terug?
Nee. Want om het nog ingewikkelder te ma
ken: de stabiele positie waar de aarde omheen
tolt, staat ook niet stil. Jaarlijks schuift die tien
centimeter op, op de noordelijke helft richting
Canada.
„In de laatste ijstijd is de bodem rond de polen
enorm ingedrukt, tot wel een kilometer. Die
veert nu weer langzaam op. Daardoor veran
dert de verdeling van de massa, wat van in
vloed is op de positie van de aardas."
4 Wat zijn de gevolgen van deze zogenoemde
'poolvlucht'?
„Op korte termijn merken we daar ook niets
van. Pas over miljoenen jaren, als de as tiental
len kilometers is verschoven zal dit invloed heb
ben op het klimaat."
Z-KOREA
Door de enorme kracht van de
aardbeving in Japan is de aardas
circa tien centimeter verschoven.
Moeten we ons zorgen maken?
Geofysicus Bert Vermeersen van
de TU Delft legt uit.
vlaklijn
aarde
23,5°; loodlijn aarde
Kerncentrales in
aardbevings-
gèvoelig gebied
Kerncentrales jr
Indische
plaSt
Caribische plaat
Afrikaanse plaat
Nazca plaat
Zuid-Amerikaanse
plaat
Breuklijnen
Antarctische plaat
Antarctische plaat
Kerncentrales bij breuklijnen
Wereldwijd staan 88 kerncentrales in aardbevingsgevoelig
gebied. De aardkorst is opgebouwd uit platen die ten opzichte
van elkaar bewegen. Op de plaats waar twee platen tegen
elkaar aandrukken vinden regelmatig aardbevingen plaats.
20 procent van 442 werkende kernreactoren staat in gebieden
met 'significante' seismische activiteit.
Ëuraziatische
plaat
Noord-Amerikaanse plaat
Ëuraziatische
plaat
Australische plaat
Pacifische plaat