boeken j 29 Monument voor een verdwenen kind D Bijen als vliegende piranha's Koningin wil konijntje baren BOEKEN KORT vrijdag 4 maart 2011 ORWfci Zijn naam is voor al tijd verbonden aan boeken als 'Animal Farm' en vooral '1984', waaruit de term Big Brother stamt, als aanduiding voor een systeem dat mensen bij voort during in de gaten houdt. Dit heeft George Orwell tot een van de bekendste Engelse schrij vers van de twintigste eeuw ge maakt. Voor het eerst in lange tijd is er een oorspronkelijk Ne derlands boek over Orwell ge schreven en wel door Mare Daane. De titel 'In het spoor van George Orwell' geeft al aan dat Daane leven, werk en wan del van de schrijver naging. Marco Daane - In het spoor van Orwell. Atlas, 24,90 euro. 'Opa, kijk ik vond op zolder...' De 'Zuiderzeeballade' van Sylvain Poons en Oetze Ver schoor is de ruggengraat van de eerste roman voor volwassenen van Karlijn Stoffels, die eerder voornamelijk kinderboeken schreef. De hoofdstukken van de roman zijn woorden of woordcombinaties uit de tekst van het lied, maar in willekeuri ge volgorde. Het verhaal draait om de eigenzinnige moeder van de vrouw Mati. De moeder is opgenomen in een verpleeg huis. Bij het opruimen van haar woning rijgen Mati's herinne ringen zich als vanzelf aaneen. Karlijn Stoffels - Zuiderzeeballade. Querido, 18,95 euro. 5 'iOp televisie, literatuur en architectuur heeft Gerrit Komrij door de jaren heen zijn vileine licht al laten schijnen. Werd het niet eens tijd dat hij de beeldende kunst onder satiri sche ogenschouw nam, en dan met name de moderne varian ten daarvan? Zeker. De onderti tel van het boek 'Kunstwonde ren' geeft al enige indicatie: 'Op zoek naar de drijfveren van de moderne kunstmarkt en van de terreur die design heet'. Ook een hoofdstuktitel als 'Prulla ria, afval en humor' zegt veel. Voor het gemak staan de kunst werken erbij afgebeeld. Gerrit Komrij - Kunstwonderen. De Bezige Bij, 29,90 euro. Jacob Vis - De Imker Ellessy, 19,95 euro. door Mieske van Eek Een met mysterie omge ven eenzaat is de Imker die in stilte werkt aan het fokken van een onver woestbaar bijenras. Wat drijft: deze man, die een van zijn dochters verloor door een bi zar ongeluk, waarvan hij de Nederlandse kroonprins Fre- derik de schuld geeft? Terwijl deze Mans Petersen zijn bijen opfokt tot een soort vliegende piranha's, keert de rouwende weduwe Gonda van Walsum van Zuid-Afrika terug naar haar ouderlijke landgoed Morren in IJsselmonde. Zij moet pro beren het döor de bankencri- sis in de problemen geraakte bankiershuis te redden, dat haar ouders haar hebben na gelaten. Gonda roept de hulp in van commissaris Ben van Arkel, die bevriend was met haar moeder. Samen zitten ze aan de onderhandelingstafel met wat al snel de Oekraïense maf fia blijkt te zijn. Ondertussen werkt van Arkel aan de merk waardige verdwijning van het lijk van een huurmoordenaar uit de gevangenis en de voor bereiding van het koninklijk bezoek aan Ilsselmonde op Koninginnedag. Jacob Vis knoopt in zijn nieu we thriller De Imker allerlei maatschappelijke ontwikke lingen aan elkaar. Zo haakt hij in op de bedreigde bijen stand, de bankencrisis, de toe stand in Zuid-Afrika, de han del in organen, de aanslag op de Koninklijke familie op Ko ninginnedag in Apeldoorn en de maffia. Het is bijna te veel voor een boek, maar Jacob Vis is een bedreven schrijver, die alle verhaallijntjes netjes uitwerkt en.de spanning er in houdt in dit boek over heb zucht, wraak en liefde. I André Sollie - Konijntjesbrood Querido, 14,95 euro door Hanneke van den Berg e Vlaming André Sol lie kreeg begin deze eeuw wat meer be kendheid in Nederland toen hij samen met Ingrid Godon de Gouden Griffel won voor Wachten op matroos. Hij maakte daarvoor de illustra ties, Godon verzon de tekst. Een ander boek dat goed werd ontvangen, was Dubbel Doortje, waar hij alles in ei gen hand hield. Dat illustraties Sollie's grote passie vormen, is ook weer duidelijk in Konijntjesbrood, een surrealistisch prenten boek over een koning en een koningin die een kindje ver wachten. Dit keer gaat het er niet om dat de ene op een jongetje hoopt en de ander op een meisje, maar de konin gin wil een wit konijntje ba ren, terwijl de koning een rood eekhoorntje wenst. En toch, het werkt. Kinderen vin den het helemaal niet nodig dat een verhaal realistisch is en moeten giechelen om het idee dat een vrouw hoopt dat ze een konijntje verwacht. De tekst is raar, maar grappig. De illustraties zijn weerga loos. Sollie maakte heel fraaie collages van geschilderde figu ren en echte foto's. Vooral de illustratie van de naakte ko ning, op wiens lijf een deel van het gezicht van een man te zien is, daar blijf je naar kij ken. En de zon? Daar heeft hij gewoon een halve sinaas appel voor in de lucht ge plakt. Soms gebruikt hij moei lijke woorden voor een pren tenboek, zoals 'karmijn'. Maar ach, dat leg je dan ge woon uit. En wat is het nou geworden? Een wit konijntje of een rood eekhoorntje? Dat is niet de enige verrassing op de laatste pagina. Guus Luijters portretteerde in zijn lan ge gedicht Sterrenlied een u-jarig Joods meisje dat in de oorlog werd wegge voerd. „Ik wist helemaal niets over haar. Niets." door Maarten Moll Vandaag zou Sientje Abram haar 8oste verjaardag hebben gevierd. Als ze 10 september 1942,11 jaar oud, niet in Bir- kenau in de gaskamer was vermoord. Sientje Abram woonde in de Rapenburger straat, het hart van de Amsterdamse Joden hoek. Ze was één van de 351 Joodse kinderen uit die straat die zijn weggevoerd en vermoord. Schrijver-dichter Guus Luijters probeerde haar in zijn lange gedicht Sterrenlied een stem te ge ven, een gezicht. In het nawoord van Sterrenlied staat een heel droevige zin: 'Aan Sientje Abram bestaan geen herinneringen'. Luijters, die werkt aan zijn gro te boek over alle bijna 18.000 Joodse kinderen die in de Tweede Wereldoorlog zijn gedepor teerd en vermoord, wilde één van die kinderen uit die vreselijke geschiedenis lichten. „We weten bijna alles over Anne Frank, echt ontzettend veel, maar wat kun je nu nog te we ten komen over een gewoon Joods kind? Ik had net een novelle geschreven over een Joods meisje in de oorlog, De hongergoochelaar. Dat meisje heette Sientje. Op een dag bekeek ik de lijsten van de transporten en kwam ik de naam Sientje Abram tegen. Die naam sprak me aan. Ik heb vier maanden research naar haar ge daan. Ik vond een paar documenten, een adres wijziging, de registratiekaart van Westerbork. Een paar opgeschre ven gegevens. Ik heb haar naam een keer of tien gevonden. Voor het laatst op de voorpagina van de Nederlandse Staatscourant van 22 februari 1951, waar haar dood offici eel werd vermeld. Verder niets. Na vier maanden!" Hoe geef je een kind van wie je niets weet, gestal te? Luijters, die al jaren niet ge dicht had („Ik dacht dat ik klaar was, mijn antenne registreerde niets meer") zat op een avond bij te komen van het werk aan zijn grote boek (titel Vermoord, aantal pagina's: meer dan 1.300), toen 'ineens' regels kwamen aanwaaien. Nieuwe namen die ik heb geleerd/Schoontje Vrouwtje Duifje/allemaal vermoord/Meijer Hartog Isaac Sientje Esther Judith Joden worden weggevoerd tijdens een razzia in Amsterdam. foto ANP Sipora/allemaal vermoord. „Ik heb ze meteen opgeschreven. Ik wist ook meteen dat het een lang gedicht zou worden, vraag me niet waar om. En ook hoe het in elkaar zou steken. Vers jes van zeven regels, een kwatrijn en een terzi ne. Elf afdelingen van elk elf gedichten. Ook dat er twee stemmen zouden zijn. Sientje en ik. Ik becommentarieer en Sientje leeft." Geen foto, geen gezicht, geen anekdote. Niets wist hij van Sientje Abram. „De Duitsers wilden niet alleen alle Joden vermoorden, ze wilden het ook zo doen lijken dat ze er nooit geweest waren. ütuisLuijieis «Had ze zwart haar? Was ze slim? Hield ze van poppen? Ik weet niet eens naar welke school ze is gegaan. Iedereen die het meisje geleend heeft, is vermoord. Er gaan geen verhalen over haar rond. Ik heb een familielid gevon den. Hij wist niet dat ze had be staan. Ik heb geprobeerd op te roepen hoe haar jeugd geweest moest zijn. De jeugd uit het eind van de jaren dertig lijkt heel veel op de jeugd aan het eind van de jaren veertig. Zij zou nu maar 12 jaar ouder zijn geweest dan ik nu ben. Ze heeft met dezelfde dingen gespeeld waar meisjes uit mijn jeugd mee speelden. Ze droeg dezelfde kleren. Er was toen geen mode. „Op een gegeven ogenblik zag ik Sientje als ie^ mand met wie ik echt te maken had, in werke lijkheid dus, terwijl ze een jaar voordat ik werd geboren, al vermoord was. Ik zag mezelf met haar door de stad lopen, we praatten met el kaar, keken naar de stad." Sterrenlied is een evocatie van een buurt en zijn bewoners, met een kind als middelpunt. Sien tje Abram moet voor Luijters een monument worden, dat tegelijkertijd bedoeld is voor die 18.000 andere Joodse kinderen. Sientje verdwijnt per afdeling een beetje meer uit het gedicht. Luijters heeft niet haar hele hel legang beschreven. „Het eindigt waar het onbe spreekbaar wordt. Onzegbaar. Bij het in de trein worden gejaagd. De gang naar haar dood wilde ik niét voor mijn rekening nemen. Dan betreed je terrein waar je niet wezen mag." Na heel lang gedubd te hebben over het einde van zijn bundel besloot Luijters daar zijn laat ste afdeling te beginnen. 'Reiziger doet Birke- nau', luidt die eerste regel. Vrij naar het gedicht Reiziger 'doet' Golgotha van Gerrit Achterberg. Reiziger doet Birkenau/waar hij in de wind/ die over de bevroren vlakte jaagt/de namen van de doden hoort/de namen van de kinde ren uit de Rapenburgerstraat/die net als Sientje zijn vermoord. En dan volgen de namen van de 351 vermoorde kinderen. Even huivering wekkend als indrukwekkend. Guus Luijters - Sterrenlied. Ter herinnering aan Sientje Abram (1931-1942). Nieuw Amsterdam, 16,50 euro.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2011 | | pagina 29